Spektator. Jaargang 3

[p. 485]

Aankondiging & bespreking

Child Language II

In de serie ‘Publikaties van het Instituut voor Algemene Taalwetenschap’ is nummer 5 verschenen:

René Appel en Henk Verbeeten, Bibliography of Child Language II. Supplement 1958 - May 1971, May 1971-1972.

De prijs van deze publikatie is f 3,75. Te bestellen door overmaking van dit bedrag op postgiro 2685244, t.n.v. Sekr. Instituut voor Algemene Taalwetenschap, Spui 21, Amsterdam, onder vermelding van ‘publikatie 5’. Het eerste deel van deze bibliografie is eveneens verkrijgbaar, door overmaking van f 2,25 op bovengenoemde postgirorekening. (AD).

C.H. den Hertog, Nederlandse spraakkunst.
3de dr. Ingel. en bew. door H. Hulshof.
Derde stuk: De leer van de woordsoorten.
Amsterdam 1973. W. Versluys. geb. f 25,00. 269 p.

Met dit deel is de heruitgave van Den Hertogs spraakkunst een feit. Aan de opmerkingen die ik naar aanleiding van het verschijnen van deel 1 en 2 gemaakt heb, heb ik weinig toe te voegen. Het aantal drukfouten is naar mijn indruk drastisch toegenomen, misschien doordat er aan dit laatste (en dikste) deel wat minder gekoncentreerd gewerkt is. Voorts viel me nu pas de eigenaardige manier van aanhalingstekens zetten op: aanh. tek. openen = een komma onderaan de regel;

aanh. tek. sluiten=een komma bovenaan de regel.

Zoals in:

Toen Den Hertog's hoofdwerk [...] verscheen, //, was voor de mannen rondom Taal en Letteren [...] de psychologische taalbeschouwing van Herman Paul het grote, taalkundige voorbeeld, een taalbeschouwing waar Den Hertog kennelijk niet goed raad mee wist'. (pp. II en III)

Als gezegd, mijn kritiek is niet belangrijk. De hoofdzaak is dat Den Hertogs werk opnieuw toegankelijk is gemaakt. De totaalprijs is fors, maar doordat de deeltjes los verkrijgbaar zijn valt dat niet zo op. (A.F.)

Gedicht, 3 maandelijks tijdschrift voor poëzie o.r.v. Remco Campert 1e jaarg., 1974, nr. 1. De Bezige Bij, Amsterdam, f 7,50 per nummer f 30, - per jaargang van 4 nummers.

In Spektator III, 3 werd het verschijnen van Gedicht aangekondigd. Nu is het blad, ondanks alle verzekeringen van het tegendeel, toch nog een maand later dan gezegd

[p. 486]

verschenen. Het bevat, zoals de titel al doet vermoeden, voornamelijk poëzie. Men treft er gedichten van Hamelink, Teister, Leynse, Schuur, Pelser, Elburg, Logue, Gelderblom, Romer, Blom, Trolsky en de Sadeleer. Daarnaast is deze aflevering gevuld met een essay van Arie van den Berg, een interview van Loukje van Bree en tekeningen van Willem van Malsen, die overigens niet in de inhoudsopgave opgenomen zijn, doch wiens naam enkel aan de binnenkant voorflap vermeld is. Het blad lijkt qua karakter vooral bedoeld voor de poëzieminnaar. Veel gedichten, weinig analyse. Het is, door het overweldigende aanbod, niet zo geschikt, dunkt me, om mensen tot poëzielezen te brengen. Dat het voor de liefhebbers gemaakt wordt is ook af te leiden - met zekerheid te stellen valt er niets daar er geen inleiding of iets van dien aard opgenomen is - uit het feit dat er zo mogelijk in ieder nummer, zoals de Bezige Bij enige tijd geleden mededeelde, werk van debutanten opgenomen wordt. In de informatie die van de Bij verkregen werd, werd gesteld dat Trolsky één van de debutanten zou zijn. Dit is, door de lange voorbereidingstijd die men voor Gedicht nodig gehad heeft, niet meer juist. In het Nieuw Vlaams Tijdschrift zijn namelijk intussen (december 1973 jaargang 26/10) vijf gedichten van hem gepubliceerd. De aandacht voor buitenlandse poëzie - dit maal voor het werk van Christopher Loque - past eveneens helemaal in het kader van een blad voor de liefhebber/kenner. In dit verband bevreemdt het te moeten constateren dat het inleidinkje bij het werk van Logue niet gesigneerd is en niet apart in de inhoudsopgave is opgenomen. Uit de vroegere mededeling van de Bij kan geconcludeerd worden dat de vertalers - Buddingh' en Golüke - voor dit bio-bibliografisch schetsje verantwoordelijk zijn. Nu ik toch op alle slakken zout aan het leggen ben: Waarom worden van Malsen, Buddingh', Golüke en Logue niet in de lijst van medewerkers genoemd?

Terugkerend naar het karakter van het blad, verbaast het me dat een bijdrage als die van Arie van den Berg ‘Het romantisch verscheidene, een verkenning van Noord-Nederlandse poëzie’ opgenomen is. Van den Berg beschrijft in 11,5 pagina, hier en daar polemiserend met Fens, de belangrijkste dichters van, laten we zeggen, de laatste tien jaar. Hij constateert daarbij romantische trekken: ‘Niet voor niets gaf ik dit overzicht als titel: Het romantisch verscheidene. De Noord-Nederlandse poëzie anno 1973 toont verscheidene aspecten van romantiek. En waar dat niet zo is worstelt ze in vele gevallen nog met de resten van eigen regressieve sentimenten: het romantisch verscheidene’. (p. 19). De exacte betekenis van deze beweringen ontgaat mij, maar dat is het geringste probleem. Meer klemt dat van den Berg nergens pogingen doet te bewijzen of aannemelijk te maken dat de hem gebloemlezen poëzie romantische trekken vertoont. Nu kan dat ook vrijwel niet daar hij nergens zegt wat volgens hem romantisch is en daar hij voor iedere dichter of bundel slechts een paar regels neemt. Hij noemt nl. in dit essay zo'n 60 auteurs en 70 titels. Aan iedere titel besteedt hij m.a.w. gemiddeld nog geen 60 woorden. Over Hanlo bijv. zegt hij, m.i. ten onrechte, alleen dat hij een ‘mini-producent’ was. (p. 17). Spaan krijgt alleen de kwalificaties ‘volksdichter’ en ‘van Propria Cures’ mee. En zo verder. Voor wie van den Berg schrijft ontgaat me. Beginnende poëzielezers hebben niets aan zulk een gratuite opsomming, die op zijn best doet denken aan een hoofdstuk over moderne poëzie in een achterhaald schoolboek. Liefhebbers hebben nog minder aan zulk een essay, daar er voor hen niets nieuws in te vinden is. Vandaar de eerder genoemde verbazing. Mij lijkt zo'n stuk niets anders dan zelfbevestiging: uitspraken door een zelfgekozen Engelbewaarder voor Prins- en Kringpubliek.

Veel zinvoller is het interview dat Loukje van Bree Jacob Groot heeft afgenomen. Voor autonomisten is dit soort zaken natuurlijk irrelevant. Dit betekent echter niet dat het gesprek niet de moeite waard is. Groot doet bijv. uitspraken over de invloeden die hij ondergaan heeft, over zijn eigen waardering voor zijn eerder werk, over zijn verhouding tot '50, over de relatie tussen vorm en inhoud, over wat poëzie volgens

[p. 487]

hem is en over het thema van Uit de diepten. Belangwekkend is ook zijn uitspraak: ‘Ik hoop eigenlijk meer te hebben aangekondigd dan te hebben bereikt. De grote poëzie moet nog komen’ (p. 85). Blijkens het gesprek heeft Groot in Loukje van Bree een waardige tegenspeelster ontmoet. Ze blijkt goed voorbereid, goed op de hoogte, vertoont geen slaafse bewondering en levert zelfs fundamentele kritiek. Dat ze helder en leesbaar verwoordt komt er nog boven op. Alles tezamen kan gesteld worden dat deze eerste aflevering van Gedicht een gemengde indruk achter laat, zeker op het punt van de achtergrond-informatie. Over de kwaliteit van de poëzie matig ik mij overigens geen oordeel aan. Van een aantal gedichten heb ik genoten, van een aantal andere niet. Maar wat zegt dat? Voor poëzieminnaars lijkt het blad me evenwel een must, zeker als voor Gedicht hetzelfde geldt als wat Groot zegt over zijn komende werk. (CH; 27/01/74).

N.E. Osselton. The Dumb Linguists. A study of the earliest english and dutch dictionaries. Leiden 1973. University Press. Publications of the sir Thomas Browne Institute Leiden, special series no. 5, 143 p. f 28, -.

Een eigentijds essay dat die naam verdient is vrijwel per definitie Angelsaksisch. Dit betekent literair van vormgeving en stijl en qua inhoud van wetenschappelijke allure. Het boek van Osselton voldoet aan deze eisen. Aangenaam, onderhoudend en af en toe zelfs spannend om te lezen; vol nieuw materiaal en waargemaakte conclusies. Osselton is nagegaan hoe Hexham's, Sewel's en Holtrop's woordenboeken engels/nederlands en nederlands/engels (respectievelijk van 1647/48, 1691 en 1789/1801) tot stand gekomen zijn, wat er aan deze boeken bij herdrukken veranderd is en op basis van welk materiaal deze veranderingen plaats gevonden hebben. In deze taak is de auteur wonderwel geslaagd. Hij is vrijwel steeds in staat om met behulp van voorbeelden aan te tonen welke werken als bron voor deze woordenboeken of hun herdruk gediend hebben. Voor het gemak van de lezer zijn in een appendix al deze bronnen nogmaals weergegeven.

Dit is hoewel het hoofdbestandeel van het boek, niet het enige interessante er in. De eerste twee hoofdstukken: A Language for Traders, Travellers, and All Persons of Quality en The Teaching of English in Holland, behandelen de engels-nederlandse taalcontacten en beschrijven de daaruit voortvloeiende behoefte aan goede woordenboeken. Osselton laat in deze hoofdstukken zien dat er in deze tijd in de Nederlanden een redelijk algemene bekendheid met het engels is. Hij wijst er trouwens ook op dat het in Engeland minder ongebruikelijk was om nederlands te kennen dan het nu lijkt te zijn. Queen Elizabeth, Cromwell, Blake, Milton, Gilbert Burnet en Sir William Temple spraken allen nederlands. Wil men overigens meer weten over de nederlandse invloeden in Engeland dan verdient het aanbeveling om D.W. Davies Dutch Influences en English Culture 1558-1625 Ithaca, New York 1964 Cornell University Press en de daarin gegeven suggested reading (p. 35-38) na te slaan. Verder vindt men o.a. interessant materiaal in twee catalogi: The Orange and the Rose, Holland and Britain in the age of observation 1600-1750 London 1964. Victoria and Albert Museum en David Ormrod The Dutch in London, The influence of an immigrant community 1550-1800 London 1973 London Museum.

Deze laatste opmerkingen zijn niet als kritiek op Osselton's boek bedoeld, zij worden slechts gegeven ter aanvulling van het beeld van het nederlands en nederlands zoals dat door Osselton is aangeduid. Dat hij daarbij noodzakelijkerwijs globaal moest blijven is gezien zijn opzet evident. Dat hij in zijn opzet geslaagd is behoeft, gezien het gestelde, eveneens geen verder betoog. (CH 8/111/74)

[p. 488]

Ferenc Kiefer, Generative Morphologie des Neufranzösischen, Tübingen 1973. XII+ 108 p. Max Niemeyer Verlag (Romanistische Arbeitshefte 2). DM 7.80.

Als men van inleidingen verwacht, dat ze een overzicht geven van voorafgaand werk en een konsekwente toepassing laten zien van theoretische principes, zal dit boek van Kiefer minder goed voldoen dan de tot nu toe verschenen werken van Schane. Enerzijds is het onvolledig, omdat het zich beperkt tot de flexie van het werkwoord, het substantief en het adjektief, anderzijds is het nogal gekompliceerd, doordat Kiefer zijn morfologische komponent verrijkt met een grafemische subkomponent die het verschil tussen de omgangstaal (L₁) en de meer officiële taal (L₂), dat ook in het Nederlands bestaat, moet verantwoorden; L₂ ontstaat volgens hem namelijk onder invloed van de geschreven taal.

In de opvatting van Kiefer krijgt de morfologische komponent dus een meer zelfstandige en traditionele funktie dan voorheen. Dit is er misschien de oorzaak van, dat de filterfunktie van deze komponent tussen de syntaktische oppervlaktestruktuur en de fonologische regels niet expliciet wordt uiteengezet en dat men ook vormen beschreven vindt die rechtstreeks door de fonologische komponent behandeld hadden kunnen worden, terwijl soms zelfs de spelling aanleiding is tot het aannemen van een aparte subklasse (bijv. modeler, etc., p. 34). Wat verder opvalt is, dat de abstrakte fonologische vormen die Kiefer postuleert soms verschillen van die van Schane. Bij deze weerspiegelen de onderliggende vormen en de regels meer de historische veranderingen die hebben plaats gevonden en dat biedt, dacht ik, een betere mogelijkheid om de relatie tussen L₁ en L₂ in het Frans te verklaren dan een grafemische komponent. De plaats van deze komponent vóór de fonologische komponent lijkt me overigens ook problematisch. De inleiding, die op veel punten korrekte regels voorstelt, lijdt als geheel onder deze, volgens mij onjuiste, methodologische keuze. (J.P.V.).