Roeping. Jaargang 1

[p. 326]

Zang-schoonheid

II

Cantate Domino canticum novum;
Cantate Domino omnis terra!

Geen ware kunst buiten de allesbeheerschende Godsgedachte is de stelregel, die men voornamelijk bij de zangkunst dient voor oogen te houden. Immers, de natuurbeschouwing alléén leidt tot verheerlijking van de stof, tot zelfvergoding en eigendunk, alle vijandinnen der ware kunstbeoefening, terwijl de ware interne schoonheidswaarneming in zichzelf gemeenschap heeft met den Gever dier groote gave en uiting zoekt in devotie en bescheidenheid vooral. En deze laatste onontbeerlijke eigenschap wordt bij het zingen te zelden aangewend. Is ze onbewust, des te zuiverder de harmonie, des te heerlijker de vertolking der bovenzinnelijke zielegesteldheid en des te inniger en wonderlijker de uitwerking op het schoonheidsgevoel van het auditorium. Iedere uiting van bewustheid in menschelijk opzicht is geen kunst, zeker niet in de schoonheid der zangkunst. Te vaak hebben we het waargenomen, dat de brallende eigendunkelijkheid slechts is de vertolking van onvermogen, van gemis aan geestelijk essentieel voelen, van blindheid bij het schouwen in den glans der stralende schoonheid.

God is liefde en de bovenzinnelijke liefde leidt naar kunst in eenvoud des harten.

◽ ◽ ◽

Is de eenvoud in de voordrachtswijze bij den zang dan een eerste eisch, een tweede even gewichtige is de blijmoedigheid, welke voortvloeit uit innerlijken vrede, in de gemeenschap Gods.

Het door onze oostelijke naburen opgedrongen ver-abstracte Germanisme doofde onze charme en leidde vroegere toondichters, ook die van kerkmuziek tot de aanwending van loomzwaar rythme en neerslachtige gebondenheid, wat niet roomsch is of was. Wij hebben dan ook aan het professorale cerebralisme der Regensburgsche en Hallersche opvattingen nooit kunnen gelooven, omdat de Hollandsche geest gelukkig niet vertroebeld is met de ideeën van het Protestantsch karakter. Vele, ook Hollandsche componisten zijn echter tot in den treure hieraan gehecht gebleven. Eerst van den laatsten tijd dateert de opleving, wint de aangegeven gedachte van Diepenbrock z.g. meer en meer veld en vindt men bij onze Nederlandsche Roomsche musici ook de neiging naar de richting, die reeds lang door de jong-Fransche School was aangegeven. Hun heerlijke oorspronkelijke frischheid en weldadige melodische lenigheid druischen dan ook lijnrecht in tegen de uitgedroogde begrippen van de Kerkmuziek der Duitsche nabloeiers.

[p. 327]

Voor ons is het als nieuw voedsel op een smeulend, zeurend vuur, dat thans vonkt, vlamt, kronkelt en oplaait in stijgenden gloed, is het als gejuich eener wachtens-moeë ziel, geplaatst in volle heerlijkheid, jubelend in vibreerende spontaniteit van geestelijke verrukking. Namen als Diepenbrock, Loots, Hub. Cuypers, Winnubst en Heydt zijn als blijde klanken in de sfeer der Hollandsch, Kerkelijk-muzikale herleving en al mogen sommige buiten dezen in droogstoppelige betweterij hun arbeid als ‘modern’ bestempelen in den zin van ongeoorloofd, is deze richting nochtans niet anders dan de voortzetting der waarachtige Palestrina-idee ons reeds in de 16e eeuw aangegeven, bezien in het licht der hedendaagsche muzikale evolutie.

‘Lof en heerlijkheid zijn voor Zijn aanschijn, heiligheid en luister in Zijn heiligdom. Ps. Zingt den Heer een nieuw gezang; zingt den Heer, Gij, gansche aarde!

◽ ◽ ◽

Voor den zanger zijn de eischen voor de vertolking dezer idee echter dààrom des te hooger en moeilijker, omdat gebroken wordt met de sleur van vroegere systematisch aangebrachte dorheid, waardoor de religieuse spontaniteit getemperd en gedood werd tot schade van de alles beheerschende Katholieke blijmoedigheid.

De Heer regeert! De aarde juiche!

◽ ◽ ◽

Voor de verdere physiologische vorming van den zanger zijn noodig naast de reeds genoemde eigenschappen: muzikale onderlegging en een algemeene intellectueele ontwikkeling, voornamelijk de wetenschap van woord- en tekstverklaring.

Muzikale onderlegging is noodig om de juiste aandoeningen te kunnen overbrengen, welke de tonen moeten wekken. De zanger moet in zich weten den kunstenaar, die alle aandoeningen van de ontvangen indrukken der hem omringende schoonheid, op de juiste waarde weet te schatten en te doorvoelen, dus gevoelsmensch zijn. De van nature aangelegde gevoelsmensch is vroeg ontvankelijk en moet langs rustigen paedagogischen weg worden gecultiveerd, met vermijding van alle ziekelijk-sentimenteele opvattingen. In een gezond lichaam leeft een gezonde natuur en de onbedorven natuur is niet gevoelsziek, maar heerscht in stille gehoorzaamheid aan de schepping, met volle krachtige eerlijkheid. Een zanger, levend in de schaduwen der bergen, ver van alle wereldsche ziekelijke neigingen, waarin alles zoo ongekunsteld, zoo echt en zoo natuurlijk-menschelijk is ontwikkeld, bezit immer die imponeerende en eigenaardige charme, welker kleurrijk gevoel zoo veel belangstelling gaande maakt en vasthoudt.

◽ ◽ ◽

[p. 328]

Het intellect bij de zangkunst is er om onze gevoelens te beheerschen en te beteugelen. Ook iedere uiting in spontaniteit en enthousiasme mag niet onbeheerscht zijn en niet teugelloos, om banaliteit in de voordracht te voorkomen.

Daarom is de ademhaling bij het zingen een voorname essentieele functie. Een goede technische adembeheersching maakt de stembanden als een gewillig instrument niet alleen, maar leidt ook tot een lang gebruik daarvan. Een ongeoefende ademhaling bij het zingen heeft reeds menigen zanger vroeg zijn stem doen verliezen. Vooraf moet de zanger in zijn gedachten den toon reeds verwerken wat betreft de aanwending van kleur en intensiteit om daarna met een technische gemakkelijkheid deze te kunnen voortbrengen.

◽ ◽ ◽

Sedert de beroemde Nederlandsche School heeft men het muzikaal intellect elders gezocht en spelen de Conservatoria in Nederland geen eigenlijke rol, ofschoon onze tegenwoordige leeraren voornamelijk die van particuliere muziekonderwijs-inrichtingen niet achter staan bij die onzer oostelijke naburen, het land van ‘Musik-akademiker oder nicht akademiker’. Bij ons doet men het wel zonder deze klanklooze titels; onze kunstzin staat desondanks tamelijk hooger dan die der geboren Pruisen met Berlijn als Duitsch-muziekcentrum. Te betreuren is het daarom, dat vooraanstaande kunstenaars hier te lande een Hollandsch minderwaardigheids-idee blijven provoceeren door steeds buitenlanders te importeeren. In zekere kringen gelooft men dientengevolge onvoorwaardelijk daaraan met het gevolg dat soms beste Nederlandsche zangers òf voor goed voor ons verloren òf ten minste van ons vervreemd geraken door in Duitschland hun studies te voltooien om verder daar heil te zoeken.

Desniettemin wordt er in Nederland zeer goed en zeer veel aan kundig zangonderricht gedaan, getuige onze Nederlandsche solisten, welke hier hun onderricht genoten en vèr buiten onze grenzen een goede naam hebben, terwijl ook het dilettantisme bij ons bloeit in den gunstigsten zin des woords.

Dank zij de ingeslagen richting van het muzikaal genie onzer Hollandsche hedendaagsche toondichters, in wie meer en meer de ‘mode muziek’ gaat verbleeken, zijn de eeuwen overbrugd, welke onze vroegere beroemde Hollandsche Meesters van ons scheidden.

Amsterdam.

LEO PRINS.