De Saksenspiegel in Nederland

[p. 50]

tekstkritische noten

1) Opschrift uit Gr. 2. In G.: Van tinsluden wo de gheen pand liden en sullen vor horen heren en in de glosen van woker.
2) Geen denstman sal vor sinen heren pandeghen sinen heren boven synen tins den he jaerlix gheven sal G.
3) huse to gheven G. Gr. 2.
4) Den tyns moet G.
5) bestedigede Gr. 2.
6) dan des de man versaken ende tughen mach anden guede dar de man op zyt, secht ock G. dan des de man verseken moge ende teyn dat selven anden guede daer de man op sytt. Secht oec Gr. 2.
7) vulbrenghen selff derde G.
8) offt men hem dat vorsaken wil G
9) panden G.
10) schult de men hem G.
11) holt houwen noch raden up deme gude L.
12) gheen huesman moet oeck steen breken offt leem graven buten synes heren orloff. Dessen tynsman en ys ock niet schuldich holt toe houwene noch wtder eerden to rodene op den gude het en sy syn erven gued G.

Wat een ackerman vor synen here doen sal ¹). LXXII. (I. 54.)

Gheen tynsman of pachtman sal voir sinen heren pant liden noch doghen boven sinen tins of pacht, die hi iaerlix gheven sal ²). Wie sinen tins niet en ghevet tot rechter tijt, so sal hi en twivout betalen des anderen iaers ende voort alle daghe, die wile dat hi den tyns onder hem heeft, in dien dat hem die heer mit rechten oordelen volghe ende den tyns of pacht tot sinen huze eysschet, want een man en is niet sculdich den tins buten sinen huze te betalen ofte gheven ³). Tyns of pacht moet ⁴) die heer of sijn bode die dat lant bestedichten ⁵) bet behouden opten heylighen, dan dat die man versaken moghe, ende tynden dat selve an den goede daer die man op sittet. Seit oec ⁶) die man dat hi sinen tins betaelt heb, dat moet hi volbrenghen ende tughen self derde ⁷), die dat saghen ende hoorden dat hi en betaelde, of die heer hem des versaken wil ⁸). Die heer moet oec wel peynden ⁹) op sinen goede om sinen pacht of ghelt dat men hem ¹⁰) daer of ghelooft heeft buten des rechters oerlof. Gheen thynsman en moet leem graven, steen breken of hout houwen opten goede ¹¹) daer hi op sittet, buten sijns heren oerlof, daer hi den heren tyns of ghift tensi dattet sinen erfghenamen toe hoort ¹²).

Die goet hebben ende besitten om hoers ampts willen, dat syn scepenbaer luden.
Die ander hueren dat goet om die pleghe diese jaerlix daerof betalen sullen, ende dat sijn plichtachtighe luden.

[p. 51]

tekstkritische noten

Die derde besitten en hebben dat guet als te meyerscap, ende die syn gheheten vergelden.
Moet men wel woker nemen? Sommighen segghen, men moet wel woker nemen na keyser recht, mer ic seg dat men geen woker nemen en mach, want die canones verbieden dat ende wat die canones verbieden, dat selve verbiedet ooc dat keyser recht. Woker is als een man meer ontfanct dan hi wt leent also dat hi daervan woker besceide.

1) off he en se een beleent wort oec een man Gr. 2.
2) Alle wertlike gerechte hevet begyn van kore. Daerumme en mach neen gesat man rychter syn noch nyeman hie en sy gekoren of belenet rechter. Beyegent aver eyn hantaftiger daet van duve off van rove daer dye man mede begrepen wort, daer moet men wael umme kyesen enen gograven van mynnesten van dien dorpen dye gaen daer to rechtere off sye des beleenden richters daer nicht hebben en moghen L.
Alle wertlike gherichte hevet een anbeghyn van wilkoer daer so en mach gheen gastman rechter wesen he en si daerto ghekoeren offt een belenet rechter. Beyegent ock een hantafftighe dat van deefte offt van rove dar een man mede begrepen wort in henighen dorpe dar moet men wal to rechter nemen eenen vanden mynnesten rechteren in den dorpe dar se to rechte gaen off se den beleenden rechter nicht kryghen noch hebben en moghen G.