Roeping. Jaargang 1

[p. 401]

De tocht met Rafaël.

V.
In de Herfstavond-zon.

‘'t Is 'n zeldzame herfst, Frieda’, zei de jonge man.

Ze raapten samen 't ooft op, en legden 't bijeen aan den voet van 'n oude appelboom. Terwijl ze bukten, viel af en toe 'n zware vrucht op 't grasveld.

Ze waren beneden in de boomgaard, die achter 't laag-gedoken woonhuis langzaam schuinde: zoodat de wit-gekalkte achtermuur, waartegen de forsche zonnebloem rijzig opwies, nog feestelijk in 't licht stond: zij zelf in de diepte in donkerte, die al reeds koel was van aankomende herfstavond-lucht.

Rafael was 'n uitstekend geleider: hij kende de schoonste verborgenheden in dit verrassend heuvel- en boschjesland: zoo was hij ook nu terzij van de grintweg gegaan, en ging nu vóór, over 't eenmans-voetpad langs de vruchtdragende boomgaard. De man en de vrouw echter hielden niet op met hun rijke vergaring.

‘Het is zoo schoon, Anselm, twee jonge kuische menschen te zien in de stille vreugde van de milddadige herfst: gezegend is 't geschenk van de sappige boomtwijg, gezegend de Vader, die in de diepte van den hof 't wonder geschieden deed.’

Toch hield zich Anselm reeds heel de dag voorbereid op wat hem zeer zou verblijden of bedroeven. Gewoonlijk voltooide Rafael dan noch gebaar noch gedachte, alsof z'n aandacht opeens werd afgevoerd naar 'tgeen hij wist, dat zou komen. Dit was reeds meermalen vandaag geschied.

Langs weien van donker gras ging nu 't voetpad plotseling tusschen struikgewas over de steile helling van 'n hooge heuvel. Diep beneden lag in breede uitgestrektheid 'n dal in de late schijn van de zon.

Anselm herkende de streek: niet ver vandaan moest 't dorp zijn, waar kleine Elza was gestorven.

Maar 't aanschijn was nu geheel anders als op die verschroeiende zomerdag: de boomloovers stonden roerloos in 'n veelvoudigheid van zachte kleuren, die mild elkander toebehoorden, en in stille gemeenzaamheid elkander verfraaiden. Er dreef 'n onzichtbare wasem van stuk-gewreven munt-kruid door de lucht: en bijwijlen viel er 'n blad, onhoorbaar en haastig.

In de West-hemel geschiedde er op dat oogenblik iets geweldigs. 'n Vreemde gloed-zon, angstig groot, drong langzaam dwars door 'n grijze opgeblazenheid van wolk op wolk: die borgen 't gloeiende licht niet: 't spoot heet en rood door laaiende bersten naar buiten: 't om-

[p. 402]

vloeide 't grijs in witte omrandingen van hitte; 'n sterke worsteling van damp en lichtgloed: vlak boven de wereld, die er stil van was.

Terwijl ze nu staan bleven met 't gezicht gewend naar 't kleur-rijk Westen, was 't Rafael, die aanving met 'n schoon gesprek.

‘'t Zal niet lang duren, Anselm, vóórdat ik terugkeer naar de geurende onzichtbaarheid, waaruit ik gekomen ben; en morgen bij de terugkomst der herfstzon zal ik niet staan in 't vleesch, als 'n roemend getuige.

Ik zeg m'n zegen over de aarde, die ons samen gedragen heeft. Zij heeft 't werk volbracht van de barmhartige Vader: ze moge veilig de nieuwe kracht vergaren voor de weerbloei in 't voorjaar. Ik zeg m'n zegen over de aarde: ze is 't sieraad van God.

Maar 't liefst van al zeg ik m'n zegen over de kinderen van God. Kom dichter bij, Anselm: het is 'n zwaar geheim: ik weet, dat er 'n groot verdriet is onder de kinderen van God: en achter hun lach verbergen ze veel.

Heb ik niet eeuwen lang bespied, wat er geschiedt in 't hart van 't kind Gods! En wat 'n ieder verbergt, waarover 'n ieder wel zucht in de schaduw van z'n handpalm: dat is mij open en uitgelegd, en ik vergeet 't niet, voor 't licht-uitvloeiend aanschijn van God.

Weet jij, wat dit is, Anselm? Je hebt nog nooit 't woord gehoord van de mensch: de gloed van z'n oog is je niet verschenen. Wanneer 'n mensch zit tegenover 'n mensch, zegt hij 't zoo moeilijk: hij houdt 't verborgen achter z'n zwijgend aangezicht.

Ook in je zelf zal 't pas laat misschien zich openbaren. Wanneer dan iemand 't ontdekt heeft, en hij, oprecht, tot heil van z'n broeders 't wil bekennen: dan wordt z'n bekentenis zeer weinig aanvaard: en ze geschiedt onder wat spotternij, van die er om heen staan.

Er was 'n rijk man op de wereld: en op 'n morgen stond hij op, wiesch zich 't krachtig lichaam, kleedde zich schoon en lenig, en zei: ‘zoover ik zien kan van dit terras, is 't al van mij: de vlier-boeketten en de vochtige stuivingen der fonteinen: de heldere vijver met de blinkende visch: de boschjes met hert en hinde: de man en z'n akkergrond, 't is al van mij: ik ben in volmaakte vreugde.’ Maar op den avond, toen hij z'n venster sloot, bemerkte hij de ziel: en in 't krachtig lichaam tegelijk met de klop van z'n sterk hart heeft hij de ziel gehoord, en ze sprak tot hem in de schaduw van de voornacht, en in de rosse wankeling van de nachtkaars-schijn zweeg ze niet: ‘Ge hebt me niet laten begaan.’ Toen werd de rijke man zeer bedroefd.

Maar als ge 'n arm man tegenkomt, en de hond van de hoeve blaft hem tegen: en 't is 'n vroom bedelaar, die daaglijks luistert naar de stem van z'n ziel, en pleegt te doen, wat zij begeert: o Anselm, er

[p. 403]

zullen glanzingen zijn in de donkere kring van z'n oogen, en aan de voet van de wilgeboom zingt hij 'n tevreden lied.

Want dit is 't groot verdriet der menschen: 'n ziel te hebben en haar opdracht te verzuimen.

Geloof 't niet, wanneer ze aanzitten bij feesten, en onder 't beschilderd plafond klinkt hun lach: zie op 't blanke gewaad van de disch staat de uitbundige chrysantheem tusschen zilver en porcelein: maar ze hebben de vreugde niet.

Noch aan 't strand met waaiende bonte wimpels, noch onder 't lommer van de wandelweg: 'n bloemrijk festijn van kleurige kleeren.

Wanneer ge dan weerkomt onder de menschen, zoo laat je niet verleiden door de rijkdommen achter de winkelruit. Wees niet bedroefd, wanneer je naam niet wordt vernoemd op hun vergadering: wanneer 't gordijn niet wordt op zij geschoven te zien naar je voorbijgang. Want niet waar velen zijn, is 't geluk: 't opent zich diep in de mensch bij 't stil volbrengen van 'tgeen de ziel hem bescheiden vraagt.

Heb alle menschen lief: ze hebben één Vader: en in 't land van de Vader zijn geen grenzen. Wanneer 'n meisje sterft van kou in 't land waar geen zon is: zeg dan: nu is m'n zustertje dood. En er is geen plek op heel de wereld, die voor je vreemd is.

Heb alle menschen lief: neem liefderijk deel aan hun gesprekken: 'tzij de dichter spreekt, 'tzij de wijsgeer, 'tzij 'n arme vrouw over haar huisgezin. Want in alle woord spreekt 'n onsterflijke ziel: en haar ontmoeting is vermeerdering van leven.

Als dan 'n broeder je de hand drukt en zegt: ‘je hebt 't geheim van m'n hart geraden: je hebt met 'n oogslag van je, met 'n klein woord, met wat zwijgen, 't geluk weer binnengebracht in m'n ziel’: aanvaard z'n dank, maar blijf ootmoedig en zoek naar 'n ander. Heeft niet de schenking van vrede en ziels-geluk 't loon in zichzelf?

Nu zal 't weldra gebeuren, dat 't leven zich openbaart: er zal deugd en zonde zijn, waar je zeniet vermoedt: van veel ken je de naam niet, om veel de kommer niet, om veel meer de vreugde niet: 't leven is allerteederst en allersterkst: 't maakt innig en dapper: eenvoudig in oorsprong ontplooit 't zich in millioenen verscheidenheden: vast in maat en wet kent 't geen beurt, en dringt in tallooze uitspattende stuwingen tegelijk naar buiten: 't viert tezamen uitvaart en geboorte: 't cirkelvloeit weg achter de kimme, en 't is vergaderd in 'n paarsche hei-bloem: 't juicht in je hart, en 't sterft in volken om je heen: je zoekt 't met je oor op de mond van je zieke makker, en buiten 't venster stuwt 't 'n heldere wijs uit de keel van 'n forsche jongen: 't wordt geboren uit liefde of wellust: wanneer 't sterft in de tijd, kan 't voor eeuwig verrijzen: 't grijnst en glimlacht: 't veinst en is oprecht: 't is

[p. 404]

'n lied of 'n vloek: 't is God of misbruikte God: en die 't volkomen aanvaardt, moet 'n held zijn.’

'n Zachte paarsche tint had zich verspreid over de West-lucht: daar overheen werden de nastralingen gezien der weg-gedoken zon: wasemde streepen van rechtlijnig licht, de vervloeiende geledingen van 'n reuze-waaier, die geplant stond op de kim, daar waar de zon was binnen-gebrand.

Nu was heel 't dal 'n teedere versmelting van kleur en lijnen: 'n weifeling tusschen merkbaarheid en onmerkbaarheid: en 't geluid van 'n paarde-bel of van wat menschen op de landweg aarzelde nabij te komen.

Anselm leunde nu tegen de flank van de heuvel, en staarde in de langzame vervaging van hemel en aarde: 't leek 'n droom voor hem met 'n verre, onwezelijke spreker. Maar voor Rafael was dit 'n oogenblik van aller-scherpste ervaring: hij kon 't geweld van de geest niet langer bevatten, die heel de ruimte tusschen lucht en bodem wou binnenvloeien in sterke levenslust, en in de komende duisternis was heel z'n lichaam gloeiend van lichte omneveling: 'n gloed van binnen uit, die buiten verwasemde.

En terwijl hij nog verder sprak over 't heldhaftig bestaan van de volkomen mensch, voltrok zich 'n pijnlijk wonder van vervreemding tusschen hem en Anselm. Dit zou voltooid zijn, vóór Anselm 't bemerkte. Daarop sprak deze tot zich zelf. ‘'t is nu, dat ik 't leven niet meer bezien zal: ik zal 't beleven: ik zal nu mensch zijn.’

M. MOLENAAR M.S.C.

EINDE VAN 'T EERSTE DEEL.