Sic. Jaargang 1

[p. 2]

[Nummer 2]

De behangzaak
thomas rosenboom

Ik had de winkel al eens eerder gezien, op een wandeling door de buurt die ik nog verkennen moest. Mij was toen het bord aan de deur opgevallen waarop in zwierige hand geschilderd stond dat de zaak pas in de middag om een uur open ging. De winkel lag in een schemerige straat waar nooit iemand kwam die er niets te doen had.

Ik ging binnen en sloot de rinkelende deur achter mij. Het was er warm, prompt besloegen mijn brilleglazen en toen ik weer kon zien stond er vlak voor mij een tengere, oude man in stofjas. Hij zweeg, glimlachte en liet zijn levendige blik spelen over mijn gezicht. Het was doodstil in de behangzaak.

Ik zei dat ik een rol behang zocht met een lichte en gladde achterkant. De man knikte en liep naar een tafel waarop, tussen twee blikken, een stapel rollen getast lag. Zijn oude handen bevingerden het papier, toen nam hij een rol om ook mij te laten voelen. Ik knikte en volgde de man naar achteren waar de kassa stond.

‘Het is zeker om op te schrijven?’ veronderstelde hij terwijl hij het wisselgeld gaf. Ik beaamde het en stak de rol onder mijn arm. Juist wilde ik mij omdraaien of de man sprak opnieuw. ‘U schrijft, en ik schilder,’ zei hij op vertrouwelijke toon, en als om mijn blik voor te gaan keek hij blijmoedig schuin omhoog naar de rand van het plafond. Mijn ogen volgden vanzelf, en eerst nu zag ik de schilderijen tussen het plafond en de stellingen, op de bovenste plank: grote panelen zonder voorstelling, of eigenlijk toch wel, maar dan geometrische figuren. Ik zag bijvoorbeeld een pyramide, gezet tegen een zwart vlak, waarvan de basis wit was en die, verder omhoog, steeds donkerder werd, zodat de punt tenslotte verdween in de achtergrond. Toch was het of je die nog kon zien. De andere panelen gaven een kegel, staaf, bol of kubus.

Op mijn compliment leek het gezicht van de oude man even op te helderen, maar tegelijk maakte hij ook een afwerend gebaar, alsof hij het niet weten wilde. ‘Mijn beste werk staat achter, dat bescherm ik voor het oog van de mensen. Maar als u wilt mag u het wel even zien.’ Hij knikte dat ik volgen kon.

Er was een gang, en het volgende ogenblik stonden wij in een soort zijvertrek, het kantoortje. Roerloos licht viel door het glazen luik in de zoldering. De man trok een laken weg en begon eenzelvig het pak hardboardplaten door te bladeren dat schuins tegen de muur stond. Het waren dezelfde vierkante, heuphoge panelen. Om iets te kunnen zien ging ik vlak naast hem staan. Pas wanneer ik een geluid maakte of uitdrukkelijk knikte legde de man een schilderij

[p. 3]

om naar het volgende. Lang keken we naar het laatste werk, toen liet hij de panelen terugvallen tegen de muur. Alsof er een dode in huis was, zo ernstig dekte hij ze af met het laken.

‘U schildert met olieverf?’ vroeg ik.

‘Jazeker, maar alleen die van Histor.’

Ik knikte, waarna het stil bleef. Moest ik nu gaan? Ik voelde mij echter in vertrouwen genomen en wilde niet uit eigen beweging vertrekken, het was aan de man om een teken te geven.

Achteloos presenteerde hij een sigaret. Wuivend in de rook zei hij: ‘Ja, ik schilder, maar ik schrijf ook... Poëzie.’ Op mijn verbaasd opkijken vervolgde hij: ‘Als u nog een ogenblik hebt wil ik u graag iets voordragen.’

Hij nam uit een schuiflade een klein stalenboekje en hield het zo dat de achterkanten van het behang boven lagen. Die waren beschreven, zag ik. Hij zette zijn leesbril op en begon het boekje door te bladeren. Eindelijk verspreidde zich een glimlach over zijn gezicht. Ingespannen keek hij naar de bladzij, goedkeurend knikkend, toen vouwde hij zijn handen met het boekje samen achter zijn rug. Hij kuchte, en zei, uit het hoofd:

‘Een meeuw roept je naam
en de golven kussen
het strand.’

‘Haiku,’ voegde hij er na een ogenblik aan toe. Op dat moment klonk de schel van de winkel. Plotseling nerveus keek hij beurtelings naar mij en naar de donkere deuropening.

‘Ik wacht wel even,’ zei ik, waarop de man zich mét een lichte buiging verwijderde uit het kantoortje. Ik doofde mijn sigaret, stak een nieuwe op en keek door de gang naar voren. Het was schemerachtig in de zaak, het licht hing er laag als mist. Bij de kassa stonden twee donkere gestalten. Ik hoorde gedempt een stem.

De man kwam terug, zocht een volgend vers in het boekje en deed de handen weer achter de rug. Op de manier van een kind op moederdag droeg hij zo nog enkele gedichten voor.

‘Allemaal haiku's,’ verklaarde de man na het vierde, ‘ik ben boeddhist’.

Ik knikte begrijpend en trachtte uit te maken of deze opmerking nu bedoeld was als afsluiting of juist om een gesprek te openen.

‘Ik schilder en ik dicht’, ging de man verder, ‘maar proza schrijf ik ook. Misschien mag ik u een kort stuk voorlezen? Eigenlijk is het een proef.’

Terwijl ik me afvroeg wat hij onderzoeken wilde zocht de man tussen de facturen. De telefoon op het bureau begon te rinkelen, maar hij nam niet op. Aangespoord door het zenuwachtig makende geluid zoch hij haastig verder, en met een stralend gezicht bracht hij eindelijk een vierkant stuk smoezelig behangpapier te voorschijn. ‘Let u goed op,’ zei hij, ‘ik ben benieuwd of u het be-

[p. 4]

grijpt.’ Als een proclamatie hield hij het vel met twee handen voor zich.

‘Het is herfst en een klein meisje loopt door het park. Ze heeft een dikke jas aan want het is al koud. Ze gaat voor een oude, dorrende boom staan en kijkt omhoog. “Zeg boom”, zegt ze, “als het winter gaat worden trekken wij mensen altijd dikke kleren aan, maar jullie laten je bladerpak dan juist vallen. Waarom is dat?” Een windvlaag trekt door het park, de boom ritselt met zijn lege takken. Het meisje denkt even na en zegt: “O”.’

Uitdagend keek de oude man mij aan. ‘Begrijpt u het?’ ‘nou,’ begon ik, ‘eh, dat meisje vraagt zich af waarom de bomen hun bladerpak laten vallen juist wanneer de mensen dikkere kleren gaan aantrekken.’

De man schudde glimlachend het hoofd. ‘Ja, dat heb ik u juist voorgelezen.’ Koortsachtig zocht ik naar een diepere zin, maar de man begon al meewarig te spreken. ‘Doet u zich geen geweld aan, ik zie wel dat u er niets van begrijpt. Het geeft niet. Kijk, het meisje, het kind, begreep de boom toen hij met zijn takken ritselde, want na die windvlaag zei het “o”. Heel eenvoudig eigenlijk, zoals alles in de oosterse filosofie, maar u begreep het niet. U verstaat dit verhaal zomin als u de bomen verstaat. Alleen de kinderen begrijpen nog, dat is nu wel weer bewezen.’

Zonder mij nog aan te zien nam de oude mijn arm om mij naar de deur te begeleiden. Er was geen triomf in hem, hij scheen in tegendeel bedrukt.

Op de mat stak ik hem mijn hand toe. ‘Dank u, het was erg mooi,’ zei ik verlegen. Ik zag dat het de man plotseling zwaar te moede was.

‘Het is mooi, maar de mensen begrijpen het niet meer,’ zei hij met onvaste stem. ‘Daarom geef ik het ook niet in druk. Mij maakt dat niet uit, ik schrijf toch alleen maar voor mijzelf. Het is een soort van innerlijke noodzaak, eigenlijk, die mij beweegt. Elke ochtend dicht ik, de ochtend behoort de muze.’ De man keek mij nu met natte ogen aan. ‘Maar u bent nog jong,’ zei hij, nauwelijks nog verstaanbaar, ‘verheugt u zich, de ouderdom maakt eenzaam.’

Ik voelde de behoefte me te verontschuldigen voor wat gebeurd was, maar reeds stond ik buiten in het licht en viel de winkeldeur rinkelend achter mij in het kozijn. Beduusd keek ik om, het bordje met de openingstijden klapperde nog na tegen het glas. Nee, ik had niets begrepen, de schilderijen niet, de gedichten niet en het proza ook niet. Alleen het late openingsuur van deze winkel begreep ik nu.