Logo DBNL
Van Sente Brandane, naar het Comburgsche en het Hulthemsche Handschrift (1894)

Van Sente Brandane, naar het Comburgsche en het Hulthemsche Handschrift

(1894)–Anoniem Brandane, De reis van Sinte–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Van Sente Brandane, 0001 - 1000

 
VAN SENTE BRANDANE.
 
 
 
Nu verneemt, hoe over lanc
 
Een heere was in Yerlant,
 
Die sach menich Gods teekijn.
 
Wildi dies gheloovende zijn,
5
So hoort wonder, ghi heeren!
 
Die Heleghe Gheest moet mi leeren,
 
Die welke der ezelinnen
 
Wijlen dede sprekens beghinnen,
 
Daer up dat reet Balaam,
10
Dat was een heydin man,
 
Dat so meinschelike sprac,
 
Daer sij den inghel Gods sach
 
Commen in haer ghemoet:
 
Den wech hi haer wederstoet
15
Met eenen zwerde vierijn;
 
Si vloo van den inghel fijn
 
Ende dede haren heere cont.
 
Dese moete ontsluten minen mont:
 
Die ghene die haer gaf de macht,
20
Datsi wert redene acht.
 
Een helich man was sonder waen,
 
Gheheeten so was hi Brandaen,
 
Abdt was hi ende regement
 
Van IIIm moonken of daer omtrent,
25
Gheboren hute Yberne,
 
Gode diendi wel gherne.
 
Dese vant, int ondersoucken,
 
Bescreven in houden boucken
 
Van vele teekenen ons Heeren;
30
Hoort! hier moghedi leeren
 
Van den goeden Gods wijse,
 
Hoe dat twee paradijse
 
Boven der eerden waren;
 
Doe las hi voort te waren
35
Van vele wonders, datmer in vant
 
Ende menich groot eylant;
 
Ooc las de wijse heere,
 
Hoe dat eene weerelt weere
 
Hier onder dese eerde
40
Ende alst hier dach werde,
 
Dat daer dan nacht zye.
 
Hi las dat hemele waren drie;
 
Van visschen hi ghescreven vant,
 
Hoe dat een wout ende een lant
45
Ghewassen stont up zine zwaerde:
 
Dat wederseidi aerde,
 
Om datso onghelovich was.
 
Ooc las hi, hoe dat Judas
 
Gheniette Gods ontfaermichede
50
Ende hi ghenade hadde mede
 
Alle sondaghes nachte.
 
Hi en wilde no hi en mochte
 
Dies emmer niet gheloven,
 
Hi en saecht met zinen oghen.
55
Van toorne verberrendi den bouc
 
Ende gaf den scrivere eenen vlouc;
 
Dat becochti zint wel diere;
 
Daer hi stont bi den viere,
 
Daer die bouc in bernende lach,
60
Die inghel Gods hem toe sprac:
 
‘O lieve vrient Brandaen,
 
Du heves evele mesdaen,
 
Dat over mids dinen toren
 
Die waerheit dus es verloren.
65
Nu laettene bernen daer inne:
 
Di wert noch wel in inne,
 
Wat waer ofte loghene es:
 
Di ontbiet Jhesus Kerst,
 
Dattu suls gaen varen
70
Up des zeewes baren
 
Al omme ende omme IX jaer;
 
Du sult bescauwen, wat es waer
 
Of wat loghene si mede.’
 
Dat wart hem grote pijnlichede.
75
Dus galt hi den bouc
 
Ende leet omme dien vlouc
 
Wel meneghen grooten noot
 
Ende voer daert God gheboot.
 
Doe Brandaen die heleghe man
80
Also te rechte vernam,
 
Wat hem God selve ontboot,
 
Doe was sijn zorghe al te groot
 
Ende hi bat onsen Heere,
 
Dor zijnre moeder eere,
85
So wat hem gheviele,
 
Dat hi behilde zine siele,
 
Ende hi hem wilde bewaren
 
Ende tsiere ghenaden doen varen.
 
Doe ghinc Brandaen te hant
90
An des zewes kant
 
Ende dede eenen kiel tauwen,
 
Vaste ende ghetrauwen:
 
Die mast was vuerijn hout;
 
Dat zeil dede hi menichfout
95
Besnijden ende bewinden;
 
Den kyel dede hi binden
 
Met ysere arde staerke,
 
Na die houde aerke,
 
Die Noe wielen vrochte,
100
Doe hi die dylovie vruchte.
 
Den ancker maecte hi stalijn,
 
Daers hem van noode soude zijn,
 
Dat hi behilde dat lant.
 
Doe dedi al zijn ghewant
105
In den scepe draghen doe
 
Ende LXXX manne ghingher in doe:
 
Si waren daer in IX jaer.
 
Ooc dede hi, dat was waer,
 
Een cappelle, met wijsen zinne,
110
Wel werken daer inne
 
Ende daer in clocken ende helichdom,
 
Dies hi mochte houden rom.
 
Ooc voerde hi van Yberne
 
Pestier ende querne,
115
Smessen ende ander ghemac,
 
Als die legende mi vertrac;
 
Dit dedi al daer inne.
 
Dus voer hi wech met sinne.
 
Wel verghinct hem in den kiel,
120
Dat hem niet en mesviel.
 
Met hem nam hi twee capellane:
 
Van den eenen quam hem zint ane,
 
Dat hine om eenen roof verloos.
 
Dies wart hem God so vriendeloos.
125
So datten hem nam die viant
 
Omme eens breydels ghewant,
 
Dien hi nam sonder orlof.
 
Omme dat die duvele dien roof
 
Vant in sine ghewout,
130
Ay hoe zeere hi dat ontgout,
 
Dat hijt ye ghedochte!
 
Dies deden wel onsochte
 
Die duvele ter hellen viere,
 
Daer hijt becochte wel diere,
135
Tote dattene die heleghe man
 
Met zijnre beden weder ghewan.
 
Doe hi te scepe gaen began,
 
Vant hi thooft van eenen doden man
 
Voor hem ligghende up tsant:
140
Die vloet dreeft an tlant.
 
Dat hooft was arde groot:
 
Nye en sach hi des ghenoot;
 
Dat voor hooft was hem breet
 
Wel vijf voete, God weet.
145
Doe bemaendijt wel diere
 
Bi Gode, vele sciere,
 
Dat hi hem dade verstaen,
 
Hoe zijn leven was ghedaen.
 
Thooft jeghen Brandane sprac
150
Ende seide: ‘al doet mi onghemac,
 
Ic wilt di segghen saen,
 
Hoe mijn leven was ghedaen:
 
Ic was een heydin man;
 
Om mijn ghewin quam ic daer an,
155
Dat ic arde dicwile woet
 
Over des zeewes vloet.
 
Ic was groot ende stranc
 
Ende ic was wel C voete lanc;
 
Dus woedic in die diepe zee
160
Ende dede den ghenen wee,
 
Die hier up die zee baren
 
Met scepen wilden varen:
 
Hem nam ic have ende goet.
 
Eens so wies zeere die vloet
165
Met eenen storme, die was stranc.
 
Al haddic ghesijn noch so lanc,
 
Ic en hadde niet vonden gront,
 
Daer ic teerst toter borst in stont.
 
Doe en conste ics niet ghenesen:
170
Dus moeste mijn sterfdach wesen,
 
Also van allen dinghen moet,
 
Sijn si quaet ofte goet,
 
Sonder die pine der hellen,
 
Daer die zielen in quellen,
175
Ende daer si sonder eenich hende
 
Dooghen wee ende allende,
 
Ende ooc dat paradijs,
 
Dat den saleghen es wijs,
 
Daer si hebben eewelike
180
Die bliscap arde rike.’
 
Doe sprac Sente Brandaen
 
Weder arde saen:
 
‘Of ic Gode verbidden can,
 
Dat hi hu weder hus lives jan’,
185
Sprac Sente Brandaen,
 
‘Soutstu doopzel willen ontfaen
 
Ende pinen om die Gods hulde?
 
Ic verghave di dine sculde.
 
So mach di werden wijs,
190
Dat eeweghe paradijs.’
 
Doe sprac die heydin man:
 
‘Moestic weder sterven dan?’
 
‘Ja ghi’, sprac Sente Brandaen,
 
‘Dies en mochti niet ontgaen.’
195
Doe sprac die heydin man:
 
‘Of ic mi doopte ende ic dan
 
Niet en conste wederstaen,
 
Ic en worde den viant onderdaen.
 
Hi pijnt hem nacht ende dach,
200
Hoe hi den meinsche bedrieghen mach.
 
Of hi mi maecte so lief
 
Den scat, dat ic ware een dief;
 
Ende ic dade al sulke werke,
 
Die onse sceppere verbiedet sterke,
205
Dan soudemen ter hellen
 
Mine ziele vele mee quellen,
 
Dan so nu ghequellet es;
 
Dies bem ic wel ghewes;
 
Want die doopzel hebben ontfaen
210
Enter Gods wet af staen,
 
Also scriftuere leert hier,
 
Die ziele wert int helsche vier
 
Vele meer ghepinet al te fel,
 
Dan wi zijn, dat weet ic wel.
215
Want ons niemen en leert
 
No te zijnre wetten keert.
 
Dus vreesic, waert dat ic doopsel ontfinghe
 
Ende mijnre wet dan af ghinge,
 
Waert vrouch of spade,
220
Bi des viants quade rade,
 
Omme have ofte om goet,
 
Also menich meinsche doet,
 
Dat men mi dan ter hellen
 
Vele mee soude quellen,
225
Dan ic nu ghepijnt bin;
 
Want mine ghelike pijntmen min,
 
Dan die doopsel hebben ontfaen
 
Ende harer wet af zijn ghegaen.
 
Nochtan so vreesic mee die noot,
230
Die mi weder soude doen die doot,
 
Wanneer so weder tote mi quame,
 
Ende soe mi bename
 
Beede sitten ende staen
 
Ende loopen ende gaen
235
Ende heten ende drincken
 
Ende spreken ende ghedincken
 
Horen ende spreken,
 
Ende mine aderen souden breken,
 
Ende mine ziele soude varen
240
Weder ter aermer scaren.
 
Al ware al de weerelt dijn,
 
Ende soe ooc ware root ghuldijn,
 
Ende ghise mi mocht gheven
 
Ende daer toe met blischepen soude leven
245
Noch IIm der jaren,
 
Ic en naemse niet te waren,
 
Dies ghelooft, dor den noot;
 
So sterc es die pijne der doot.
 
Dies willic weder varen
250
Te mijnre aermer scaren
 
In die deemsternesse.’
 
‘So vare dan ghewesse,
 
Daert di God jonne, saen’,
 
Sprac de goede Sente Brandaen.
255
Dus voer die heydin man,
 
Aldaer hem God ghejan,
 
Ter stede daer God woude.
 
Sente Brandaen keerde houde
 
Te scepe om sinen noot,
260
Also hem God selve gheboot.
 
Doe si te scepe quamen
 
Ende orlof ghenamen
 
An vrienden ende maghen mede,
 
Gode bevalen sise ter stede.
265
Tseyl si an den mast keerden,
 
Also hem die winde leerden;
 
Haer riemers si hute stoten;
 
Met ghemake datsi vloten.
 
Ay, hoe scone dat tscip vloot!
270
Cort quamen si in groter noot,
 
Want een dier al te wonderlijc,
 
Eenen lind drake ghelijc,
 
Wilde verzwelghen haren kiel;
 
Hem was sine mule ende sijn giel
275
Menich ghelachte wijt.
 
No eer no na dier tijt
 
En quamen si in meerren noot.
 
Een wolke boven hem ontsloot;
 
Daer hute quam een dier wonderlijc
280
Vlieghende, eenen hert ghelijc;
 
Dat jaghede met ghemake
 
Den groten zee lind drake,
 
So datten al verdreef;
 
Datsi ne wisten waer hi bleef.
285
Doe hi dat hadde ghedaen,
 
Keerdi weder saen
 
In die wolken, danen hi quam.
 
Doe Sente Brandaen dat vernam,
 
Was hi blide ende vro
290
Ende danckets onsen Heere also.
 
Doe hi van den drake was verloost,
 
Te Gode meerderde sijn troost.
 
Doe voeresi met ghemake
 
Up des zeewes vlake.
295
Doe versach Sente Brandaen
 
Eenen sconen werf staen:
 
Hi dochte den wijsen heere
 
Wel VI milen lanc of meere;
 
Die stont up den rugghe van eenen vissch[e];
300
Die bouc maect ons ghewisse,
 
Dat daer een soete water ant meere gaet:
 
Daer hadde die visch sinen haet
 
Ghenomen wel menich jaer,
 
So die bouc seit, over waer.
305
Daer up dien werf stont een wout.
 
Die Gods helden bout
 
Trocken haer scip in een havene
 
Ende ghinghen alle doe ave
 
Ghenen sconen werf scauwen;
310
Si ghinghen ooc hout houwen,
 
Omme te ziedene haer heten;
 
Die hongher liets hem niet vergheten.
 
Haren ketel si up hinghen;
 
Om hout datsi ghinghen,
315
Eenen drooghen boom si vonden;
 
Doe sine te houwene begonden,
 
Doe so scoot al dat eylant
 
Onder twater al te hant,
 
So dat die heleghe man
320
Te tijde cume sijn scip ghewan;
 
Met haesten si int scip [s]pronghen;
 
Den lof Gods datsi zonghen,
 
Dat hise bi der ghenaden zine
 
Verloost hadde van dier pine.
325
Die werf die ghinc al onder.
 
Dit was dat derde wonder,
 
Dat die heeren saghen.
 
Die wint die ghincse jaghen
 
Bi den zeyle vaste;
330
Doe leden si meneghe onraste
 
Ende menich onghemac.
 
Die heleghe abdt doe sprac:
 
‘Dit mochte wel een visch zijn,
 
Die desen werf dus trac in;
335
Seker hi was wel hout,
 
Eer ghewies al dat hout
 
Up sinen rugghe braden.’
 
Gode si dicken baden
 
Met ghestaden moede
340
Dor sine grote goede,
 
Dat hise saen ghesande
 
Tote eenen ghestadeghen lande.
 
Doe si den vissche ontvaren
 
Ende wech zeylende waren,
345
Om te ziene meer wonder
 
Saghen si een eyselic commer
 
Up dwater voor hem gaen;
 
Het wilde haer scip vaen
 
Ende verderven mettien.
350
‘Wij en dorvent niet ontsien’,
 
Sprac Sente Brandaen,
 
‘Wij en hebben hem niet mesdaen;
 
Laet ons scip in Gods hant varen!
 
God sal ons van hem bewaren.’
355
Half waest visch ende half wijf;
 
Al ru so was hem dat lijf;
 
Dicken omme ghinct den kiel.
 
Sente Brandaen neder viel
 
Up sine bloote knien
360
Ende bat Gode om zijn ontflien;
 
Sine moonke baden alle gader;
 
Dus verbaden si Gode onsen vader,
 
Dat dat vreeselike wonder
 
Bezijden haren scepe ghinc onder,
365
Dat zijt hoorden borlen ende wallen
 
Dien langhen dach al met allen
 
In dier dieper zee gronde.
 
Doe voeren si voort langhe stonde;
 
Doe quamen si zeylende an een eylant,
370
Daer Sente Brandaen vant
 
Eene pijne wonderlike;
 
Sielen als in meinschen ghelike
 
Ghinghen ende liepen daer up die zee;
 
Hem was leyder arde wee
375
Van couden ende van groter hitte.
 
‘O wy! wat mach wesen ditte’,
 
Sprac die goede Sente Brandaen,
 
‘Dat dus up die zee can gaen?’
 
Si spraken: ‘wij zijn aerme zielen;
380
Dus moeten wij hier gaen ende zwielen
 
Ende aldus eewelike leven;
 
Hadden wi om Gode ghegheven
 
Den aermen drincken water scone,
 
So waren wi van betren lone.
385
Wij waren drossaten ende scijncten;
 
Om dat wij dat heten ende drincken,
 
Dat ons onse heeren hieten gheven
 
Den aermen, doe wi hadden ons leven,
 
Ende dat wi dat onthilden den aermen,
390
So en wil God onser niet ontfaermen.
 
Van couden zijn wi in grooter noot
 
Ende van hitten in pijnen groot;
 
Van dorste lijden wj bitter wee:
 
Al es ons so na die zee,
395
Wij segghen hu te waren:
 
Wij en moghen in C jaren
 
Een dropel niet ghewinnen.
 
Helpt ons bi dijnre minnen,
 
Brandaen, wel lieve heere!
400
Bidt Gode voor ons zeere.’
 
Sente Brandaen alleene
 
Bat Gode met herten reene,
 
Dat hi hem lavenesse wilde senden.
 
Doe wart dien zielen in haerre allenden
405
Van Gode een drincken gheorlooft
 
Ende datsi metten watre haer hooft
 
Netten mochten metter hant.
 
Doe neghen si alle den zant,
 
Den heleghen Sente Brandane,
410
Die doe keerde van dane
 
Met weenenden hoghen
 
Ende screef dat Gods vertoghen.
 
Doe hiet Sente Brandaen
 
Sinen kiele wel ghedaen
415
Van dier steden wenden;
 
Die aerme zielen in hare allenden,
 
Die daer liepen up die zee,
 
Riepen ‘wach ende wee!’
 
Doe de kiel danen vloot,
420
Want si bleven in groter noot.
 
Doe voeren si met ghemake
 
Up die wilde zeewes vlake;
 
Doe horden si saen booten
 
Meneghen wint grooten;
425
Een storem hem an viel;
 
Die verdreef haren kiel
 
Noort waert an dat Lever meere,
 
Daer dat cleene Gods heere
 
Wel na verzeylt was in groter noot:
430
Si waerre wel na bleven doot.
 
Dit verzach Sente Brandaen:
 
Menich scip aldaer staen
 
Ende meneghen mast boom waghen,
 
Huter lever zee daer raghen:
435
Het dochte hem zijnde een wout.
 
Hoe dicke hem God sine doghet gout!
 
Daer sprac van Gods weghen ane
 
Eene stemme aldus Brandane:
 
‘Vare oost waert metten baren,
440
Hier moghedi niet voorder varen;
 
Daer ligghen steene in die zee,
 
Die meneghen scepe doen wee;
 
Wat scepe met ysere bi hem quame,
 
Tote hem hijt trocke ende name
445
Ende het moeste daer al bliven.’
 
Doe begonstese een wint driven
 
Van daer int oost hende
 
Jeghen eene steenwende.
 
Doe sach Sente Brandaen
450
Eenen sconen monster staen;
 
Daer woonden moonken inne,
 
Die Gode dienden met zinne
 
Ende hadden ghedaen menich jaer.
 
Snachts so bleef sijn kiel daer
455
Onder dien hoghen steene.
 
Sente Brandaen alleene
 
Ghinc boven up dien hoghen berch;
 
Daer vant hi een eerlic werc
 
Van dien Gods kinden;
460
Niet en conste hi ondervinden,
 
Watse daer hadde bracht,
 
Sonder alleene die Gods cracht.
 
Haer leven was claer ende reene.
 
Sulke moonken hebben wi gheene!
465
Si riepen alle saen:
 
‘Sijt willecome, heere, Brandaen!’
 
Deser rijcker Gods deghene
 
Diere en was maer zevene,
 
Hem quam daghelike hare spijse
470
Van den eerdschen paradijse:
 
Te middaghe brocht hem ghedraghen
 
Een duve ende een raven
 
Drie broode ende een half ende eenen visch
 
Up der goeder lieder disch;
475
Die visch quam al ghebraden.
 
Wel zeere si doe baden
 
Den heleghen Brandane
 
Den Gods onderdane,
 
Dat hi met hem wilde heten gaen.
480
Doe sprac Sente Brandaen
 
Harde wijselike:
 
‘Mijn Heere God es so rijke
 
God van den paradijse,
 
Hi hadde mi mine spijse
485
Harde wel ghesent hare,
 
Wiste hi dat ics werdich ware.
 
Hoe gherne ic sine ghenaden doghe!
 
Ende dat es mine ghelove:
 
Hine wildes niet zenden
490
Mi aermen ende allenden,
 
Die hu bi ziere ghenaden versach
 
Ende tfierde broot ontwee brac,
 
Dat hu sijn bode hevet bracht.
 
Doe haddi mijns wel ghedacht
495
Met zijnre lijfneere God de vader.
 
Nu suldi alle gader
 
In sinen name heten
 
Ende sult ooc alle weten,
 
Dat ict late sonder nijt.
500
God voedt hu talre tijt
 
Up desen dorren steene;
 
Ic hebbe van Gode te leene
 
Van visschen, vruchten ende brode:
 
Alles, dies ic bem van noode,
505
Hebbic in minen kiele.
 
Over mine aerme ziele
 
Bidt Gode van hemelrike,
 
Dat hi haer gheve sijn rike.’
 
Dus so bat hi Gode;
510
Doe quam die hemelsche bode
 
Ende brochte hem sine spijse
 
Van den Gods pardijse.
 
Doe de heeren hadden gheten,
 
So laet ons die bouc weten,
515
Dat Brandaen die heleghe man
 
An die heeren orlof nam;
 
Entie heleghe Brandaen
 
Ghinc weder te scepe saen.
 
Daar quam een zuut westen wint;
520
Die dreef hem, also hi kint,
 
Weder noort oost te dale
 
Up die wilde zee scale.
 
Daer leden si menich wee:
 
Doe vonden si in die zee
525
Eenen steen so hooghe,
 
Sinen consten niet verhooghen.
 
Up dien selven hoghen steene
 
So sat een man alleene,
 
Die ru was als een beere;
530
Hi en sach niet dan lucht ende meere;
 
Dat was een clusenare.
 
Hoe dat hi daer commen ware,
 
Vraechde hem Sente Brandaen;
 
‘Ic bem den moonken onderdaen,’
535
Seide hi weder, ‘gheloves mi!
 
Daer du dese weke waers bi.
 
Ic hebbe gheseten alleene
 
Up dezen hooghen steene
 
Een jaer min dan C jare;
540
God heeft mi tote hare
 
Daghelics sine spijse ghegheven,
 
Bi sinen trooste moetic leven,
 
So dat God wel weet,
 
Dat ic sint anders niet ontbeet,
545
Van dat ic eerst hier quam,
 
Ende ic nye zint en vernam
 
Levenden meinsche nemmermeere
 
Dan hu, wel lieve heere.’
 
Doe vraechde hem Sente Brandaen,
550
Hoe sijn leven was ghedaen,
 
Eer hi daer commen ware.
 
Doe sprac die clusenare:
 
‘Ic secht di, ghewaerlike,
 
Ic was een coninc rike:
555
Pantifilia hiet mijn lant;
 
In Capidocia een ander ghenamt
 
Daer nam ic een scone wijf;
 
Dies lijdet groote pijne mijn lijf
 
Want het was de suster mine;
560
Dies dooghic groote pine.
 
Daer bi so haddic sonen twee:
 
Dies lijdic menich wee.
 
Doe dhoudste te sinen scilde quam,
 
Sijn lijf dat ic hem nam
565
Dor minen grammen moet;
 
Daer dandre bi eenen scepe stoet,
 
Nam hem een donder slach sijn lijf.
 
Ooc versloughic mijn scone wijf.
 
Doe alle die zonden up mi laghen,
570
Doe vreesdic die Gods plaghen
 
Ende ic ghinc haestelike
 
Ende liet al mijn rike
 
Beede vrienden ende maghen
 
Ende ghinc te scepe in dien daghe
575
Ende wilde mine groote zonden
 
Varen den paeus orconden.
 
Doe rees een storem up die zee,
 
Die mi dede harde wee,
 
Also ic hu mach vertellen
580
Dier bedorven alle mijn ghesellen,
 
Maer ic ontclam alleene
 
Up desen hooghen steene
 
Ende claechde mine mesdaet
 
Hem, die mi gescepen haet.
585
Hier wachte ic zijnre ghenaden
 
Van minen grooten mesdaden.
 
Ic sechdi ooc vorware:
 
Ic hore hier openbare
 
Elker daghelike
590
Den sanc van hemelrike.’
 
Doe seide Sente Brandaen:
 
‘Secht mi, lieve heere, saen:
 
Als hu dat coude ane gheet,
 
Hoe moghedi sonder cleet,
595
Van couden hier ghewesen?
 
Van lieden hebbic ghelesen,
 
Dat waren eenzedelen
 
Ende dienden Gode den edelen,
 
Die alles ghemacx vergaten:
600
Niet dan tcruut si en haten;
 
Maer in bosschen ende in velde,
 
Daer hem elc te sine stelde,
 
Of in duwieren of in riede
 
Behilden hem die goede liede,
605
Dat hem tcoude niet mochte deeren.’
 
‘Mach ic die siele gheneeren,’
 
Sprac die ruwe clusenare,
 
‘So hebbic arde ommare,
 
Wat noode dat mijn vleesch heeft,
610
Die wijle dat hier leeft.
 
Als ic hier sitte sonder waen
 
Ende mi die coude te seere bestaen,
 
Slupe ic in eenen hole sciere
 
Onder eenen tempel hiere;
615
Daer verbeide ic dat ghestille.
 
Ic wane, het es Gods wille,
 
Dat mijn lichame ende mijn beene
 
Up desen hoghen steene
 
Den domsdach moeten verbeiden.
620
God moete hu gheleiden!
 
Ic en spreke jeghen hu nemmeere.
 
God onse lieve heere
 
Die gheve hier na eewelike
 
Ons allen zijn hemelrike.’
625
Sente Brandaen voer van dannen
 
Met sinen Gods mannen
 
Up des zeewes vloede;
 
Daer worden si arde moede
 
Van den winde metten baren,
630
Daer si in moesten varen.
 
Daer dreven si metten winde
 
Weder int allinde
 
An eene vreeselike stat:
 
Die bouc die seit ons dat,
635
Dat hi eere hellen pit verzach,
 
Daermen in riep ‘O wy, o wach!’
 
An eenen donckeren berghe.
 
Daer waren in zwaren erghe
 
Arde vele aermer zielen,
640
Die daer branden ende wielen.
 
Dien berch bernet emmermeere.
 
Daer es meneghe ziele in zeere.
 
Daer en hordi anders niet mee,
 
Dan ‘o wy!’ ende ‘wach!’ ende ‘wee!’
645
Daer hoordi crijsel tanden;
 
Daer sach hi vlieghen die branden
 
In die wolken hooghe up waert.
 
Sente Brandaen sprac ter vaert
 
Ten proofst, die der hellen plach:
650
‘Segghe mi, oft wesen mach:
 
Wat es die grote omminne,
 
Die ic nu daer hore inne?’
 
Doe seide een der pijn heeren:
 
‘Hier zijn vooghde ende onrechte heeren,
655
Dat moochdi ghetrauwen,
 
Ende ooc ongherechte vrauwen;
 
Loose meyeren ende loose schepenen
 
Die moetent nu hier berekenen.
 
Ic sechdi noch meerre wonder:
660
Die wroughers sijn hier onder
 
Ende alle die verraderen;
 
Die moeten wi hier vergaderen
 
In dit diepe afgronde,
 
Die alle met haren monde
665
Dat alle weghe ontfaen,
 
Dat van hem quam ghegaen
 
Van alre bozer dinghe;
 
Dits haer loon in waerliker dinghe.
 
Om datsi dies ghedochten,
670
Datsi hare heeren brochten,
 
Datsi om cleene mieden
 
Mesvoerden die aerme lieden,
 
Daer omme so moeten si hier
 
Bernen in dit heete vier.
675
Ooc zijn hier ander zielen,
 
Die in sonden vielen:
 
In overden in ghiericheit,
 
In alrande boosheit,
 
Entie met booser scalchede
680
Haren evenkerstin mede
 
Dicken hebben verordeelt.
 
Dies werden si eewelic hier verzeelt,
 
Om datsi niet wilden afstaen
 
No rechte boete ontfaen.’
685
Doe riepen die aerme zielen:
 
‘Brandaen heere, wi zwielen
 
In wel bittre carijne
 
In dese groote pijne.
 
Brandaen wel lieve heere,
690
Gode voor ons zeere!’
 
Die duvel hieten wech varen;
 
‘Ic segghe hu’, sprac hi te waren,
 
‘Ghi en wert niet zijnre hulpen vro;
 
Hi en mach hu helpen niet een stro;
695
Gh[i] roupt al jeghen spoet;
 
Ghi en hadt nye wille no moet,
 
Om Gods wille te doene:
 
Dus en hebdi nemmermeer zoene.’
 
Een evel stanc hem ane viel;
700
Doe keerdi danen sinen kiel
 
Ende si quamen an een eylant;
 
Daer ghinc die zorghe in hant,
 
Want arde doncker waest daer;
 
Daer en waest niewers claer,
705
Maer die gront der zee was goudijn
 
Daer dat slijc soude zijn.
 
Ooc waren daer edele steene
 
Om dien kiel al ghemeene:
 
Wel menich edel carbonckel,
710
Al waest daer arde doncker,
 
Hadde daer God verborghen.
 
Daer laghen si in groter zorghen
 
Drie nachte ende drie daghen,
 
So datsi niet en saghen
715
Sonne, mane no sterren licht;
 
Des saghen si twint nicht,
 
Maer al donckernesse sonder dach.
 
Die kiel daer al stille lach.
 
Doe hiet Sente Brandaen
720
Eene barke wel ghedaen
 
Huten kiele trecken;
 
Daer in spronghen die recken
 
Ende voeren met zinne,
 
Datsi quamen daer inne.
725
Doe voeren si in een eylant,
 
Daer die Gods wygant
 
Liet sinen kyel staen,
 
Also wij vernomen haen.
 
Daer ghinghen si up te hant,
730
Ende doe si quamen up dat sant,
 
Waren si blijde ende vroo.
 
Met Sente Brandane ghinghen si doe
 
Neven een water te dale
 
Tote eene der scoonster zale,
735
Die nye kerstin man sach
 
Alsic hu mach doen ghewach.
 
Die zale was buten ghuldijn;
 
Dat die stijle souden zijn
 
Dat was al karbonkel:
740
Daer en was gheen so doncker,
 
Hi en lichte alse tsonne scijn.
 
Voor die zale spranc een water fijn;
 
Daer was so vele goets in,
 
Dat vulprijsen mochte gheen zin;
745
Balseme ende tyroop
 
Dies was daer goeden coop;
 
Olyve honich ende zeem
 
Dat vloyde daer over een:
 
In IIII aderen het vloot;
750
Dat dochte hem wonder groot.
 
Om dien selven borne scone
 
Daer was meneghe wone;
 
Daer stonden vele bome scone
 
Al omme als eene crone:
755
Daer stonden menich cedrus
 
Ende menich platanus
 
Ende furijn ende wijngaerde
 
Ende bome van meneghen aerde.
 
Specien stonden daer so vele,
760
Dat dat ic hu segghen wele:
 
Haddict ghescreven al te male,
 
Dat daer stont voor die zale,
 
Het soude eer lijden een jaer,
 
Eer ict ghescreve over waer,
765
In hoe menegher manieren
 
Daer bome stonden ende crude diere
 
Ende meneghe wonderlike dinc.
 
Ay, hoe in twifele ghinc
 
Alle dier moonken moet!
770
Dwesen dochte hem daer so goet,
 
Datsi noode keerden wedere.
 
Het schenen scone paeus vederen
 
Van der zalen boven dat dac.
 
Daer was alle dat ghemac,
775
Dat een keyser hebben soude,
 
Ende hi feeste houden woude.
 
Den moonken quam in haren zin,
 
Datsi alle gaen daer in,
 
Om te siene die scone zale;
780
Een der moonken stal daer tien male
 
Eenen breydel wel ghedaen;
 
Dat sal hi becoopen saen
 
Wel zeere sonder twifel;
 
Daer stont bi een duvel,
785
Diet hem riet met liste.
 
Ic wane hijs niet en wiste,
 
Waer omme dat hine hem boot.
 
Dies leet hi pijne groot.
 
Hi riet hem, dat hine name,
790
Want hi hem wel ware betame,
 
Met te rijdene in zinen lande;
 
Dies leet hi groote scande.
 
Hi roerdene dat hi waghede;
 
Hoe wel dien moonc behaghede,
795
Dat hine claer sach scinen!
 
Dies waren sine pinen
 
Ter hellen vele groot,
 
Want der duvele conroot
 
Pijndene, doe hi daer quam,
800
Om datti daer den breidel nam
 
In die zale metter hant
 
Ende baerchen onder zijn ghewant.
 
Doe sijt bezien hadden wale,
 
Te hant ruumden si die zale
805
Ende ghinghen wech te zamen.
 
Doe si een lettel bet voort quamen,
 
Doe so sach Sente Brandaen
 
Al te scone eene borch daer staen,
 
Die scoonre was dan die zale al,
810
Daer die moonc den breydel stal.
 
Doe saghen si tien tijden
 
Al omme, verre ende wijde,
 
Dat lant in allen zijden claer;
 
Ne gheenen nacht en was daer;
815
Daer en was no rijm no snee;
 
Daer en dede hem de wint niet wee;
 
Van reghene en waest daer niet nat.
 
Een houd man aldaer zat
 
Voor die poorte vrome:
820
Hi was arde scone
 
Ende wel ghehaert;
 
Graeu was hem zijn baert;
 
Enter selver borch voren
 
Ghinghen jonghelinghen dore
825
Arde vele ende ghenouch,
 
Also vertellet die bouc
 
Ende seit al openbaren,
 
Dat het inghele waren.
 
In die poorte stont een jonghelinc,
830
Die maecte eenen wijden rinc
 
Met eenen zwerde vierijn;
 
Dat mochte wel die inghel zijn
 
Diemen hiet Cherubin,
 
Die daer niemen liet commen in,
835
No stille no openbare,
 
Dan der inghele scare.
 
Doe quam Sente Michael,
 
Die moet ons gheleeden wel!
 
Metten anderen jonghelinghen;
840
Aldaer die moonken ghinghen,
 
Nam hi eenen moonc bi den rocke:
 
Bi den aerme ende bi den toppe
 
Ende leeddene in die borch dore,
 
Daer doe die inghel stont vore
845
Met sinen zwerde vierijn.
 
‘Hier mochten wi wel te langhe zijn’,
 
Sprac Sente Brandaen doe
 
Tote sinen ghesellen toe,
 
‘Hier hebben wi ghenomen
850
Meer scaden dan vromen.
 
God heeft ons wonderlike
 
Ghemindert in sijn rike;
 
Onsen moonc moeten wi hier laten,
 
Weder dat ons mach scaden of baten
855
Dese muere sijn so hoghe:
 
Onser ne gheen canse verhoghen
 
No die lanchede verkiesen.
 
Hier en willic niet meer verliesen’,
 
Sprac die heleghe Brandaen,
860
‘Ic wille weder te scepe gaen.’
 
Als ons die bouc maect wijs,
 
So was dit deertsche paradijs.
 
Doe si te scepe quamen
 
Ende orlof ghenamen
865
Van dier doncker zee ende lande,
 
Een der moonken doe verkande,
 
Dat die gront goudin was.
 
Ay, hoe blide waren si das!
 
Doe ghinghen si hute met spele
870
Ende droughens in den scepe vele,
 
Elkerlijc in sine hande,
 
Daer si zint mede in haren lande
 
Eerden menich gods huus,
 
Mettien so hoorden si een gheruusch
875
Metten windes vlaken
 
Ende een weder also craken
 
Ende een vier also blecken,
 
Dat die goede Gods recken
 
Ontsaghen des hemels vallen.
880
Doe quamen die duvele met allen
 
Ende heesscheden met rechte
 
Den breydel dief, die si zochten;
 
Om dat hi den breydel stal,
 
Voerden sine in den afgront al.
885
Daer moeste hi in der pinen dooten
 
Met anderen sine ghenooten.
 
Doene begreep die viant,
 
Metten breydele hine bant;
 
Diefs recht maecte hi hem cont:
890
Hi voerdene wers dan een hont;
 
Hi sleepten met vleesch ende met beene
 
Over struuc ende over steene
 
Te zijns heeren aensichte.
 
Daer was een groot gheruchte,
895
Daer hine voerde te zijnre scolen.
 
Die sint meer hebben verstolen,
 
Willent al voor niet slaen,
 
Maer en sal also niet gaen,
 
En si dat zijs af staen
900
Ende daer af penitencie ontfaen;
 
Anders sullen si moeten quellen
 
Metten duvelen in der hellen.
 
Sente Brandaen hads toren,
 
Dat hi zondelike verloren
905
Sinen moonc aldus heeft.
 
Met tranen hi aldus claghende zeecht:
 
‘Waric niet een droghenare,
 
God en hadde mi niet so zware
 
Ghegheven dese meswende
910
in deser allende.
 
Dat God des ghehinghet,
 
So es mine vaert ghelinget;
 
Ic en sceede henen nemmermeere,
 
Mi en doe hebben onse Heere
915
Minen moonc wedere.
 
Eer willic hier nedere
 
Soucken ons Heeren oomoet,
 
Tote mi die duvele doet
 
Minen moonc weder zenden
920
Hute der zwaerre allenden.’
 
Si weenden vele tranen;
 
Gode riepen si ane
 
Met herten, vele zeere,
 
Dor zijnre moeder eere.
925
Doe saghen si een sittijn:
 
Met II hornen vierijn,
 
Datso lichte daer inne.
 
Daer sprac een stemme hute van binnen:
 
‘Wat wijtstu mi Brandaen?
930
Des en hebbic niet ghedaen:
 
Die duvel voerdene te zijnre scolen,
 
Omme dat hi heeft ghestolen.
 
Waer omme belghestu up mi?
 
Onsculdich bem ic jeghen di.
935
Du wetes wel, dat Adaem
 
Om eenen appel, dien hi nam,
 
Was in die helle vorwaer
 
Daer omme Vm jaer.
 
Also eist huwen moonc vergaen:
940
Met diefs rechte es hi ghevaen
 
Ende es der hellen ghegheven.’
 
‘Ne scende, Heere, niet zijn leven!’
 
Sprac weder Sente Brandaen,
 
‘Heeft mijn moonc hiet mesdaen,
945
Dies willicken voort bringhen
 
Voor hu in allen ghedinghen.’
 
In cruce si hem strecten,
 
Biddende met tranen si wecten
 
Gode onsen sceppare.
950
Ter herten wart hem zware.
 
Haer bede wilden si niet begheven,
 
Altoos si daer an bleven,
 
Tote die almachteghe God
 
Den duvele gaf een ghebod,
955
Dat hi Brandane tsinen ghevoughe
 
Sinen moonc weder droughe
 
Toten kiele in der vloeden.
 
Onlanghe si daer mede stoeden,
 
Hi en ghincker omme loopen.
960
Den breydel moesti becoopen!
 
Dat hi up sulc een ors zat
 
Quam, om dat hi Gods vergat.
 
Daer hi dien breydel tien male
 
Hier voren stal in die zale.
965
Der heetter hellen heere
 
Torende vele zeere,
 
Dat hi dien moonc moeste draghen
 
Toten kiele up sine craghen.
 
Doe hine brochte up dat boort,
970
Doe sprac hi lude, zeere gescoort:
 
‘Weetstu niet’, sprac hi, ‘Brandaen,
 
Dattu mi leede hebs ghedaen?
 
Du en laets mi niet behouden,
 
Dat wi met rechte hebben souden;
975
Du mesdoet jeghen ons, dats waer.’
 
Die moonc dochte hem arde zwaer
 
Ende den wech arde lanc
 
Daer hi die letaniere zanc,
 
Sittende up sinen bals beene.
980
Over stoc ende over steene,
 
Daer hi den moonc drouch,
 
Drouchine ten kiele ende louch
 
Ende warpene in de stevene weder:
 
Onsachte sette hine neder.
985
Daer was hem sine verwe van eere
 
Verwandelde also seere
 
Dat sine cume verkanden:
 
Pec hadden hem die helsche vianden
 
Ghewreven an lijf ende an baert;
990
Die huut was hem ter vaert
 
Swart bemasschert ende berompen;
 
Van stocken ende van tsompen
 
Haddi ghehadt meneghen stoot.
 
Die duvel scree, daer hi wech scoot,
995
Ende vloo van den goeden lieden saen
 
Ende die goede Sente Brandaen
 
Weende van grooten lieve
 
Ende sprac toten breydel dieve:
 
‘Haddi des breydels vermeden
1000
Ende met eere aelteren ghereden,

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels