Sic. Jaargang 2

[p. 52]

Whisky en haardvuur
jace van de ven

Flessen vol whisky en een burgerlijk haardvuur brengen de emotie op hol. Jan, Justus en ik maakten dat pas nog mee. We zaten bij elkaar met ieder een eigen fles voor ons en keken in de vlammen. En het simpele verhaal van iemands dood maakte ons van streek. Goed, we hadden wat sentimenteel zitten doen over gruwelijke ziektes en ongelukken. En we hadden ons uitgeput om elkaar te overtroeven in pseudo-zwaarmoedige bijdragen. We fluisterden. Jan dronk en staarde voor zich uit, maar Justus en ik kwamen steeds met nieuwe en nog verschrikkelijkere voorvallen op de proppen.

We hadden gehoord van mensen die levend bedolven waren onder een laag beton. Er was notabene eens een directeur geweest die door een machine werd onthoofd op het moment dat hij hem feestelijk in werking stelde! Gelukkig gebeurde al die ellende ver buiten de deur en er viel goed op te drinken. Worden de teugen na een mop nagniffelend en met pretogen genomen, na een tragisch verhaal giet men met doffe blik, maar de hoeveelheid is er niet minder om. Tenminste niet bij Jan, Justus en mij. Ik moest zelfs drie nieuwe flessen openen en voor de zoveelste keer blokken op het vuur leggen. Die handelingen stoorden de sfeer en het was dan ook enige tijd stil voordat weer iemand iets zei.

Het was Jan.

Hij vertelde over zijn eigen vader. Die was niet meer. Of hij dood was, wist ie niet. Waarschijnlijk wel, was hij de hongerdood gestorven in een kleine kabine ver van huis. Nee, veel geluk had zijn vader niet gekend. Eigenlijk was niets hem bespaard gebleven!

Justus en ik probeerden onze nieuwe flessen.

Jan verordonneerde met nadruk dat zijn vader intelligent, energiek en moedig was geweest. ‘Het noodlot’, en ook hij probeerde zijn verse fles, ‘en het noodlot alleen, had hem gewoonweg geconsumeerd!’

Jopper bleek Jan's vader te heten. Zijn ongeluk was begonnen met kleine dingen.

Al op jeugdige leeftijd verloor hij drie vingers van zijn rechterhand door ze in de speeltuin bij de as van een draaimolen te steken. Misschien was het wel een veeg teken dat hij bij die gelegenheid niet eens huilde. Hij had alleen gezegd:

[p. 53]

‘Zonder die vingers zal het ook wel gaan.’

Jammer genoeg moest Jopper door dit accident de pianostudie die hij vanwege zijn absolute gehoor begonnen was, opgeven. ‘Maar,’ Jan herhaalde het nog maar eens, ‘moedig was mijn vader.’

Een jaar later speelde Jopper een rol in een passiespel op school. Hij was een van de soldaten die Jezus in de Hof van Olijven gevangen namen. Zijn schoolmakker die Petrus speelde, had zich zo in zijn rol ingeleefd, dat hij Jopper, toen die Jezus vastgreep, met één houw het oor afhieuw.

Wij zuchtten gekweld ten teken dat we de tragiek van het voorval begrepen. ‘En die Jezus daar was natuurlijk niet zo bedreven in het doen van wonderen als de echte. Maar mijn vader schijnt alleen gezegd te hebben: ik kan een en ander nog heel redelijk verstaan.’

We namen nog maar eens een slok en bewonderden in stilte Joppers incasseringsvermogen.

‘Nog geen maand later werkte hij in de scheikundeles aan een eigen opdracht, toen het retort waarmee hij zijn proef uitvoerde, ontplofte. Hij kreeg een plas zwavelzuur in zijn linkeroog, de glasscherven troffen hem in zijn rechter.’ Instinctmatig tastten Justus en ik naar onze ogen. ‘Het is duidelijk dat ik onder Gods hoede sta,’ scheen Jopper gezegd te hebben toen bleek dat zijn linkeroog nog voor vijftig procent functioneerde.

Jan pauzeerde even. Uit eerbied waarschijnlijk.

Tekening: Harry Vlamings

‘Tijdens een schoolreisje voederde mijn vader de tijgers. Hij stak, zo vertelde

[p. 54]

de leraar later, zijn arm en hand met daarop een stukje kaas, iets te ver door de tralies. Met zijn andere arm, met daaraan een hand met twee vingers, was hij daarna toch nog tot heel wonderbaarlijke dingen in staat.’

Justus en ik dronken zo geluidloos mogelijk.

‘Zo slaagde hij er tijdens de wereldkampioenschappen voor gehandicapten in om op het nummer invalidenwagenrace zijn rivalen ver voor te blijven. In de laatste bocht echter vloog hij uit de baan. Hij probeerde nog te remmen, maar raakte met zijn arm tussen de wild rondsuizende spaken. Toen hij uit zijn coma ontwaakte, merkte hij geen enkele arm meer te hebben.’

Ik slikte even. Justus liet van tussen zijn tanden een hoog fluitgeluidje horen. ‘Hij is later nog een verbazend knap mond- en voetschilder geworden,’ vervolgde Jan, ‘maar....’ Justus knikte: ‘... hij verloor een voet?’ Jan schudde zijn hoofd, sloeg zijn ogen neer en fluisterde: ‘Zijn beide benen.’ ‘Mijn God,’ kreunde Justus. ‘Er lag een bananeschil op de tramrails. Hij wilde snel oversteken, de tram ...’ ‘Hou op,’ brulde Justus.

‘Mijn vader zei later nog wel: zonder benen zal het ook wel gaan. Maar het ging niet meer, nee, het ging absoluut niet meer. De enige manier waarop hij zich nog onderscheidde was, dat hij zijn lichaam ter beschikking aan de wetenschap stelde. Dat werd zijn grote levensdoel: geen lidmaat meer verliezen. Voorzichtig dat hij werd! Hij dacht werkelijk aan alles.’

Justus klakte bewonderend met de tong. Jan nam een teug en zuchtte.

‘Jopper hoefde eigenlijk alleen nog op zijn hoofd te letten,’ probeerde ik de stilte te doorbreken. De anderen keken naar me met stroeve blik. ‘En hoe denk jij dat Jan verwekt is,’ retoreerde Justus op bestraffende wijze. ‘Dat gebeurde nog juist op tijd,’ vulde Jan aan. ‘Je wilt toch niet zeggen???’

Maar Jan stelde ons gerust: ‘Mijn vader emigreerde naar Amerika. Hij kwam in dienst van de NASA. Hij werkte zo ijverig dat hij ondanks zijn handicaps op ruimtereis mocht. Zijn ruimteschip had een voorspoedige start, steeg hoog op in de atmosfeer en werd een steeds kleiner stipje. Zo klein dat je op den duur daar niets meer zag. Zelfs op het radarscherm niet. Het laatst heeft een kunstmaan in de buurt van Pluto een glimp van de raket van mijn vader opgevangen.’ ‘Om Gods wil, zwijg,’ siste Justus plots.

Jan zweeg en in de stilte die volgde hoorde ik dat Justus zachtjes huilde. Ook ik had het moeilijk. Van verdriet klokte ik de mij nog resterende whisky in een keer naar binnen. Het hielp nauwelijks. Alleen Jan bleek zo moedig als zijn vader. Hij klopte Justus op de schouders en probeerde hem tussen twee snikken door drank in de mond te gieten. En troostend fluisterde hij vlak aan zijn oor: ‘Je weet het maar nooit met mijn vader!’

Toen schoten ook mij de tranen in de ogen. Kan je zien hoe sentimenteel je wordt van whisky bij een burgerlijk haardvuur.