Sic. Jaargang 2

[p. 35]

Tussen de Gieren
koos van zomeren

Sommige dagen hebben wel degelijk een bedoeling.

We dachten dat de regen zou wijken voor ons optimisme en klommen naar tweeduizend meter, naar een weilandje dat onder andere omstandigheden een vriendelijke indruk zou hebben gemaakt. Daar aten we ons brood. De korsten vlogen naar een hondje, zo'n mank scharminkel dat je snel hoopt te vergeten.

Onze bestemming lag in wolken gehuld en er woei een huiveringwekkende wind. Iemand zei wat iedereen had kunnen zeggen, dat het zinloos was om door te gaan. Dus keerden we terug. Vanaf dat moment begon het op te klaren.

In de luwte van een nauwe kloof vertoonde het gesteente oeroude sporen van schelpdiertjes. Voormalige zeebodem op Pyreneeën-hoogte. Wie zijn bestaan wil markeren in de eeuwigheid gebruike kalk, geen boekdruk.

Een trage zigzag omlaag, ons pad omzoomd met orchideeën en bijbehorende spinnen, wantsen en vlinders. Ondertussen werd ook de lucht in de gaten gehouden.

Naast de rafelige rotswand verschenen vale gieren. Met hun profiel waren we inmiddels vertrouwd: lomp als een tweepersoonsmatras. Toch vliegen ze moeiteloos. Er gaat iets hypnotiserends uit van hun zoekende cirkelgang. Toen, plotseling, schoot er een heel ander profiel langs de hemel. Even groot, lang niet zo kolossaal. Een eksterstaart tussen spitse vleugels. Slank als een pijl: de lammergier, de legendarische beenmergeter. De groep slaakte een zucht, kijkers gingen van hand tot hand. Maar er bleek geen haast bij, de vogel streek neer in een hoog hol en posteerde zich in het licht voor een statieportret. Oranjegele borst, zwierige zwarte streepsnor. Een gier, maar wat een schoonheid.

Zo versteende de dag in dat ene beeld: wij daarbeneden, vastgenageld tussen de orchideeën, en hij daarboven, als een heiligenbeeld in zijn nis.

***

[p. 36]

Wat stenen betreft: altijd weer benieuwd naar de binnenkant. Je heft de geologenhamer en slaat venijnig toe. De steen valt in stukken uiteen - binnenkant verandert in buitenkant. Steeds meer buitenkant.

***

Het stoïcijnse gele treintje stopt bij Riglos, een ineengedoken dorp, een nederzetting aan de voet van loodrechte rode pilaar-rotsen. Ook de hitte staat loodrecht op het land, hier begint de steppe.

Vale gier, aasgier, dwergarend, slangenarend. En helemaal niet het gevoel dat ze morgen uitgestorven zullen zijn, dat ondergangsgevoel waarmee in Nederland het buitenleven doortrokken is.

Een wielewaal roept alsof hij in de olie is. In een olijfgaard zoeken roodkop-klauwieren voedsel voor hun jongen, die met sidderende vleugeltjes en opengesperde snavels op een boomtak balanceren. Blonde tapuit, zwarte tapuit, provençaalse grasmus.

Hogerop kruipt de landweg dichter bij de rotsen. Het rood, vanuit de verte egaal, vertoont scheuren en gleuven. Daarin blijken juveniele vale gieren te huizen. Ze kruipen zo diep mogelijk weg en gluren schaapachtig terug. Waarschijnlijk generen ze zich. Zo groot al en dan nog niet kunnen vliegen. De zon begoochelt. Het lijkt alsof je van hier in één stap de rivier kunt bereiken die aquamarijnkleurig door de diepte slingert. In werkelijkheid moet je helemaal terug de landweg af, langs provençaalse grasmus, zwarte tapuit en blonde tapuit (wat is hij blond), langs het dorp (wat is het leeg), langs de treinhalte en door schrammend struikgewas - dan is er pas de verkoeling van ruisend water.

Een wielewaal trekt een neongele streep tussen de oevers. Een hop fronst het waaiertje dat op zijn kop zit. En van de heuvels aan de overzij komen bijeneters - bijeneters vliegen alsof iemand met een kleurpotlood in de lucht krast.

Misschien zou je op den duur terugverlangen naar blauwe reiger en wilde eend. Op den duur, misschien.

De gele trein gaat tweemaal daags.

***

Hagedissen natuurlijk, talloos. Zandadder, aspisadder, hazelwormen en salamanders.

Vuursalamanders bewonen het bos. Ze komen te voorschijn bij regen. Een lullig stomp kopje, zwart lijf met gele strepen in de lengterichting. Net plastic.

Beeksalamanders leven in bergbeken, op plaatsen waar het heldere water vertraagd door een kom of een bocht stroomt. Daar zie je ze bezig met de dingen die salamanders doen om salamander te zijn. Ze lopen niet, ze zwemmen niet, ze zweven over de rotsige bodem. Net astronauten op de maan. Als je goed kijkt zweven ze nog dagenlang door je hoofd.

***

[p. 37]

foto: Martijn de Jonge

[p. 38]

Je zou haast geloven dat vale gieren van de lucht zelf leven, maar zo is het niet.

Vanuit onzichtbare verten kwamen ze aanglijden. Ze draaiden een rondje en streken neer, de een na de ander. Ondertussen naderden wij, vergezeld door het geklater van schoon water, het eind van het groene dal. Sprinkhanen en kikkertjes zwermden weg van onze schoenen.

Toen begonnen ze zich te verspreiden. Als monsterachtig opgezwollen kraaien hipten ze over de hellingen. Sommige hadden een roestbruine gloed over de kop.

Vanaf de volgende hoogte ontwaarden we een koe. Ze lag op haar zij naast het beekje en trok met een achterpoot. Enkelen van ons gingen op verkenning uit en kwamen terug met de mededeling: ze leeft nog! Haar oog bewoog en ze loeide rochelend. De nabijheid van mensenstemmen moet tot haar verdoofde hersenen zijn doorgedrongen - en had hoop gewekt.

Iemand vond dat we haar halsslagader moesten openen. Met een zakmes? Iemand anders zei dat het onze verantwoordelijkheid niet was, wij hoorden daar niet eens.

We gingen nog driehonderd meter steil omhoog en bereikten een pas, zetten ons neer op de grens en keken naar Frankrijk. Praatten wat. Gadverdamme, gieren. Er was er trouwens niet een meer te zien.

Toen we weer beneden kwamen was de koe dood. Nee, er zat geen licht meer in het oog. De oorzaak puilde uit haar achterlijf: een mislukte geboorte. Een van de uiers was kennelijk al aangepikt. Uit een minuscuul gaatje lekte witte melk, druppel voor druppel sijpelde in het beekwater, waarin het spoorloos onder ging.

Niets aan te doen. We gingen verder en wie een kwartier later achterom keek zag de eerste alweer neerdalen, terwijl de lucht vol hing met gieren die dit voorbeeld weldra zouden volgen. Imposant. Maar hongerig. De werkelijkheid is ondeelbaar.

***

De laatste dag zag ik een biddend torenvalkje. Je ziet ze bij ons langs de snelweg of boven de polder, maar deze hing in de immense verlatenheid van een Pyreneeëndal. Het zonlicht streek over zijn rug en zijn waaierstaart. Wat een simpele verandering van décor teweeg kan brengen: ik had zelden een mooier vogeltje gezien.

***

Een week later stond ik oog in oog met de vale gieren en lammergieren van Artis. Onthutsend groot achter het gaas. Toen pas begreep ik hoeveel moeite het de schepper moet hebben gekost om, rekening houdend met de wetten van zwaartekracht en aerodynamica, vogels te ontwerpen die enigszins maat houden met een berglandschap.