Sic. Jaargang 4

[p. 60]

Jootje
robert vacher

Die vrijdag de eerste week in februari was een bijzondere dag omdat er post was, een brief van Jootje. Ik kreeg op het Instituut nooit post. Mijn moeder schreef wel eens, twee of drie keer in een jaar, de gewone saaie dingen, wie er ziek was of net beter, en in of uit het ziekenhuis, en in timide bewoordingen drukte ze me op het hart voorzichtig te zijn en goed op mezelf te passen. De surveillant riep me na het avondeten met een paar andere jongens bij zich en deelde de post uit alsof het cadeautjes waren die hij uit zijn eigen zak had betaald. Onder de studie liet ik de envelop dicht en stelde het lezen uit om er later meer van te kunnen genieten, wachtend tot ik volgens het alfabet aan de beurt was om te biechten. Vrijdagavond was biechtavond. Ik kon geen hand voor ogen zien toen ik tegen acht uur van de studieklas naar het Hoofdgebouw liep, zo donker was het, maar ik wist blindelings de weg. In het Hoofdgebouw waren de stoelen uit de spreekkamers op de gang gezet, het waren vreemde, uit hun verband gerukte voorwerpen. Een man met millimeterhaar lag op zijn knieën bij een van de stoelen die hij met een doek glimmend wreef. Op de trap rook ik de boenwas.

De kapel lag op de eerste verdieping. Er brandde alleen een zwakke lamp voorin. Achterin was het donker. Ik schoof in de achterste bank en bleef aan de linkerkant. Rechts zaten een paar jongens die op hun beurt wachtten om achter het gordijn te gaan, en hun zonden te zeggen in het harige achterdochtige oor van de conrector die met zijn hand zijn oorschelp vergrootte. Ik ging op mijn knieën zitten en pakte de brief met duim en middelvinger uit de binnenzak van mijn jasje. Jootje moest door de censuur zijn geglipt, er was geen spoor van inbraak in de envelop. Terwijl alle post werd gewikt en gewogen, en te licht of te zwaar bevonden. Het kwam voor dat het nihil obstat, geen bezwaar, dagen uitbleef, of helemaal niet werd gegeven. Ik scheurde een randje van de envelop en las de brief met moeite, alleen al opgewonden omdat Jootje zomaar in een onbewaakt ogenblik aan me gedacht had. Verder alles goed, schreef hij op het eind. O ja, en nog de Groetjes van mijn Grootje. Uitroepteken. En dan een krabbel, een soort handtekening in spijkerschrift. Terwijl ik ging zitten stopte ik de brief terug in mijn zak. Hoewel zitten kon worden uitgelegd als een teken van algehele vadsigheid besloot ik te blijven zitten tot ik aan de beurt was. Ik had nog tijd genoeg om na te denken over wat ik zeggen zou. In geval van nood was zonde van begeerte altijd nog mogelijk, daarmee kon ik voor mijn gevoel alle

[p. 61]

kanten op, al worstelde ik wel met de vraag wat begeerte precies was, en wat het met Jootje te maken had.

Wat ìk deed was geen echt kwaad, wat Jootje deed, dat was iets anders, die was trots dat hij zijn grootmoeder had vermoord. Als het waar was wat hij beweerde. Zijn ouders vierden in de kerstvakantie hun zilveren bruiloft en er bleven nogal wat mensen slapen. Jootje moest naast zijn grootmoeder liggen. 's Nachts, zei die, werd hij wakker, en voelde met zijn hand tussen haar benen, en hij maakte een vuist en duwde zijn vuist bij haar naar binnen. Hij hoefde bijna geen kracht te zetten, 's Morgens lag ze dood naast hem. Jootje hield vol dat het geen toeval was, en dat híj het had gedaan, en er geen spijt van had, helemaal niet. Zijn ouders die van niks wisten, zeiden dat ze gewoon òp was en uitgeleefd. Jootjes vader was bijna nooit thuis en was hij er wel dan zat hij met zijn logge lichaam te bellen of op zijn kantoortje te praten, met een klant. Jootjes moeder, die de boekhouding deed, was er vaak wel maar ze was evenmin aanspreekbaar. Op een geelkoperen bord naast de voordeur stond: EXPERTISEBUREAU A.H.M. DE HING, een paar huizen bij ons vandaan. Mijn en zijn ouders groetten elkaar niet. Een enkele keer nam Jootje me mee. Ik moest niets van zijn moeder hebben en wachtte op de gang waar ingelijste foto's hingen, Jootjes vader op een motor-met-zijspan, jaren jonger, Jootjes moeder hoog te paard, met een rijbroek, een jockeypet en een zweepje. Zijn ouders bemoeiden zich niet met Jootje. Ze hadden geen enkele interesse in wat hij deed. Als hij tegen middernacht maar in zijn bed lag, en eigenlijk maakte ook dat niet uit.

Jootje duwde een dag na de begrafenis toen er niemand thuis was, het metalen lipje opzij onder de gleuf van zijn moeders spaarpot waarin ze zilveren rijks-daalders bewaarde. Steeds liet hij een handjevol in zijn zak glijden. Eén handjevol was voor mij. Op een vel papier dat er lag maakte hij met een potlood een snelle krabbel, een naakte gnoom met knoestige schouders, die zijn fantastisch gezwollen scrotum, net een verrimpelde pompoen, op een kruiwagen voor zich uitdroeg, rochelend in een tekstwolk: PHOEFF! VWAAAM! ZWUF!

Jootje was maar een jaar ouder dan ik, veertien, maar hij leek wel tien jaar ouder. Heel direct was hij, op het onbeschofte af, koel, en met weinig geduld voor dingen die geen praktisch nut hadden. Ik zei wel eens iets dat ik wist of geleerd had, over aardolie, of diamant, of springtij, of ik zei een regel die ik van buiten kende en maar half of niet begreep, om indruk te maken, en Jootje zuchtte uitvoering, als ik ging zeuren en mekkeren kon ik maar beter opdonderen en hem met rust laten. Soms werd hij als we op een stille plek waren ineens heel gevoelig en trok hij zijn kleren uit en liet hij zich aan alle kanten goed bekijken, voor en achter, waar de bedaarde lijn van zijn wervels vloeiend overliep in de vurige lijn - als een zweepslag - van zijn bilspleet. Hij geneerde zich niet zijn slanke lul in zijn hand te nemen, en ermee op en neer en heen en weer te bewegen, en voorover te buigen en zijn billen uit elkaar te trekken om het donkere oog bij zijn stuit te laten zien, en het velletje van zijn lul naar achter te stropen waardoor er een blekigblauw vleesstompje uitstulpte. Hij bepaalde wat er met het geld van zijn moeder gebeurde. We kochten dure broodjes en ingedikte, ge-

[p. 62]

suikerde melk in een blikje. Met zijn mes priemde Jootje een gat in het blikje, waaruit we om beurten het kleffe spul naar buiten zogen.

Jootjes ouders waren al blij dat ze Jootje, zoals ze zeiden, bij de roomsen onder hadden kunnen brengen. Jootje was niks van huis uit. Hij maakte zich over goed of kwaad geen zorgen. Daar benijdde ik hem om, ik moest voor elke stap verantwoording afleggen. Misschien had iemand de brief toch gelezen, en zou ik alsnog van alles moeten uitleggen.

Ik pakte de brief weer, las hem nog eens en maakte de jongen die na mij kwam duidelijk dat hij vóór mocht. Ik bleef zitten, luisterend naar de wind die aan de glas-in-loodramen snukte. Jootje schreef dat hij van iemand mijn adres had gekregen. En dat hij van school was getrapt en een andere school zocht. Eigenlijk wilde hij het liefst gaan werken maar daar was hij te jong voor. Er zat niks anders op dan te wachten tot hij vijftien was. Dan kon hij er twee jaar bij liegen en zich aanmelden voor de wilde vaart. Alleen die drie dingen al waren bij elkaar voldoende om mij scherp uit te horen over de slechte vriend waar ik in de vakantie mee omging. Van school getrapt, wilde vaart en er twee jaar bij liegen waren nou niet direct zaken waar ze op het Instituut met spanning op zaten te wachten. Om maar te zwijgen van de meiden waar Jootje mee omging. Allereerst zijn mooie zus Yvonne, waar hij niet vanaf kon blijven. En Beertje, die 's avonds na het eten pas buiten kwam. En Saskia, net zo oud als ik, met voor haar leeftijd grote volle borsten, en een strak jurkje waar haar borsten zich in aftekenden. Als er niemand thuis was bleef ik wel eens voor Saskia's huis stilstaan en keek ik tussen de tabaksplanten door naar de witte piano van Saskia's moeder, die er elke dag ingewikkelde stukken op speelde. Ik ging ervan uit dat haar moeders talenten vanzelf op Saskia overgingen en de piano er vooral stond als teken van Saskia's goede smaak en afkomst.

De jongen na mij kwam de biechtstoel weer uit. Gelukkig was er nóg iemand. Ik liet me op mijn knieën vallen, mijn handen voor mijn gezicht. In het donker zag ik een werveling van wit licht, en ik voelde me opgenomen in een warreling van gedachten waar ik geen raad mee wist. Yvonne, Saskia, Beertje. De ingang van een droog riool was een trefpunt. Jootje duwde Beertje het riool in. En hij ging achter haar aan en ze bleven een hele tijd weg. Om me heen gaapte de leegte van de dorre volkstuinen. Ik voelde meelij met mezelf omdat ik Jootje niet was, omdat ik niet zo vlug en handig was als hij. Jootje deed iets met Beertje dat ik geen naam kon geven. Opwindend maar tegelijkertijd heel bedreigend. Saskia praatte met Yvonne. Ze stonden iets verderop. Toen ze het riool uit kwamen was Beertje zichtbaar kwaad om iets. Met een rechte rug ging ze richting huis en liet Jootje even bedremmeld achter. Een eventuele nederlaag kon hij maar moeilijk toegeven en in zijn overmoed stortte hij zich op Yvonne. Ze worstelden met elkaar, niet echt vals, en Jootje zag kans haar onderbroek van haar kont te trekken. Er was zoveel uit te leggen. Maar aan wie? Jootje zou het zonder het eeuwige licht moeten stellen, en nooit zou hij weten wat onfeilbaar betekende, en wat een uitspraak ex cathedra was. Wel wist Jootje andere dingen. Beertje had een zuigvlek in haar hals. Wie weet, vroeg ik me af waar hij haar nog meer had

[p. 63]

gekust. Op een al te nadrukkelijke, wrede manier. Jootje had een mooi leven, hij wist niets van gehoorzaamheid, en van kuisheid, hele belangrijke deugden, en niets van het wankel evenwicht van de zuiverheid. Door het biechten werd de ziel zuiver. Maar de pure zuiverheid duurde niet langer dan een paar seconden, of hooguit enkele minuten want de eerste de beste gedachte kon al zondig zijn. En de tweede en de derde ook. En was de pure zuiverheid eenmaal bezoedeld, dan ging het met de ziel snel bergafwaarts. Was in de kapel het zitten verdacht, in de recreatiezaal was dat het onderuitzakken. Straks zou de surveillant het zien en zeggen dat ik rechtop moest gaan zitten. Hij hield niet van mensen die met zichzelf op hun rug liepen. Het was het dorre hout snoeien en met het groene hout doorgaan. ‘Ga iets doen. Pak het dambord maar. Zo ja. Hier heb ik een witte steen, en hier heb ik een zwarte. Jij mag kiezen. Welke hand? Ha, jij hebt zwart. Dan heb ik wit. Ik begin. Zo, kijk eens, hij gaat al meteen in de aanval.’

Als ik geluk had merkte de conrector het niet als ik niet biechtte. En hoefde ik niet eens een zonde van begeerte toe te geven. Begeerte? Ja, geen daden. En waarop richtte zich de begeerte? Een verwarrende vraag. Er was zoveel tegelijk. Ik had wel graag gezien wat Jootje met Beertje deed. En Saskia? Jootje had Saskia misschien nog niet aangeraakt. Zou jij haar aan willen raken? Ik? O ja. Haar borsten voelen? En met je vinger in het spleetje tussen haar borsten. Ik zou graag... Wat zou je graag? Met mijn hand in dat gleufje, mijn hele hand. Wilde ik Jootje strelen? Nee, alleen met mijn ogen. En Saskia? Ja. Haar borsten? Ja. Het antwoord bleef ja.

Ik haalde de handen voor mijn ogen weg en zag sterretjes die een voor een uitdoofden. Weer vroeg ik me af of ik biechten moest of niet. Het antwoord was nee. Juist op het moment dat de laatste die aan de beurt was achter het gordijn vandaan kwam, wist ik dat ik de biechtstoel mijden moest. Ik had ineens haast om terug te gaan naar de warmte en intimiteit van de studieklas. Ik kon tegenover de conrector nooit de hele waarheid zeggen. Dan zou ik Jootjes zonden erbij moeten doen, anders begreep hij er niks van. En Beertjes zuigvlek. En de onderbroek van Yvonne waar Jootje mee in zijn zak liep, en me liet zien. We zagen Yvonne in de verte gaan en alleen wij wisten dat ze onder haar rokje niks aanhad. Ik hoopte dat er ooit een dag kwam waarop ik genoeg moed had verzameld om er met mijn hand onder te gaan.

Het stormde maar het regende niet toen ik weer buiten stond. Ik hield mijn hand op de brief. Met een beetje geluk kwam nooit iemand iets over Jootje te weten. Ik kon het beste, vond ik, de brief ergens goed verstoppen, zodat er niemand met zijn gore poten aan kon komen. De brief was een kleinood uit de andere wereld. In het diepste duister van de avond was het of ik door het voorgevoel van een nieuwe waarheid werd aangeraakt.