Roeping. Jaargang 10

[p. 770]

Concept-program R.K. Staatspartij
I.

HET Bestuur der Staatspartij heeft de hors d'oeuvre opgedist van het komende verkiezingsmaal en deze hors d'oeuvre is, als alle hors d'oeuvres, een raar mengelmoes.

Als men de aanhef heeft overgeslagen en begint met de beschouwingen over staat en individu en de taak van de staat, krijgt men de indruk dat de eetlust wel geprikkeld wordt. De onlogiese tussenlassing van de passus over het gezin doet wat mal aan, maar daarna komt het krachtige stuk uit Quadragesimo Anno, dat alle hoop geeft dat de daarin gegeven algemene principes nu eens principieel ontwikkeld zullen worden.

Na deze moed-gevende inleiding begint het program van actie met twee punten.... die verbluffend zijn van onbeduidendheid. Is er iemand die niet wil waken voor behoud van finantieel evenwicht? Zelfs de voorstanders van inflatie willen dat. En is er iemand die de staatshuishouding ondoeltreffend wil organiseren of die bij het opleggen van nieuwe lasten een onrechtvaardige verdeling daarvan nastreeft? Zelfs de radikale onteigenaar van alle privaat bezit is dit omdat hij geen onrechtvaardige verdeling wil.

Er zijn nog meer verbluffendheden. Nadat de vrije concurrentie verdoemd is, moet plotseling het vrije ruilverkeer hersteld worden. Is opheffing van de vrije concurrentie niet prakties hetzelfde als vergaande regeling en beperking van het ruilverkeer?

En hoe moet een organiese samenwerking in bedrijf en onderneming uitgebouwd worden zoolang de eerste steen voor de opbouw nog niet gelegd, zelfs nog niet gefabriceerd is?

Maar dit alles is detailkrietiek; er zijn andere punten die goed en wenselik en urgent zijn, maar ook die vormen stukwerk. De hoofdzaak is echter, dat de liberaal-kapitalis-

[p. 771]

tiese maatschappij met beangstigende snelheid z'n ondergang tegemoet gaat, dat èn in ons eigen land èn in de landen om ons heen de verwoesting van materieele en morele waarden steeds evidenter wordt, dat de voortbrenging en verdeling der goederen tot een onoplosbaar probleem is geworden en dat men allerwege angstig vraagt en zoekt naar betere wegen dan die waarlangs wij bezig zijn in de afgrond te glijden.

Wij hebben niet te doen met een crisis, die nu eenmaal om de acht of negen jaar als een natuurverschijnsel moet terugkeren om na z'n diepste punt bereikt te hebben, langzamerhand vanzelf weer ‘normale’ toestanden te laten terugkeren. Uit de aanhef van dit Concept-Program, blijkt dat het partijbestuur altijd nog maar vastzit in deze liberale waan. Het gaat er niet alleen om de gevolgen van de crisis te verzachten; het gaat allereerst erom de crisis te zien als noodwendig gevolg van een radikaal verkeerd stelsel, als stuiptrekkingen van de op sterven liggende kapitalistiese maatschappij. Het gaat er niet om het lijden wat te verzachten en de patiënt wat moed en troost in te spreken. Wat te doen is, is door een grondige en ingrijpende en vooral snelle operatie te trachten het leven nog te redden. Onze staatsorganisatie is niet te redden met bezuiniging, evenmin als onze landbouw en veeteelt met crisissteun of onze industrie met contigentering. Dat alles is ingesteld op de gedachte dat de crisis wel zal overgaan en er dan wel weer een tijd van bloei zal komen.

Maar de hervorming waarvan Q.A. spreekt, ook in de passages die in het concept-program zijn weergegeven, gaat veel verder, is veel radikaler, veel konstruktiever, dan dit verlanglijstje van maatregelen, die grotendeels wel heel goed en heel wenselik zijn en die (dat wordt in de perscommentaren blijkbaar van belang geacht) met het tegenwoordig wetgevend mechanisme wel in 4 jaar klaargetreuzeld kunnen worden. Maar de grote opbouwende gedachte ontbreekt te eenenmale.

[p. 772]

Waar is het plan voor de hervorming van het staatsorganisme, voor de opbouw van de bedrijfschappen en de corporatieve staat?

Waar is het plan voor de hervorming der bezitsverhoudingen zowel van de grond als van de industrie?

Waar is het plan voor de rechtvaardiger verdeling van de opbrengst tussen kapitaal en arbeid?

In de aanhalingen uit Q.A. worden deze fundamentele vraagstukken genoemd, maar in het program vindt men er prakties niets van terug.

Men zal zeggen, dat over deze vraagstukken geen eenstemmigheid bestaat en dat er toch geen mogelikheid is, ze in het kader van de tegenwoordiga machtsverhoudingen en binnen de tijd waarvoor dit program moet dienen, tot oplossing te brengen.

Men zal weer een beroep doen op de werkelikheidszin, met welk schoon woord men z'n onvermogen tot positieve hervormingsarbeid bemantelt. Men zal zeggen, dat men geen program van studie maar een program van actie heeft bedoeld.

Maar dat alles neemt niet weg dat dit concept-program voor iedereen demonstreert welke voorstelling of welk gebrek aan voorstelling de officieele leiding van de staatspartij heeft aangaande de middelen waarmee en de wegen waarlangs het grote hervormingsprogram moet verwezenlikt worden, en dat deze demonstratie allerminst in staat is het vertrouwen in deze leiding te bevestigen bij de talloos velen die de pauselike alarmkreet menen te verstaan met een werkelikheidszin van heel wat hogere allure dan uit deze schamele verlanglijst blijkt en die zich een program van actie heel wat minder passief voorstellen,

ST. VAN SCHAIK.