Spektator. Jaargang 1

[p. 379]

SPEKTATOR

Ton Cram - nummer

Aangeboden aan Mevrouw Dr. A.M. Cram-Magré ter gelegenheid van haar 65e verjaardag.

[p. 381]

[p. 382]

J.A. Der Mouw, facsimilé van een waarschijnlijk onvoltooid, nog niet eerder gepubliceerd gedicht, berustend in het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum te Den Haag.

[p. 383]

Garmt Stuiveling
Bij een naderend afscheid

Toen ik in de zomer van 1956 de leerstoel Nederlandse letterkunde van Donkersloot overnam, kreeg ik Ton Cram erbij cadeau. Het was een gróót geschenk, al werd ik me dat pas langzamerhand bewust. Het aantal studenten lag even boven de honderd, en de hoogleraar letterkunde had één medewerker. Ik dacht dat ik haar niet kende, maar daarin vergiste ik mij. Toen zij, naar ik denk op de fiets, vanuit Bussum in Hilversum was gekomen, om allerlei dingen te regelen, en in mijn studeerkamer zat als iemand die zich afvraagt welke kat zij uit welke boom moest kijken, bleek dat wij een gemeenschappelijk verleden hadden in de Jongeren Vredes-Actie, al lagen Haarlem en Groningen natuurlijk mijlenver uiteen. Maar het werd me ook duidelijk, dat zij na een orthodoxe opvoeding zich aan heel wat meer had moeten ontworstelen, dan ik. De innerlijke rust van haar humane en progressieve overtuiging is een stadium dat zij in zelfkritiek en zelfopvoeding heeft bereikt.

Onze vriendschappelijke samen werking bij de colleges van de candidandi en bij het seminarium van de kandidaten kreeg nog een derde dimensie doordat Donkersloot mij ook de leiding overdroeg van enkele dissertaties-in-wording. Zowel Frits van Heerikhuizen als Ton Cram waren van mijn eigen generatie, en mij tegenover hen als kritische meerdere te gedragen lag mij minder dan ooit. Maar zowel Arthur van Schendel als J.A. Der Mouw behoorden beiden tot mijn bewonderde auteurs, en aan onze gemeenschappelijke poging om door te dringen tot de kern van Der Mouws moeizame leven, de zin van zijn onvoorwaardelijke wijsbegeerte en de rijkdom van zijn uitzonderlijke poëzie, denk ik met onverminderd plezier terug. Ik weet niet hoeveel Ton Cram ervan heeft geleerd, ikzelf heel veel. Ook van de bescheidenheid waarmee zij afstand deed van de interpretatie van ‘Sleetocht’, enerzijds omdat zij een andere promovendus dit onderwerp niet wou mis-

[p. 384]

gunnen, anderzijds omdat zij wist de klassieke kennis te missen die hier nodig zou zijn. De juistheid van haar beslissing heeft Marcel Fresco later bewezen, overigens pas in 1971; en ik weet dat wel niemand zich daarin meer verheugd heeft, dan zij.

In de snel groeiende groep medewerkers, in touw met de sneller groeiende groep studenten, bleef Ton Cram niet enkel de oudere, maar ook de wijzere, die zonder pretenties omging met haar jongere collega's en op voorbeeldige wijze met haar studenten. Ze kon nu haar studietijd, voorzover aanwezig, geheel richten op de negentiende eeuw, waarvan zij niet alleen de literatuur maar evenzeer de geestelijke stromingen daarachter grondig leerde kennen. Haar uitgave van Emants' Lilith is daarvan een duurzaam bewijs; in tijdelijker vorm hebben tientallen studenten het kunnen ervaren in werkgroepen onder haar leiding. Er is een plan geweest om ook de moderne literatuur onder een lector te plaatsen; het was een voortreffelijk plan, en zij zou een voortreffelijk lector zijn geweest. Maar hogere wijsheid, zonder hoofdletters s.v.p., heeft ook dit verhinderd.

Zoals ik onder de indruk ben gekomen van haar bescheidenheid, zo heeft haar levensmoed mij getroffen na de ramp die haar begaafde, bijzondere en hartelijke man het leven heeft gekost. Alleen haar vrienden weten wat zij toen verloor. Alleen haar vrienden kunnen - ten naaste bij - schatten uit welke diepten zij zich naar boven heeft moeten werken om opnieuw haar taak te verrichten, ten volle toegewijd aan haar vak en aan de studenten. En aan hen toch wel het meest.

Ton Cram is 65 geworden, zij is mij wat vóór. De wet beslist dat zij ermee op moet houden. Het is een juiste beslissing van de wet. Dat vindt zijzelf ook. Ik verklap geen geheim als ik zeg dat zij bepaalde ontwikkelingen bij het wetenschappelijk onderwijs met grote verontrusting heeft gezien en ziet, en ook dat zij het werk in de laatste jaren moeilijker vindt dan vroeger. Moeilijker, en toch niet minder prettig: want zodra zij met een werkgroep bezig is, vallen allerlei principiele misverstanden weg die het bestaan op het Instituut wat gecompliceerd maken. Want door haar bijzondere eigenschappen, haar toewijding, haar eerlijkheid, haar betrouwbaarheid, haar bescheidenheid en haar humor overwint zij iedere weerstand, indien die er mocht zijn. Niemand zal ontkennen dat het Instituut armer wordt door haar vertrek. Maar er is ook niemand die haar de vrijheid misgunt om in de komende jaren te doen waar zij zin in heeft en waarvoor de tijd haar tot nu toe ontbrak. Wat zij in de voorbije kwarteeuw aan honderden aankomende vakgenoten en aan een paar dozijn collega's heeft meegegeven, is een groot en blijvend geschenk.

mei 1972.