Roeping. Jaargang 1

[p. 337]

De St. Lucas-school te Gent

Wat 'n prachtig kultuur-werk is 't onderwijs der jeugd in de kristelike en vaderlandse kunst van bouwen, beeldhouwen en schilderen: alles volgens strikt rooms en daarom gezond en waar beginsel; met leermeesters die hun liefde tot God willen bewijzen door hun toewijding aan hun leerlingen. Dat was de eerste indruk die ik kreeg, toen ik 18 Juli j.l. met 't St. Bernulphusgilde de St. Lucas-school te Gent bezocht.

Met evangeliese hartelikheid en gastvrijheid werden we daar door de Broeders der kristelike scholen ontvangen: 't was 'n manifestatie van gulheid en dienstvaardigheid, uren lang.

Daarom valt 't ons zo zwaar, hier uiting te moeten geven aan 'n grote teleurstelling, omdat we bij ons bezoek tot de overtuiging kwamen, dat heel de waardevolle opzet van de St. Lucas-school aanmerkelik bemoeilikt zo niet verijdeld wordt door de praktijk dier school.

Maar plicht gebiedt ons te spreken: 't geldt hier 'n zwaar belang der katolieke kunst, waartoe de inrichtingen van S. Lucas zo machtig veel kunnen bijdragen, als ze - en dit is de grote en allernoodzakelikste voorwaarde - met dit vaststaande feit willen rekening houden: dat er n.l. 'n twintigste eeuw bestaat met eigen streving en eigen techniek en eigen materialen. Nu ontwikkelt zich de ware kunst buiten St. Lucas om: de school is aardig op weg, om 'n anakronisme te worden.

Laten de bestuurders dezer inrichting toch niet zo naïef zijn, om in de kritiek, die zich de laatste tijd meermalen en sterk uitsprak, enkel te zien 'n anti-kristelike tendenz.

Moest ook Pieter van der Meer de Walcheren in de Nieuwe Eeuw onlangs naar aanleiding van 'n uitgave van St. Lucas niet bemerken, dat er van 'n eigentijdse streving in 't werk der St. Lucas-leerlingen bitter weinig te bespeuren viel. Men leze 't merkwaardig artikel van Fierens Gevaert in L'Amour de l'Art van April 1923 - waarop we nog later, naar we hopen, zullen terugkomen - en waarin gewezen wordt op de noodlottige scheiding tusschen de praktijk en 't onderwijs in België. ‘Mêmes errements dans les puissantes écoles de Saint-Luc, zo vervolgt hij, où les modèles classiques font place à une exclusive documentation médiévale, et même absence de vie pratique. Un élève de Saint-Luc me consulta un jour sur les services d'un musée. Le concours de fin d'année consistait en un projet de musée regional. Le style gothique était de rigueur. On me convia à l'exposition des devoirs. C'etaient autant de cathédrales. Le jeune homme que j'avais renseigné n'etait même point classé. Il était resté gothique mais avait osé con-

[p. 338]

cevoir sa construction en beton!’ Me dunkt dit is toch wel allertreurigst konservatisme!

Zeker we moeten bouwen volgens middeleeuws beginsel, maar dan komt men niet tot vroeger-tijdse gevels bijvb. voor 'n hedendaagse biblioteek van Leuven.

Geen acht slaan op kritiek wordt 'n ramp voor St. Lucas. Hoe ontstellend van aanblik voor m'n collega's en mij, was niet de tentoonstelling, die toen van de in dat jaar vervaardigde schoolwerken gehouden werd - en waar onder de massa van werken feitelik maar 'n enkel plan weldadig aandeed: 'n landhuisje met schuur, juist omdat 't eenvoudig en logies gaf, wat 't moest zijn.

'n Raadhuis of 'n biblioteek wordt nog ontworpen met 'n gevel uit de 15e, 16e of 17e eeuw, en om ons tot 'n onderdeel te bepalen: - er valt zo veel af te keuren - dat steenen kruis in de ramen, en die blinden was iets, dat in die tijd tegemoet kwam, aan de gestelde eisen van afsluiting: 't steenen kruis bijvb. was 'n puike konstructie voor 't aanbrengen van nu niet meer nodige tralies. Maar voelt men dan niet, dat op 'n ideaal raadhuis tegenwoordig meer licht nodig is dan vroeger, omdat er schrijfmachienes te hanteren zijn, omdat er tekenlokalen zijn ondergebracht, enz. enz. enz.; dat we dus bredere ramen nodig hebben, en blinden heel prakties vervangen kunnen worden door rolluiken. Geef toch 'n gebouw zoals ge dat op de meest ideale wijze kunt inrichten, maar zet niet voorop 'n zeventien-eeuwse gevel: 'n steen boven de deur met ‘anno 1923’, geeft nog geen twintig-eeuws karakter, en dat is toch nodig.

Wat ook bedroevend en pijnlik was: 't onderwijs werd in de Vlaamse stad Gent uitsluitend in 't frans gegeven: dat moet toch half werk worden. Als 'n volk z'n taal niet mag spreken, verliest 't z'n zeden en gebruiken, en gaat ten slotte 't nationale kunstgevoel noodzakelik dood.

De franse kultuur leverde 'n rijke kunst, maar daarnaast staat de vlaamse - de stad Gent getuigt 't prachtig - voortgekomen niet uit frans-pratende en frans-voelende en frans-denkende vlamingen, maar uit ras-vlamingen, die hun gemoeds- en verstands-leven rijk en krachtig hadden ontwikkeld onder de weldadige invloed van hun moedertaal. Hoe kan de St. Lucas-school dit vergeten! Ziet naar Uw Vaderen, stambroeders uit Vlaanderen-land, en ziet wat zij U nalieten vooral op 't gebied van kunst. Ziet naar Uw vaderen opdat Uw ras-bewustzijn sterker opleve, pleegt geen verraad en behoudt Uw taal, Uw zeden, Uw aloud geloof, Uw kunst.

◽ ◽ ◽

[p. 339]

De St. Lucas-school moet blijven bestaan, maar dan hernieuwd, en midden in 't kunstleven der 20ste eeuw: blijft ze wat ze nu is, dan wordt ze 'n geweldige hindernis voor de volle ontplooiing van Vlaamse bezielende en grote katolieke kunst.

Sittard, St. Donaat, 1923.

JOZ. WIELDERS