Spektator. Jaargang 2

[p. 476]

Arjen Florijn
Primitieve semantische kategorieen.

Hugo Brandt Corstius heeft onlangs het gebruik door taalkundigen van de notie semantische primitief (betekenisatoom) als verwerpelijke metafysiek beschreven:

Elk practisch probleem heeft zijn bijbehorende diepte van betekenissen. Maar de metafysische taalkundige zoekt naar DE diepte, waar niets meer onder ligt.^1.

Het leek me aardig het door J.M. Anglin^2. verrichte onderzoek hierbij te betrekken. Deze heeft namelijk de psychologische relevantie van hierarchisch geordende feature-verzamelingen onderzocht, onder andere uitgaande van de vraag onder welke semantische aspekten iemand verschillende woorden gelijkschakelt. Bij voorbeeld: Als iemand gekonfronteerd wordt met de woorden jongen, meisje, paard, bloem, stoel, idee (waarvan verondersteld wordt dat ze in onderstaande hierarchie zijn onder te brengen), en met de opdracht ze te sorteren, is dan zijn



geneigdheid om jongen en meisje in één groep te plaatsen groter dan zijn geneigdheid om jongen en idee in een groep te plaatsen?^3.

Deze en andere tests leveren onder andere het volgende op: Mensen zijn in staat vrijwel naar willekeur aspekten te bedenken waaronder over verschillende woorden gegeneraliseerd kan worden, al zijn ze vaak afhankelijk van de klasse-deelklasserelatie die een fundamentele plaats inneemt. ‘Boys and horses eat, walk, and run, have legs, heads and hair, are warmblooded, active and social, by virtue of the fact that they are both animals. If they were not animals, the above-mentioned predicates would not likely apply. A feature is a complex verbal concept rich in properties just as a word is. If the complexity and richness are acknowledged, an

1. Battus, ‘Taal, filosofie, taalfilosofie en taalfilosofie’. In: Hollands Maandblad 301 (1972) p. 7.

2. Jeremy M. Anglin, The growth of Word Meaning. Cambridge, Mass., 1970. MIT Press Research Monograph 63.

3. Zie Anglin hoofdstuk 3. De hier gegeven explikatie is natuurlijk schetsmatig en onvolledig.

[p. 477]

inferred set of nested features can serve as an abstraction useful in the prediction and understanding of the kinds of data that have been reported in this book.’^4.

Het bovenstaande kan geloof ik geïnterpreteerd worden als evidentie voor de opvatting dat semantische kenmerken geen semantische primitieven zijn, en dat een boom met semantische kategorielabels weliswaar de tot de voor een bepaald doel benodigde diepte geanalyseerde betekenis kan representeren, maar nooit de tot ‘DE diepte’ geanalyseerde betekenis.

4. Anglin p.95-96.