Sic. Jaargang 2

[p. 53]

1987
De handschoen van Allie Caulfield
№ 2

Een goed boek goed verteerd

'Veel lezen is, net als veel eten, volkomen nutteloos zonder een goede spijsvertering. De vaststelling komt van Robert South (Sermons) en is een van de vele varianten op de vergelijking van de letteren met de gastronomie. Men raadplege met name Holbrook Jacksons The Book about Books (The Anatomy of bibliomania) voor een zeer uitgebreid overzicht van alle facetten die met dit figuurlijke boek-eten of de bibliografie te maken hebben.

Het eten van boeken lijkt ook meer dan een incidentele rol te hebben gespeeld in de renaissancistische prentkunst. Met een zekere regelmaat kan men daarin voorstellingen vinden van het eten van het boek als straf. Aangezien het een bestraffing van een zonde betreft zal het niet verbazen dat het te verorberen boek de Bijbel is. Onverwachter, en aardiger, is het gegeven dat de bestrafte in deze situaties meestal een manspersoon uit het Roomse leven is. Een monnik, een priester, een bisschop. Satire staat derhalve voorop en aan de context van de afbeelding kan men soms vaststellen welke geboden uit de Bijbel door de betreffende boek-eter-tegen-wil-en-dank overtreden werden, Luxuria, de wellust, is ook aanwezig op de Duitse houtsnede (1521) die hierbij staat afgebeeld.

Slechts één voorbeeld is ons bekend van een boek dat werkelijk werd opgegeten en wel door de auteur zelve. Ook hier betreft het een straf.

Theodore Reinking publiceerde in 1644 zijn boek Dania ad exteros de perfidia Suecorum, een politiek-historische verhandeling waarin hij over de vergane glorie van zijn vaderland Denemarken schreef en onvriendelijk deed tegen de bezetters van zijn land, de Zweden. Hij viel in ongenade en werd door de Zweden in het gevang geworpen. Hij zou daaruit slechts buitentreden, zo verzekerden de autoriteiten hem, zonder hoofd, tenzij hij erin toestemde zijn eigen boek op te eten.

Lang dacht Reinking over deze vreemde keuze na en tenslotte koos hij voor het diner van papier, perkament en inkt. Hij at zijn boek, maar niet nadat hij het zo lang gekookt had dat het versmolten was tot een dikke, papperige substantie.

Nerveus

Hij had ‘...een neurotische aandoening die het hem onmogelijk maakte te schrijven tenzij hij de wijsvinger van zijn rechterhand tegen de zijkant van zijn neus drukte en zijn pen tussen duim en middelvinger hield. Om in deze houding te kunnen schrijven boog hij zijn hoofd zo ver dat zijn neus bijna het papier raakte. Als zijn vinger per ongeluk van zijn neus schoot, vloog de pen onmiddellijk uit zijn hand.’

- Charles Rembar over opperrechter Edward White in The End of Obscenity (Harper & Row, 1986).

[p. 54]

Genezen verklaard

Kwaal:	Patiënt:	Remedie:
Longontsteking	Bulwer-Lytton	The autobiography of Mrs. Piozzi
Indigestie	W. Hazlitt	Tom Jones
Neuralgia	Arnold Bennett	Labiche: Toneelwerk
Tandpijn	R.L. Stevenson	Adventures of Sherlock Holmes
Asthma	Le Galienne	Oorlog en Vrede of Hugo: Oeuvres
Nierstenen	Thornton Wilder	Brantôme
		Bij aanhoudende klachten: Aretino
Tuberculose	Aubrey Beardsley	Stendhal: Le Rouge et le Noir (of: Diderot)
Gebroken knieschijf	Huisarts van Oliver	Don Quichote
	Wendell Holmes
Depressies	John Donne	Aanschouwing van iedere goede auteur.
Holbrook Jackson.

[p. 55]

Stoffelijke resten van Dante in enveloppen zoek

FLORENCE (Reuter) - De stoffelijke resten van de 14de eeuwse dichter Dante Alighieri, verpakt in twee vergeelde enveloppen, worden vermist. Mogelijk zijn ze al een halve eeuw geleden kwijtgeraakt, maar de Nationale Bibliotheek in Florence heeft de vermissing gisteren pas bekendgemaakt. De bibliotheek heeft al een jaar lang vergeefs naar de enveloppen gezocht.

Dante's stoffelijke resten zijn voor het laatst geexposeerd op een tentoonstelling in 1929. Ze waren in 1899 aan het museum geschonken door de beeldhouwer Enrico Pazzi, die een standbeeld van de dichter heeft gemaakt. Voorheen werden de resten bewaard in Ravenna, waar Dante in 1321 in ballingschap stierf, nadat de politieke twisten in Florence hem hadden gedwongen zijn geboortestad Florence te verlaten. In 1519 groeven broeders de stoffelijke resten op om te verhinderen dat de Florentijnen zich er meester van zouden maken. Wat over was van de resten belandde uiteindelijk in het bezit van Pazzi.

De stoffelijke resten van de dichter van La Divina Comedia behoren zich te bevinden in een bureaulade, maar ze zijn nu onvindbaar. Mogelijk zijn ze ergens anders opgeborgen, want delen van de collectie zijn bij een verhuizing in 1935 verplaatst en een overstroming in 1966 heeft ook de nodige chaos veroorzaakt.

Citaat

I'm not too crazy about describing rooms and houses anyway. So what I did, I wrote about my brother Allie's baseball mitt. It was a very descriptive subject. It really was. My brother Allie had this lefthanded fielder's mitt. He was left-handed. The thing that was descriptive about it, though, was that he had poems written all over the fingers and the pocket and everywhere. In green ink. He wrote them on it so that he'd have something to read when he was in the field and nobody was up at bat.

- J.D. Salinger

The Catcher in the Rye

[Sandro Botticelli]

De beroemde Sandro Botticelli voltooide zijn ‘Geboorte van Venus’ in 1485, en aangezien hij nu een paar avonden vrij had, schreef hij zich in voor een avondcursus schuinschrijven voor volwassenen. De lessen waren op woensdagavond van half acht tot half negen, en hij ontmoette er een vriend die op doekschilderen zat, van half negen tot half tien, en dus schreef hij zich ook daar voor in. Voor hij er erg in had, had hij zich ingeschreven voor stijldansen, gitaar voor beginners, boekhouden, macramé, behang ontwerpen, creatief naaldwerk, en slimnastiek. Tegen de tijd dat het Florentijnse lenteprogramma voor volwassenenonderwijs voorbij was, moest de wereld het met drie meesterwerken van Botticelli minder doen. Ars longa, vita brevis.

Opsporing verzocht

Is een rubriek (zie ook ons BERICHT AAN DE LEZER) voor boeken die opgespoord moeten worden. Voorwaarde voor opname in deze rubriek is dat de boeken niet bestaan. Kijk eens op de zolder van uw fantasie.

Per moia - of Het avontuurlijke leven van De Rode Hand, (de derde, reeds lang verloren gewaande roman van) J.F. Oltmans. Bezorgd en van een nawoord voorzien door Martin Ros met illustraties door Peter Vos. Barneveld, Herenpers, ongedateerd, beperkte oplage.

The Secret Goldfish. Korte verhalen door D.B. Caulfield. Hollywood, Salinger & Salinger, 1949.

The Sienna Conspiracy, door Mario Puzzo. New York, 1987. De geruchtmakende onthullingen over de verdwijning van de Dante-relieken uit de Nationale Bibliotheek van Florence. ‘Now a major movie, starring Sylvester Stallone as Dante’. Geïllustreerd.

Mijn leven als boek, door K. Fens. Deel 1: ‘Jongelingsjaren’, deel 2: ‘Vermeerderde editie’. Nijmegen, 1999.

Bericht aan onze lezer

Na onze vriendelijke oproep in de eerste aflevering van deze courant aan het adres van de lezer teneinde ook hem in de gelegenheid te stellen zijn unieke bijdrage te leveren, en nadat zelfs een kolomniste van de NRC de vriendelijkheid betoonde onze oproep op grote schaal te doen weerklinken in den lande, na dat alles werden wij verblijd met niet één enkele brief of bijdrage, zelfs niet anoniem. Het is daarom dat wij onze lezers danken. Onze taak wordt er zonder twijfel minder gecompliceerd door. Allie.

[p. 56]

Is er lezen na de dood

Dat ligt eraan. Gezien vanuit het boek kunnen we de vraag positief beantwoorden. Na de dood van de eigenaar veranderen de meeste boeken immers van eigenaar. Boeken waarvan de stambomen nauwkeurig zijn bijgehouden zijn echter schaars. Een zeer fraaie en bovendien berijmde stamboom die verband houdt met onze vraagstelling werd aangetroffen in het boek Erreurs amoureuses van Ponthus. De stamboom werd gecomponeerd door Eugène Villemin, de schrijver van het Herbier poétique en luidt als volgt:

Je suis Ponthus; Nodier l'huméristique
Me posséda; Turquety vint après.
Au dieu de Rome il chante le cantique,
J'ai vu sa mort avec deuil et regret.
Puis, Villemin, de l'Herbier poétique,
Chantre inconnu des prés et des forêts,
M'a recueilli dans sa bibliothèque.
Il aimait le Ronsard, le Sénèque,
Le grand Corneille et Molière. Après lui,
Qui que tu sois, lettré, vers qui je tombe,
Rappelle-toi que nos chants de colombe
Font oublier le chemin de la tombe,
Et qu'un vieux livre en écarte l'ennui.

Een visie die exact tegengesteld is aan het idee van het boek als mens werd op spitse en elegante wijze verwoord door Benjamin Franklin toen hij zijn eigen grafschrift componeerde. In vertaling luidt het:

Het lichaam van B. Franklin,
Drukker,
Als het omslag van een oud boek,
Het binnenwerk uit de band
En
Ontdaan van zijn belettering en goud
Ligt hier
Voedsel voor de wormen.
Maar het werk zal niet verloren gaan;
Want het zal, zoals hij geloofde,
Nogmaals uitgegeven worden
In een nieuwe, elegantere editie
Herzien en gecorrigeerd
Door de Auteur.

Kramp

‘De flexoren (buigspieren) worden soms getroffen door pijnlijke krampen bij personen die noodgedwongen de vingers veel gebruiken, zoals graveurs, bloemenmeisjes, pianisten, naaisters, enzovoort; men heeft aan deze spastische samentrekkingen de naam “schrijfkramp” gegeven omdat ze vaak voorkomen bij hen die veel schrijven: de arts Velpeau werd erdoor getroffen. Het is moeilijk deze aandoening te genezen; alleen de schrijvers vinden een remedie in het gebruik van prothetische penhouders.’

- G. Witkowski in Structure et fonctions du corps humain (Parijs, 1877).