Roeping. Jaargang 38

[p. 703]

Journaal

VERHOEVEN: Toevallig valt het ‘grote’ jubileum van Roeping vrijwel samen met een klein jubileumpje van twee redacteuren: Gabriël Smit en Lambert Tegenbosch, die beiden twaalf en een half jaar lang hun niet altijd even dankbare taak vervullen. Nu is het niet zo moeilijk een koperen jubileum te halen en te overleven in een functie die gewoon de dag vult en maandelijks gehonoreerd wordt. Het is dan een kwestie van lekker rustig blijven zitten. Dat is bij onze mederedacteuren nu niet het geval. Niet alleen doen zij hun vele werk belangeloos, maar ze hebben er ook allebei genoeg kritiek en gedonder van allerlei aard aan te danken om honderd keer weg te lopen. En dan is Roeping, ondanks zijn veertigjarig bestaan, niet een instantie, die buiten hen om de klappen kan opvangen. Want zij zijn het zelf, die instantie. En dan bedoel ik toch vooral de man, die al die tijd Roeping gemaakt heeft en het boven de afgrond uitgehouden heeft, Lambert Tegenbosch. Het is bepaald niet zo, dat elke maand automatisch weer een nummer uitkomt. Dikwijls moet het bijna tegen de waarschijnlijkheid in uit de grond gestampt worden. Ik weet niet, hoe het bij andere, soortgelijke tijdschriften is, maar bij Roeping kunnen de inzinkingen soms heel angstwekkend zijn. Dan is het secretariaat geen sinecure en ik durf gerust te zeggen, dat zonder de ongelooflijke activiteit, ijver en overredingskracht van Tegenbosch dit culturele maandblad zijn jubileum niet gehaald zou hebben. Hij heeft de onverklaarbare mobiliteit van een missiepater, die om bijna niets te bereiken het hele land afreist. Door links en rechts nog eens vluchtig iemand te strikken - met een slim lachend gezicht, alsof hij aan deze transactie een slordige ton verdient - weet hij het aantal abonnementen nog op te voeren ook. Het vaak komische niveau van de binnenkomende kopy noopt hem domweg ‘den boer op te gaan’ en ik vind het een niet te onderschatten verdienste, dat hij dan rustig durft aankloppen bij mensen, van wie nog nooit iemand gehoord heeft. Ik zou wel eens een lijstje willen publiceren van degenen, die wat zij literair zijn, voor negentig procent aan Lambert Tegenbosch te danken hebben. Of zij dat allemaal nog willen weten, is een andere vraag. Zij, die wel eens over vriendjespolitiek praten, moeten daar maar eens over nadenken. Ik voor mij kan alleen maar zeggen, dat ik van die enorme activiteit van Lambert - die van Gabriël onttrekt zich meer aan mijn waarneming - vrijwel niets begrijp, niet waarom hij het doet, niet hoe hij het klaarspeelt en evenmin hoe hij het volhoudt. Bij gebrek aan beter denk ik dan maar dat dit de demonie is van de juiste man op de juiste plaats.

WOLKEN: De bovenstaande regels van Verhoeven en deze van mij zijn de eerste in Roeping sinds lange tijd, die zonder minstens tweemaal het keurend oog van Lambert Tegenbosch te hebben moeten dulden, de drukpers bereiken. Het is zaak, deze kans even uit te buiten. Het is al een soort cirkelgang, iemands verdiensten aan te wijzen, wanneer het juist dankzij die verdiensten is, dat men de mogelijkheid heeft om ze aan te wijzen. Lambert heeft voor verscheidenen, waaronder ook ik, een ruimte gemaakt die elders niet bestond in het letterkundige wereldje van ons land. Hetzij uit behoudzucht, hetzij uit behoudzuchtig modernisme gaat men bij veel bladen de kring van persoonlijk bekenden of sinds lang erkenden niet te buiten. Bij Tegenbosch hebben bovengenoemde verscheidenen het niet slecht getroffen. Want hoewel in literaire kringen de mening opgeld schijnt te doen, dat men pas iemand is als men zoveel mogelijk gebreken kultiveert, bij hem is dit niet het geval en hij stelt er bij anderen ook geen prijs op. Ruzies op bedenkelijk niveau,

[p. 704]

gedraai en geroddel, trouweloosheid, pose en pesterij maken iemand het hele bedrijf wel eens tegen. Niets hiervan bij Lambert Tegenbosch. Hij maait wel eens met een zwaard waar een floret toereikend schijnt, maar altijd staat hij voor wat hij meent. Gemanoeuvreer is hem vreemd.

Kenmerkend voor de ruimte die hij geschapen heeft, is het vertrouwen dat daarin heerst. Hij accepteert bijdragen, waarvan ik weet dat hij er innerlijke bezwaren tegen moet hebben. Kopie-nood geeft daar hoegenaamd de verklaring niet voor, maar wel vertrouwen. En naast het vertrouwen dat hij anderen schenkt, zijn er tegelijk krachten waarvan hij die ruimte vervult en waardoor de vrijheid die er heerst geen holheid is.

Gabriël is gek. Hij heeft 't altijd over versies. Alsof je daar een tijdschrift op kunt laten draaien. Maar 't is wel een kostbare gek. Om zo in versies te geloven. En zonder die zou een tijdschrift ook weer scheefhangen. Terwijl Lambert bekommerd is om vele dingen, zit Gabriël meer Martha's zuster na te volgen. Met hem geloof ik, dat, zó men in een literair tijdschrift van het ene nodige kan spreken, dit toch wel de poëzie is. Dus is Gabriël niet zo gek. Ik hoop alleen nog maar, dat ik hem een keer zo gek krijg, dat hij zijn verteltalent niet alleen mondeling meer kultiveert.

VAN NIEUWSTADT: Iemand zou een ‘lof op de provincie’ moeten schrijven, -roman, of desnoods, om het nóg archaïscher te maken iets op rijm, maar met vermijding van alle ‘force majeure’. De grauwe industrietjes, uitzicht tot aan de horizon, brakke misdeelde riviertjes, winderig en wel stationnetjes, hecht bijgeloof, hecht ongeloof, hecht godsgeloof, en (tegenhangers van de vele filmhelden) faunen, heel veel faunen moeten erin, - en dat alles met diezelfde raadselachtige flair als waarmee de elementen (de elementen) aandacht van boer en tuinder op zich te vestigen en gevestigd weten, de aandacht vragend van de lezer......niet, om hem ertoe te bewegen de eminente voortreffelijkheden der provincie tegen de even eminente voortreffelijkheid der wereldsteden uit te spelen, - het zou zo min mogelijk een apologie moete lijken en zo min mogelijk moet in de lezer de gedachte opkomen: we hebben dus aan de ene kant dit en dit, aan de ander kant de provincie, - op zeker ogenblik zou men zelfs, wanneer schrijver doet wat van hem verwacht wordt, vreugden en genietingen der metropool vergetend de provincie kosmopolitischer moeten zien worden dan alle wereldsteden bij elkaar. Dat hangt van het talent van onze auteur af, en dat is - men raadt het - groot. Te weten voor geen cent sociale bewogenheid, (en men hoeft dus niet beducht te zijn voor meer of minder akrobatische taferelen, waarin platlandic hun atavismen afreageren, de ruimte in) - voorts een strenge stijl, die op verre, minutieuze effekten is berekend (dus al evenmin duchte men het stereotype brave organist, die tenslotte in het laatste hoofdstuk als heimelijk handwerk lustmoorden te bedrijven blijkt) en, de opvallendste kwaliteit van dit schrijverschap, een vreeswekkend soort achteloosheid met betrekking tot de normale hand- en spandiensten ten behoeve van het lezerspubliek; er gebeurt namelijk nagenoeg niets, - de romanfiguren zijn verre van zgn. ‘figuren van vlees en bloed’, er zijn geen konflikten, er zijn eigenlijk ook geen romanfiguren, en er is, dit alles in aanmerking genomen, natuurlijk van een roman in traditionele zin geen sprake, - er is alleen, heet van de naald, een onvoorstelbaar en pijnlijk gedetailleerde meteorologie, - er is alleen wind, weer en wind, - slecht te analyseren en steeds zo slecht geanalyseerde hogere regionen, in grijze ergernis, terecht, over de aanstootgevende charlatannerie en het dilettantisme van weerprofeten, over voorgewende kundigheid van onkundigen, slecht gespeeld dichtersenthousiasme enzovoort, enzovoort: een schat van rancunes, die gelucht worden, wolkig, maar ijzig objektief. Er zou daarnaast ruimte zijn voor: astrologie, astraal-mythen, voor paganisme (‘paganus’ = ‘heiden’ èn ‘provinciaal’), voor tafeldansen, spiritistische onstuimigheden, - en voor, zo er nog ruimte over mocht zijn, bevreesde en onder al die etherische bombarie minieme mensjes......als gezegd: faunen, parasitair op de slippen van het AL.