Spektator. Jaargang 5

[p. 564]

Varianten bij van Geel
E. de Waard & T. Van Deel

Korte toelichting

In De Revisor I/3 van april 1974 stond een aantal gedichten van Chr.J. van Geel, waaronder ‘Buikzwam de aardster’. De kopij was nog door de auteur - die op 8 maart 1974 overleed - gekozen en goedgekeurd.

‘Buikzwam de aardster’ is een gedicht uit de te verschijnen bundel Vluchtige Verhuizing, die chronologisch aansluit op Enkele Gedichten (1973). De ordner met typoscripten voor deze bundel bevat echter meer dan één versie van het gedicht. Hoewel het dus geen twijfel lijdt dat Van Geel de gepubliceerde vorm als de gewenste zag, is het interessant, en verhelderend voor zijn werkwijze, om aan het variantenmateriaal af te lezen hoe een aanvankelijk groot gedicht wordt ingedikt tot een kwatrijn, om vervolgens weer een iets lijviger vorm aan te nemen. Chronologisch - het valt ook op te maken uit het geschrevene bij het kwatrijn - is de tekst in terzinen namelijk de laatste. Desalniettemin koos Van Geel voor de een na laatste versie: de meest sobere en doeltreffende.

De versies spreken voor zichzelf. De erbij geschreven tekst vindt men over het algemeen in de eropvolgende versie terug; alleen het handschrift bij de eerste vormt de tekst van de derde versie.

‘Buikzwam de aardster’ is - zoals veel gedichten van Van Geel - onder andere op te vatten als een beeld van het dichterschap.

[p. 565]

[p. 566]

Buikzwam de aardster

De vreemdste van de vlinders onder
de planten kreeg uit zee iets van
de bodem, iets van bloemen mee,
verschoten anemoon, dicht op

de grond gedrukt, gewimperd en
gekraagd, bleek vlees te fijn van snit.
Het buitenste van het ronde midden,
het springt tot ster in slippen open.

Natuur die van de liefde een
gewoonte maakt, gunt hem geen rust.
Hij heeft zich in de grond gegraven.
Wie die hem in zijn armen drukt?

Droog, voor zijn punten barst vertonen
broeit hij van binnen rookdun zaad
tot eender stof, nog zonder kleur,
als een kapellevleugel draagt.

Zijn hart hoog op het topje open,
het stelt een minuskule vraag:
hij stuift zijn sporen maar hoe stuift
hij als hij niet wordt aangeraakt?

[p. 567]

Buikzwam de aardster

Zijn hart hoog op het topje open,
het rijpt van binnen rookdun zaad
en stelt een vraag, gegraven in
de grond, hij springt tot ster in slippen
open, stuift sporen maar hoe stuift
hij als hij niet wordt aangeraakt?

[p. 568]

Buikzwam de aardster

Gewimperd en gekraagd springt hij
uit grond tot ster in slippen open.
Zij hart hoog op het topje oogt.

Hij is een ster die als een pad
zich achterwaarts in aarde graaft.
Wie die hem in zijn armen sluit?

Hij draagt van binnen rookdun zaad,
hij stuift zijn sporen maar hoe stuift
hij als hij niet wordt aangeraakt?

[p. 569]

Buikzwam de aardster

Hij springt tot ster in slippen open,
hij draagt van binnen rookdun zaad,
hij stuift zijn sporen maar hoe stuift
hij als hij niet wordt aangeraakt?