Sic. Jaargang 7

[p. 15]

Lusten reven
* Marc van Oostendorp

‘Genoeg blote vrouwen gezien voor vandaag,’ zei de dominee en sloeg de groenleren band dicht. Hij bekeek zijn kleinzoon over zijn brilleglazen. ‘Geef me dat ding maar terug.’ De jongen krabde aan zijn neus. Hij bleef naar zijn schoot kijken. Zijn boek lag al een kwartier dichtgeslagen op tafel. De dominee had in de boekenkast een rij vrijgemaakt voor de jaargangen Playboy die hij enkele maanden eerder op een rommelmarkt had gekocht. Hij had de nummers per jaargang door een goede vriend laten inbinden, een collega-dominee, een kennis uit zijn studententijd. In gouden letters stonden de jaartallen op de banden. Het eind van de jaren tachtig had de dominee bijna compleet. Hij zette zorgvuldig 1986 en 1988 terug op de plaatsen waar ze hoorden.

De boekenkast was de enige plaats in de studeerkamer waar enige mate van orde heerste. Verder lagen overal met blauwe inkt volgekraste papieren op de grond, oude kranten, nummers van opinieweekbladen en populair wetenschappelijke tijdschriften van twintig jaar geleden. ‘Cancer: The Final Treatment?’ stond met grote letters op het tijdschrift naast Johans stoel. Een plaatje eronder van een grote injectiespuit waar een plastic hand een groe-

[p. 16]

nige substantie in een plastic arm spoot. Op een ander tijdschrift was een Aziatische man te zien die brutaal de kamer in keek. ‘The Future President of the USA?’ stond eronder met een groot, van bloed druipend vraagteken. ‘Er is nog tijd om naar een theehuis te gaan.’

‘Goed opa.’ De jongen duwde zijn pet terecht. Hij hield zijn schouders opgetrokken alsof hij speelde dat hij tussen twee containers met springstof liep.

‘We gaan alleen vandaag als jij echt wilt. Anders gaan we volgende week.’ Johan zweeg. Dominee Tevreeden was die week ziek geweest en moest daarom op zaterdag een paar zaken afhandelen, nog wat brieven schrijven. ‘Bekijk jij dan ondertussen een paar pikante dames,’ had hij zijn kleinzoon voorgesteld. ‘Wanneer je overigens liever mannen ziet, moet ik je helaas teleurstellen. Het pad der zonde ga ieder voor zich.’

Na een half uur zacht en onverstaanbaar foeteren onder zijn bureaulamp, was hij opgestaan van zijn bureau om in de andere fauteuil te gaan zitten en een paar minuten in jaargang 1986 te bladeren. De pin-up foto's in het midden had hij niet opengevouwen.

Nu haalde hij uit zijn vestzakje een horloge waar het bandje vanaf was en dat hij daarom aan een kettinkje had vastgehaakt.

‘Er is nog tijd genoeg.’ Hij stapte naar het kleine bijkeukentje om er zijn handen te wassen. Johan hoorde hem zachtjes zingen. Hij kon niet horen wat de tekst precies was.

Het had ongetwijfeld met de HERE te maken.

Hij was één keer in de twee weken op zaterdagmiddag bij zijn opa, omdat zijn moeder dan wilde winkelen. Eén dag in de twee weken wilde ze voor zichzelf hebben. ‘Je kan toch je huiswerk maken bij je opa,’ zei ze, ‘die weet zoveel, die weet alles, die kan je er vast goed mee helpen.’ Hij nam zijn boeken elke keer mee maar er kwam nooit iets van dat huiswerk. Opa Tevreeden vond dat een mens ook vrije dagen moest hebben. In het weekend moest je niet werken. Hij zorgde zelf ook ervoor zijn preken op vrijdag af te hebben. Op zaterdag moesten er leuke dingen gebeuren, beweerde hij tegen zijn kleinzoon.

Ze hadden dan ook nog niet eerder in de dominee z'n bibliotheek gezeten, of op een zaterdag samen een boek ingekeken. Zelfs toen Johan de zomer tevoren zijn opa verteld had dat hij zou blijven zitten op wiskunde, hadden ze de middag niet besteed aan een spoedcursus voor het laatste proefwerk. De man had alleen maar over het vijfde gebod gepreekt. Je moet het ruim zien, had hij gezegd. Iedereen heeft in zijn leven een bepaalde periode van rust en bezinning nodig. Dat kan één dag per week zijn, maar ook een jaar

[p. 17]

in je schoolbestaan.

‘Maar ik wil rijk worden, opa,’ had Johan gezegd. 'Zo snel mogelijk.’ Grootvader en kleinzoon bleken het niet eens over de vraag of je voor dat belangrijke doel wiskunde nodig had. Grootvader had daarbij als troef dat hij in zijn studententijd een bijvak Lineaire Algebra had gedaan en dat met een zeven had afgesloten. Maar zijn kleinzoon op zaterdag helpen, deed hij niet.

Neuriënd kwam hij de bijkeuken uit. Hij toonde zijn handen aan zijn kleinzoon. ‘Kijk, dát noem ik schoon.’ Johan knipperde met zijn ogen. ‘Kom,’ zei zijn grootvader, ‘als we nog willen, moeten we nu gaan. Trek je jas aan, want het is flink koud.’ Ze liepen samen de houten trap af. Langs de tekening van het Tabernakel, van Job op de mestvaalt, van de rode zee uiteengespleten. De titels stonden er in krullende letters onder. Er was ook een getekend portret van Johans moeder als klein meisje.

‘De pet die je op hebt, Johanneman,’ zei de dominee, ‘heeft die betrekking op de sportvereniging van welke je lid bent?’

‘Ooo,’ Johan blies het door zijn neus, ‘O, opa. Dat is mode, zo'n cap. En Sports United, dat is gewoon een honkbalclub uit New York, gewoon. Of een basketbalclub, dat weet ik nog geeneens.’

In de hal trok de dominee een lange blauwe mantel aan en zette een donkere hoed op. Hij keek nog eens op zijn horloge.

‘Je moet wel opschieten, hoor,’ zei hij bezorgd. ‘We hebben nog maar een uur om uit en thuis te zijn eer je moeder je weer komt ophalen.’

De zon scheen. Vóór Johan en zijn opa liep een jonge vrouw met een witte kinderwagen. Af en toe duwde ze met haar voet tegen het linkerachterwiel van de wagen. Ze wrikte dan aan het handvat. De kinderwagen bleef stil staan. Toen ze haar passeerden, zag Johan dat ze in verwachting was van een volgende.

‘We kunnen,’ zei de dominee, ‘ook naar de dierentuin gaan.’ Johan bleef voor zich kijken. ‘We kunnen,’ zei de dominee, ‘gaan kijken of het ijsbeertje al geboren is. Je weet, we hebben een jaarkaart. We hebben twéé jaarkaarten.’

‘Goed, opa.’ Hij duwde zijn pet recht.

De dierentuin was niet ver weg van de dominee zijn huis. Eén van Johans vroegste herinneringen speelde zich in die dierentuin af. Hij was er door een aap in zijn hand gebeten, een woeste aap die hij had willen voeren. Hoe die aap eruit zag, of hoe hard hij gebeten had, wist hij niet meer. Wat hij zich gek genoeg herinnerde was het ijsje achteraf, de smaak van room en wafel. Ook de parasol van de ijscoman stond hem nog scherp voor de geest,

[p. 18]

een blauw-witte cirkel. Maar die ijscoman stond nog steeds op dezelfde plek bij de dierentuin, misschien dat dat zijn herinnering vertekende.

Ze liepen naar de dierentuin. ‘Of heb je toch liever een kop thee?’ De lucht was grijs maar de radio had gezegd dat het niet zou regenen. ‘In de dierentuin kunnen we ook een kop thee drinken.’

Het was nog druk voor de ingang van Blijdorp. Er stonden groepen kinderen, maar die hadden vlaggetjes bij zich en roodgekleurde petjes op en zouden wel naar huis gaan. Het waren misschien schoolreisjes, hoewel schoolreisjes in de regel niet op zaterdag werden georganiseerd. Misschien waren het schoolreisjes van scoutingclubs. Twee jongens renden achter een meisje aan, elkaar luidkeels ‘Vat 'r, vat 'r’ toeroepend. Het meisje riep ook iets met een zachte g maar dat was voor Johan niet te verstaan. Toen een volwassen begeleider de jongens tot de orde riep, begon het meisje te huilen.

‘De nimmer onderbroken cyclus van het leven,’ zei dominee Tevreeden met enige voldoening. Hij aaide het kleine meisje over haar hoofd. Het meisje begon er nog harder om te huilen. De jongeman die kennelijk de onderwijzer was, of de hopman, keek de oude man bestraffend aan. Je las de gekste dingen in de kranten tegenwoordig.

Het jonge ijsbeertje bleek inderdaad geboren. Het lag genoeglijk tegen zijn moeder aan in de zon. ‘Hij heeft het vast fijn zo,’ zei de dominee, ‘maar ik zou toch liever zien dat hij nu in het water sprong, een beetje ronddartelde en er dan weer uitkwam. En zich droogschudde. Dat vind ik altijd zo mooi om te zien, een ijsbeer die zich droogschudt, brrr, de druppels in een regenboog om hem heen. Een hond op het strand vind ik ook mooi. Maar een ijsbeer die zich droogschudt overtreft alles.’

Johan las het bordje dat op de railing bevestigd was. ‘Moeder: Hara; Vader: Brutus; Zoontje: Wicky; Geboren: 14 mei jl. De vader mag niet bij zijn kind, omdat hij het dan misschien opeet. Brutus leeft daarom in een apart hok.’

‘Is dat niet ergens symbolisch voor, opa?’ Hij wees op de tekst.

‘Dat is ongetwijfeld symbolisch voor het leven zelf, Johan,’ zei dominee Tevreeden automatisch, maar hij keek al peinzend in de richting van de vogelvijver. ‘Misschien willen we toch een kop thee drinken?’

‘Goed, opa.’ Johan zette zijn pet recht.

‘Als onze ijsvrienden hier dan zodadelijk gevoerd worden, kunnen we altijd nog terug gaan.’

Op het terras voor het restaurant zaten wat mensen met hun jassen aan ijs te eten, grote coupes met vanilleijs en vruchtjes. Deze mensen zaten alle-

[p. 19]

maal dicht tegen de beschutting van het restaurant. De dominee nam plaats midden op het terras. ‘Als jij nu eens een warme kop koffie voor je oude wijze grootvader haalt,’ zei hij, met een stuk chocoladetaart erbij.’ Hij haalde een briefje van vijfentwintig uit zijn portefeuille. ‘Dat moet genoeg zijn.’

De jongen achter de kassa was misschien zeventien, dacht Johan, hij had zijn broer kunnen zijn. Een vriend van hem had een zus en die was net zo oud als deze jongen. ‘Hebbie soms één vijfenzeventig d'rbij?’ Johan haalde zijn schouders op. De jongen keek hem woedend aan en gaf hem het wisselgeld in zijn hand zonder het uit te tellen.

Er waren twee mensen bij zijn grootvader aangeschoven, twee vrouwen, een dame die eruit zag alsof ze uit opa's gemeente kwam en een jongere vrouw. Ze lachten beleefd. Opa zou wel weer een verhaal uit de bijbel verteld hebben.

‘Ah,’ zei de dominee, ‘hier hebben we de jongeheer Tevreeden.’

De dame schoof haar vierkanten zonnebril tot op het puntje van haar neus. ‘Heeft deze jongeheer ook nog een voornaam?’ Ze zei het tegen Johan. ‘Johan’ zei hij. ‘Mijn naam is Anjita Bateman,’ zei de dame. ‘En dit, by the way is mijn dochter. Zij heet Woeli of in ieder geval noem ik haar zo.’ Johan gaf de beide vrouwen een hand. De dominee keek goedkeurend toe en zei: ‘Mijn kleinzoon wil enorm rijk worden.’ ‘In dat geval is het een uitstekende huwelijkskandidaat voor Woeli. Zij zoekt namelijk een rijke echtvriend, hè Woel?’ Het meisje straalde, ‘Ik vind hem wel wat, deze Johan, moet ik bekennen.’ Ze had een aangename stem.

‘Hij lijkt op jou, Taa,’ zei Anjita, ‘Toen jij teenager was, was je ook zo.. zo verlegen. Jenkie heeft een goede keus met je gemaakt. Jij wilde trouwens ook rijk worden.’

‘Dat alles kunnen we wel met enige mate van zekerheid zo stellen. Al moet ik toegeven dat ik op het laatste punt jammerlijk mislukt ben.’ ‘Hoe lang is het nu geleden dat ze opgenomen is in de handen van de HERE? Het was een tragische dood, Taa. Ik heb vaak aan haar gedacht toen ze ziek was’

‘Ach!’ riep de dominee terwijl hij opstond uit zijn stoel, de armen in de lucht geheven, ‘Wat zijn wij toch een treurige boerenbarbaren! Johan! Waarom hebben we nog niets voor de dames besteld! Je hebt het geld toch nog dat ik je zojuist gegeven heb? Er is vast nog genoeg over, is het niet? Haal iets lekkers voor onze gasten.’ Hij ging weer zitten.

‘Wacht even, dan loop ik met je mee,’ zei Woelie.

[p. 20]

‘Je oma is twee maanden geleden overleden, hè,’ zei Woeli toen ze voor de balie stonden, ‘had je daar veel verdriet van?’ ‘Ze was allang heel ziek, hoor, en bovendien heb ik haar eigenlijk niet zo vaak gezien. Mijn opa en oma waren gescheiden en mijn oma was een beetje een sjaggerijnig mens.’ ‘Mijn moeder valt op jouw opa,’ zei Woeli luid. ‘Ze heeft al de hele tijd op hem zitten loeren, al vanaf het moment dat ze hoorde dat Jenkie doodging. Al lang daarvoor eigenlijk, als je het mij vraagt.’

Ze had een zachte g, hoorde Johan. Ze moest een jaar of zestien zijn. Ze had halflang donker haar met krullen. Haar gebloemde jurk viel half van haar bruine schouders af en dan zag je twee dunne bandjes van een hemd of een bh. Ze had een klein brilletje.

‘Wil jij ook thee met chocoladetaart?’ vroeg hij. ‘Nee,’ zei ze, want ik moet opeens heel nodig naar de plee.’ ‘Wat lust je dan?’ wilde hij nog vragen maar het meisje was al weg. Misschien had ze ook wel trek in een ijsje. Na twee minuten, hij was net op de ijskaart aan het turen, stond ze alweer naast hem. ‘Kom eens mee,’ zei ze opgewonden, ‘ik moet je iets laten zien.’ Ze was een kop groter dan hij en ze liep naar de herentoiletten. Daar stond een dikke man in een korte broek voor een pisbak.

‘Héhé jongedame, jij bent hier beslist verkeerd hoor,’ zei hij tegen Woeli. ‘Helemaal niet, mister’ zei Woeli, ik moet mijn debiele broertje even helpen met piesen.’

Ze stapte een wc in en trok Johan ook naar binnen. ‘Kom maar, Janneman,’ zei ze vriendelijk en deed de deur op slot. Eenmaal binnen zette Johan zijn pet recht. ‘Wat wilde je me nou laten zien?’ vroeg hij. ‘Sst,’ fluisterde het meisje, ‘niet zo hard. We zitten hier immers illegaal met zijn tweeën.’ Haar brilletje was naar het puntje van haar neus gegleden en ze keek hem rechtstreeks in zijn ogen. Met haar handen wriemelde ze onder haar jurk. ‘Kijk eens,’ zei ze met glinsterende ogen. Ze haalde een broodje tevoorschijn. Het zat in plastic verpakt en het was een beetje plat.

Zo te zien was het een broodje gezond, met sla, een tomaat, kaas en een sausje. ‘Dit heb ik gegapt daarnet. Lekker hè?’ Johan snoof verbaasd met zijn neus. Hij hoorde de urinoirs doorspoelen. ‘Houden jullie het wel netjes, jongens, met je debiele broertje?’ riep de dikke man met de korte broek vrolijk. Aan de geluiden te horen liep hij naar buiten.

Woeli nam een hap van het broodje. ‘Hmmm, heerlijk,’ zei ze verrukt. Ze draaide met haar ogen. ‘Zalig. Wil jij ook?’

‘Ja hoor,’ zei Johan en hij boog zich voorover terwijl het meisje de nog maagdelijke kant van het broodje naar hem toegestoken hield.

Toen het broodje op was en ze hun handen stonden te wassen, zei Woeli:

[p. 21]

‘Ik wil je best nog een keer zien. Dan zal ik weer een broodje voor je stelen. Ik mag je wel. Als je wilt kunnen we de volgende keer ook iets anders gaan doen, zoals bijvoorbeeld zoenen bij de krokodillen.’

Ze kwamen terug op het terras met een dienblad vol thee en taart. Woeli's moeder zat met haar vuist op tafel te bonken. ‘Oh, zijn jullie daar al?’ vroeg ze verrast. ‘De tijd gaat zo snel als je gezellig zit te praten, vind je niet Taa?’ De dominee knikte. ‘We hadden een interessante conversatie over de combinatie van wiskunde en theologie,’ zei hij. ‘Anjita hier verkeert in de stellige overtuiging dat deze combinatie sinds Leibniz nog niets in kracht heeft ingeboet. Een charmante opinie, die echter niet door de feiten wordt gesteund.’

Woeli zette voor iedereen een stuk taart neer. Het was ondertussen vijf uur geworden. De diergaarde ging over een kwartier sluiten en Johans moeder zou nu al wel in de woonkamer van dominee Tevreeden op haar vader en haar zoon zitten wachten.