Spektator. Jaargang 6

[p. 384]

Het kwantitatieve er in komparatief konstrukties.
Hans Bennis

De bedoeling van dit artikeltje is om met behulp van de door Alied Blom in de volgende squib ontwikkelde ideeën over het kwantitatieve er, aan te tonen dat dit er in komparatief konstrukties een argument kan opleveren voor een onderliggende Quantifier Phrase in komparatieven, zoals door Bresnan wordt aangenomen. Blom bespreekt het woordje er in zinnen als:

(1)	Ik heb er twee
(2)	Ik heb er meer dan jij

Dit er onderscheidt zich van een aantal andere vormen van gebruik van er:

(3)	Hij zat erop	(prepositioneel er)
(4)	Wij wandelen er vaak	(lokaal er)
(5)	Er was niemand	(repletief er)

[p. 385]

Het kwantitatieve er van (1) en (2) is geassocieerd met een onbepaald telwoord en zijn eventuele komplement. De hoeveelheidsaanduiding is altijd onbepaald en de hoeveelheid is telbaar.

(6)	*Ik heb er de twee
(7)	*Ik heb er alle
(8)	*Hij heeft veel geld, maar ik heb er twee

Preposities en relatieve zinnen kunnen wel hierbij voorkomen, adjektieven niet:

(9)	Ik zag er drie met een pet
(10)	Ik zag er drie die een pet op hadden
(11)	*Ik zag er drie mooie

Ik zal nu laten zien dat er in komparatief konstrukties ook een kwantitatief er kan optreden, dat echter nooit vergezeld kan gaan van een onbepaald telwoord zoals in (1) en (2).

(12)	Ik heb meer boeken dan jij er hebt
(13)	Piet ziet twee meisjes meer dan Klaas er ziet
(14)	Ik heb meer kilometers gelopen dan jij er gefietst hebt
(15)	*Ik heb meer boeken dan jij er twee hebt
(16)	*Piet ziet twee meisjes meer dan Klaas er veel ziet
(17)	*Ik heb meer kilometers gelopen dan jij er meer gefietst hebt

Dat er in zinnen als (12)-(14) sprake is van een kwantitatief er, blijkt uit het feit dat er een zeer grote overeenkomst bestaat tussen het er in (1)-(2) en dat in (12)-(14)

- er kan alleen geassocieerd worden met een meervoudig, telbaar nomen:

(18)	*Ik heb meer geld dan jij er hebt
(19)	*Ik verdien meer centen dan jij er verdient
(20)	Ik heb meer centen in mijn portemonnee dan jij er in je hand hebt

- er kan geen adjektieven bij zich hebben:

(21)	*Ik heb meer mooie boeken dan jij er lelijke hebt
(22)	*Ik zie netzoveel aardige agenten als ik er vervelende zie

- er kan wel een PP bij zich hebben:

(23)	Ik heb meer boeken over wiskunde dan jij er over taalkunde hebt
(24)	Hij vertelt meer verhalen over z'n tante dan hij er over zichzelf vertelt

- er kan een relatieve zin bij zich hebben:

(25)	Ik ken meer mensen die aardig zijn dan jij er kent die gemeen zijn.

[p. 386]

- er kan optreden als direkt objekt, indirekt objekt en als bepaling van hoeveelheid:

(26)	Ik heb meer mensen gezien dan jij er gezien hebt
(27)	Ik heb meer jongens een boek gegeven dan zij er een schrift gegeven heeft
(28)	Ik heb meer kilometers gelopen dan jij er gefietst hebt

- een verschil tussen het kwantitatieve er in komparatieven en dat in andere zinnen is:

(29)	Jan heeft tien boeken en Piet heeft er één meer
(30)	*Ik heb één boek meer dan jij er hebt.

Aangezien er, zoals aangetoond, zeer duidelijke overeenkomsten zijn tussen het kwantitatieve er en het er in komparatieven zoals in (12)-(14), lijkt het me dat we hier ook kunnen spreken van een kwantitatief er. Het grote verschil is dat in komparatief konstrukties er nooit een indefiniete determinator kan hebben, terwijl deze determinator in andere gevallen vrijwel altijd er vergezelt. Er zijn wel zinnen te bedenken waarin er zonder determinator voorkomt, maar dan is het altijd mogelijk er een determinator bij te zetten:

(31)	Ik heb er nog wel
(32)	Ik zie er die een pet op hebben
(33)	Ik heb er nog wel een paar
(34)	Ik heb er nog wel meer
(35)	Ik zie er twee die een pet op hebben

Hoe kunnen we een verklaring geven voor het feit dat het kwantitatieve er waarvan één van de belangrijkste eigenschappen is dat het een indefiniete determinator selekteert, in komparatief konstrukties zonder deze determinator voorkomt?

Blom geeft als struktuur van de NP (36). Omdat er van de kategorie N̅ is, wordt de ongrammatikaliteit van de zinnen (11), (21) en (22) verklaard, want aangezien de N̅ gevuld is, met er, is er geen expansie van de N̅ mogelijk. Verder valt in deze boom op de twee PP's op verschillend nivo.

(36)

Als we nu aannemen dat meer een QP is, aangehecht onder de N̿ en bovendien dat er in komparatief konstrukties in de dan-zin een onderliggend _OP[x-many] of

[p. 387]

_QP[Δ-many] is, dan ziet de struktuur van de NP er in komparatief konstrukties er als volgt uit:

(37)

Dit door Bresnan ('73, e.v.) op totaal andere gronden gepostuleerde many, dat onderliggend is, zou een verklaring kunnen geven voor het feit dat het kwantitatieve er juist in komparatieven geen indefiniete determinator aan de oppervlakte heeft. Dit betekent dat er hier op dezelfde wijze behandeld kan worden als het er in (1) en (2).

Het kwantitatieve er bezit dan behalve het kategoriekenmerk [+N̅] en de kenmerken [+telbaar] en [+meervoud], ook het kenmerk dat het een indefiniete determinator selekteert. Bovendien is er dan geen aparte transformatie nodig die de determinator verplicht deleert in komparatief konstrukties met het kwantitatieve er. Je kan hier gebruik maken van de vooralsnog niet geheel duidelijke subdeletie regel, die nodig is voor zinnen als:

(38)	Ik heb meer boeken dan jij schriften
(39)	Ik zie meer grote mannen met een hoed dan kleine met een pet