Roeping. Jaargang 1

[p. 232]

Aan de boschdreef.

VI.

't Was 'n zoeten avond van stilte en van rust. Onder de linden hing geur van bloesem die als bleekgele franje tusschen 't loof school. Het huis geleek zoo vreemd verlaten en ontdaan van alle bedrijvigheid die er steeds omheen kringde als bijengezwerm langs de honingkorf. Anneke dwaalde nog in den hof. Ze waren alle naar Smeelder's hoef achter de masten, naar ‘aauwe Lena, die op 't uiterste lag’. Zacht als dauw voelde ze nu die rust en stilte aan. ‘'t Dee oe duk wel goed, zoo is 'ne keer allennig te zijn; dan kon de vrijuit zien en vrijuit prakkezeere; geen man die oe in 't oog ha.’ Ze doolde rond en als van zelve werd ze heen gevoerd naar de zodenbank tusschen vlierstruiken achter Tôntj es hofke. Joa, 't waar toen zoo'nen avond gelijk dees, zoo stil en zoo goed: zij zou op 't huis passen en ze ha blumkes geplukt om bij Maria's te zetten. Ineene waar Simke toen goan grommen en blaffen. Ze waar toen zoò verscôte, ze ha gerild en gebèfd want, werum da ha ze nie gewète, moar ze ha gevuuld, gevuùld da hij op 't erf gekomme waar. Hij kwam van tusschen 't korthout, van uit de dreef op 'r toegetreeje en ze waren getweeë naar 't vlierboske gegoan. Simke ha z'n eige van de ketting gerukt; maar grommen en blaffen dee ie nie meer, toen hij 'm al moar stritselde over den kop, al moar stritselde. De vlierblom rook toen zoo zuut en de koekoek riep van uit de masten. Driena van de hoef zong 'n Avé.

Zoò ha ie doar op den bank gezète, zoò, 'n bietje veurover, de een hand op de knie, me de ander ha ie den hond gestritseld. Zij ha veur hem gestoan, daàr, en ze ha blumkes van de vlierbos gerukt, al moar van dees: scienwitte blumkes die vielen veur ze'ne vuut. Ze ha toen hene motte goan, da wist ze gelijk goed moar ze ha nie gekonne. Geen weurd, neeë geen weurd hadde ze gezeed en toen ineene: ‘Anneke’ hij smiespelde zoo zacht en zoo zuut. Ze ha toen kunne screeuwe¹⁾, moar 't ha 'r zoo goed gedoan, ze ha 't zoo geer geheurd. En me dieë eene hand wenkte hij en vatte de blumkes uit 'r vingers. Hoe waar 't toen verders gegoan? Ze ha wa gezeed da wist ze goed, moar wa ze gezeed ha da wist ze nie meer. 't Waar niks van anbelang, ze ha gestutterd. En toen kwamp het: ‘Je bent zoo'n lief kind; dat mag ik je toch wel zeggen niet waar?’ En hij ha 't zoo smeekend gezeed.

‘Ik wit nie; ik wit nie!’ zoo ha ze geruupe en toen kwamp heel, heel effekes de gedachte an vaders, oan moeders, oan Antoon, oan meneer Pastoor.

1) screeuwe: schreien.

[p. 233]

Ineene, waar toen me grot geweld 'n raam toegevalle en ze waar zoò, zoò schrikkelijk verscôte gewest da 'r knieës befde en da ze geen grond meer vuulde onder de vuut. Hij waar opgestoan; effekes bleef ie doar veur 'r. ‘Ik kom terug Anneke, moar niet in donker. Ik kom als het licht is,’ zoo ha ie gezeed.

Hij waar hene gegoan rechtop, mè 't hoofd omhôg, me klinkende vuutstap, zoò kon ze hem 't alderbest en 't alderliefst veur d'r oog hoale.

Toen was dat schrikkelijke gekomen.

Nog dienzelfden avond was het bekend geworden in het dorp: de huzaren gingen heen en den volgenden morgen had reeds de opmarsch plaats. Uit alle hofsteden doken de manschappen in marschtenue op, paarden werden gezadeld, 't commando had geklonken, hard, streng, kort. En de lange, donkere rij was weer getrokken langs den straatweg. Op den berm tusschen anderen had ze toegezien. 't Was of de paarden haar op 't hart trapten, of de felle schettering van de signalen haar scheurde door de ziel. In den onafzienbaren stoet van duizende ruiters had haar speurende blik hem gevonden en 't was 'n geluksmoment toen zijn zoekend oog met langen, streelenden blik op haar gerust had. De weinige woorden die ze vernomen had uit zijn mond, bleven natrillen als edele klanken in den blanken eenvoud van haar gemoed. Ze had zich rijk gevoeld met haar diepverborgen liefdeschat.

Simke blafte en schoot uit, toen met haastigen tred en gefronsel van rokken iemand de dreef inkwam, de hand slierend langs 't loof van het korthout. Anneke die nog steeds buiten ronddoolde keek eenigszins verwonderd op.

‘Ik kum 's effekes heure of ge ok bij geval eier veur ons he?’

‘Gij bint toch Plieneke?’

‘Joa, van 't joagershuis. Alleman kent mijn toch?’ Ze tuurde diep den hof in en wierp verstolen blikken achter de gordijnen in 't halfduister daarbinnen. Tusschen 'r vingers draaide ze 'n ligustertakje rond.

‘Eier?’ vroeg Anneke verwonderd.

‘Joa, nou eier veur te bakken en te braaie, wit-te wel?’

‘Joa, die hebben we, moar nie veul; zoo veur eigen gerief.’

Onder luid gelach van Treeze en Fried kwamen ze van uit 't mastbosch, Rumold en Annemie hen terechtwijzend; Leeneke volgde met grootvader die zwaar op haar steunde. Zoo meske hed-de gezelskap gehad? Waar de nie allennig?’ vroeg Treeze en ze tuurde naar Plieneke.

Anna was binnen gegaan en had de lamp ontstoken; 't rossige licht viel door de buitendeur op de stoep, beglansde de onderste twijgen van de linden, overscheen 't zandpaadje, en toetste de uitslaande takken van seringstruiken en walrozen in 't hofje, aan.

[p. 234]

Moeder ging gehaast naar binnen en ontdeed zich vlug van de kanten muts die ze voorzichtig in de bedstee legde. Ze sloeg 't stof uit haar kleeren en vertelde met eentonige stem van ‘aauw Lena’ die den morgen niet meer halen zou, en steeds onder den indruk van het sterfbed mompelde ze hoofdschuddend: ‘Wa is 't me 'ne mins gaauwkes afgespeuld en wa bin de dan me al oe proat en bestel as ge in oewen dôdskist ligt, ach herm?’ Herhaaldelijk wrijvend langs het been verzuchtte ze: ‘'t Rimmetiek zal mijn den dôd nog an doen.’

Grootvader was ook ingekomen steeds gebeden prevelend. Rumold sloot de luiken en ging naar de stal.

Treeze en Fried kwamen langzaam aangeslenterd. Treeske gaf hem opeens 'n elleboogduw. ‘Kek nou, kek, zie 'k goed dan hè ons Anne gezelskap gehad.’

Handenwrijvend stap voor stap met het moedwillige plan Anna straks te plagen, stapte hij op Plieneke toe, die onder de zware linden bijna in duister stond. ‘Nou nog sconder, ze hè vrijhof genomen, geleuf ik.’

‘Neeë ik bin 't moar: Plieneke, zei ze met scherpe, hooge stem.

Friedje ging 'n pas achteruit en ze bleven 'n oogenblik alle drie zwijgend bijeen totdat Leeneke kwam en vroeg of ze Plieneke ‘erregent mee kon gerieven.’

‘'k Ha geer wa eiers as ge ze te verkôpe he, da kwam ik gevrage. Die he we zooveul nôdig.’

‘Is 't toch?’

‘Joa, nou we hebbe te bakken en te braaie waar? Op zoo'n fest as letste moal, nou dan zijn 'r oarig wa mee gemuijd, moare toch nog nie zooveel as vol flessche,’ lachte ze gedwongen. ‘'t Ging 'r zoo heel even door 't hoofd dat ze er nu an toe gekomme waar en zou laate deurkijke wa ze op 't hart had. ‘Nou en ge bint goed beklonken op oe fest, joa goed!’ zei ze plukkend en trekkend aan 'r ligustertakje.

‘Wel da heurt 'r toch bij zou ik mène!’ riep Fried en hij gooide 't hoofd achterover, plantte de handen diep in de zakken en lachte moedwillig hardop.

Leeneke werd opmerkzaam en trachtte hem in 't halfduister te bespieden.

‘Verbildt oe da 't oe fèst is en da ge nie eenskes beklonken wurdt.’

‘'k Ha geer is effekes om 'n huukske willen kijke, dieën Oome Driek is toch zoo'ne grappige. Wa zou 'k toch hebbe gelache!’

‘Nou, dan kum de moar is 'ne keer bij mijn 'n eugske wage, heur!’

‘Da doe 'k; da doè 'k,’ riep Treeze; ze maakte 'n sprongetje en sloeg zich op de knie.

Friedje verschopte 'n steen en maakte 'n ongeduldige beweging.

[p. 235]

‘Kum nou kijnder, pap ète, bidde en na bed!’ riep moeder van binnenuit.

‘te Merrege Bossche merkt; vruug in de waai.’

‘He, da ik 'r ok hene kon! Wa zou 'k da toch geer doen!’ riep Treeske en ze schudde Friedje aan z'n jasmouw. Ze zag heel de markt met 't druk verkeer en bont gewoel voor zich. ‘Veul pelzieriger as hier heel de kerremis. 'k Trok m'n hemelsblaauw kleed oan en 'k zette me'ne reuskesmuts op.’

‘Bin de nou deur 't gekke hène?’ vroeg Leeneke.

‘En hoe ken ik dan wel op oe passe en oe natreeje. Zou 'k oe bij 't slip van 't scort motte vaasthaauwe; as 'n hundje?’ zei Fried en hij ging met 't hoofd op zij gewend, vlak voor haar staan.

‘As ge in den “Driester” zit’, kwam Pliene met haar hoog lachje.

‘Ik ken goed op m'n aige passe, geleuf de gij da moar!’ zei Treeze.

‘Daar heurt geen vrouwvolk da niks te verhaffele hè,’ kwam Rumold met z'n lage stem en hij stompte de zware bout op de staldeur.

‘Anneke kwam met 'n korf eieren aandragen.

“As 'k oe hiermee gerieve kan?”

“Ach kek toch!” riep ze verrast; en wa, wa bin 'k oe sculdig?’ zoo richtte ze zich tot Rumold.

‘O neeë,’ weerde hij af. Die wasse hier gelijk op d'akkers.’

‘Da's veurdellig. Moar da ge bedankt zijt da witte waar?’

‘De Driester? wa is 't?.... Waar is 't?.... Zeg nou wa, wa is 't?’ hield ze aan.

‘Drie Kôningester nou, zoò, van:
Sterre gij mot er zoo stille nie staan,
Gij mot mee ons mee na Betlehem goan,’

begon ie te zingen.

In Leeneke's gemoed groeiden vermoedens omtrent Friedje. As da nou is geen zuivere koffie waar me hem?

‘Kum kijnder, pap ète, bidde en na oe bed!’ riep moeder nog eens en ze rammelde met borden en lepels.

Ze bleven nog. Plieneke stond er met 'r eierkorf. 't Is nog zoo'n scon weerke!’

‘Nou, kom te merrege om vijf uur in de roggenakker aan de heikant,’ zei Rumold.

‘Hè da's iemans ze'ne sloap nie gunne; foei toch!’ stribbelde Treeze tegen.

‘De tijd en 't weer, sta d'r toe!’

‘En ik oan me'ne wasch. As 't moar nie zoo schrikkelijk heet is,’ zuchtte Annemie.

[p. 236]

‘Ik hè verdulden trek in 'n bord pap,’ riep Friedje.

‘Zit oan?’ noodde Treeze.

Annemie zette nog 'n bord bij.

Fried ging nu vlug binnen en de anderen volgden.

‘Plieneke riep 'n ‘goei 'n avond’ en schoorvoette eindelijk heen.

‘'k Hè 't mijn nie van Plieneke,’ zei Leene.

Fried zag haar even van ter zij aan, hij trachtte Treeze te doen lachen over grootvader die nabij schuifelde en ernstig knikte: ‘Om vijf klokkeslag bin 'k op d'akkers.’

VII.

Vroeg was het nog in 'n stralenden Augustusmorgen. Ze stonden aan het venster van de woonkamer in teer groen schijnsel dat drong door heel traag bewegende lindentwijgen waartusschen de zon met rozige lichtvlekken speelde.

Moeder bekeek eèn voor eèn de stukken linnengoed die Leeneke haar voorhield.

Anna redderde nog wat na, zette stoelen aan kant, hing water over en bracht de gordijnen weer in neepjesplooien. Telkens als ze langs de geopende deur ging werd ze met zonneglimpers overschenen. Haar wangen, waren verhit, ze deed gejaagd; 't was of innerlijke onrust haar beroerde en aandreef. Op den roggenakker, bezijden den koekamp stonden Rumold en Treeze. 't Blauw van z'n boezeroen kwam telkens boven 't dofgoud van de schooven uit en de rook van z'n pijp verkrinkelde er tusschen. Treeske stutte de bossen tegeneen, waarmee ze heen en weer solde als met stroopoppen.

‘Kék, kék hier?’ wees Annemie op 'n torn, en hier, dàt daar,’ legde ze 'n scheurtje bloot in 't linnengoed. ‘Da hed-de toch onder de hand gehad zou 'k wel zeggen?’

‘Nou 't is toch nie veul grôter as 'ne speldeknop. As ge zoo naauwkes ziet!’

‘Joa, moar 't zijn de spele van onzen Antoon, 't mot in den besten stand zijn.’

‘'t Zijn geene dôdswonde,’ zei Leeneke, uit het veld geslagen en ze legde 't appart.

Zoekend rondziende kwam grootvader binnen; hij tastte naar z'n stoel bij den haard. ‘Merrege saam!’ knikte hij vriendelijk.

‘Kum moar, zoò grutvaders over 'n lutske bekom de 'n tas koffie,’ knikte Anna.

‘En zooveul bocht in Antoon's hofke,’ klaagde Annemie, ‘ik wit geene road, geen man hè den tijd en over 'n enkel daagske dan sta ie op den herd.’

[p. 237]

‘Hij hè d'r eiges oarigheid in.’

‘Nou heur is hier: spaaie en reifen da ga toch nie....’

‘'t Is zoover,’ kwam Anneke, ze legde roggenbrood en mik op tafel, waarover ze 'n kruis maakte.

‘Moar heur is, meske,’ zoo had moeder zich tot haar gekeerd, ‘da wil ik oe is gezeed hebbe, da we d'r nou geen vuur op loate uitgoan; nou van den avond, zaterdag, dan ga de te biecht joa, heur is hier, anders hè 'k scon de gedacht bij meneer Pastoor is 'n weurdje d'r over te loate valle.’

De angst neep haar in 't hart. Daar, nou stond 't oogenblik op eens groot en zwaarwichtig voor haar en ze voelde dat geen verontschuldiging was aan te brengen, geen uitweg meer in te slaan was.

‘Ik goa toch merrege ten Hoogtij, dan loopen wij getweeë,’ besliste Leeneke.

Treeze kwam binnen moe en verhit, dauwkralen beefden nog op haar wangen en glinsterden in 't haar. ‘'t Is toch geenen doen op zoo'n menier,’ klaagde ze; ‘geen akker hier in den umweeg waar nie gelijk vier man oan den errebeid zijn, twee pikken, een roape, een bijnde.’

‘Joa, da is nou zoo ze'n menier van doen, alles me eige volk waar? 't Ga nie vlug moar 't ga goed; onzen akker, nou die mag gezien,’ verklaarde Annemie.

‘Wij getweeë goan te biecht van den avond.’ Leeneke wees met beteekenis naar Anna.

‘Ach! Hedde d'r over den bak getrokke?’ vroeg ze wijzend op Anna die koffie inschonk voor grootvader. Met haast dronk hij; beide handen om de kom geklemd, daarna slofte hij naar buiten den hof in en kennelijk met 'n doel, streefde hij voort, langzaam en voorzichtig.

‘Moar toch! Woar ga 't hene?’ riep Treeze hem achterna.

Hij zag nog even achter zich om en legde met 'n knipoogje den vinger op den mond. Hij waar toch zoo minnekes nog nie om altijd in 'ne hoek te zitten, da waar scand; hij ha nog bieën en erreme aan 't lijf. En in 'n vleug van moed, van wilskracht en zelfvertrouwen, die een oogenblik z'n vertroebeld brein kwam verhelderen, ging hij voort. Wankelend op de graskanten, en zich met moeite staande houdend, bukte hij stootend en hortend totdat z'n vingers in 't onkruid woelden. Ha hij kon 't nog, 't gink nog, nog goed! Hij greep en trok, moest zich steunen aan boomen en takken. 't Was van binnenuit gezien of hij vocht tegen onzichtbare dingen, zoò hardnekkig dreef z'n wil 't machteloos lichaam voort.

‘Kek grutvaders toch, neeë kek toch, wa ie nou anvangt as 'ne jong die op 't ijs, pas de scaats onder hè.’ Ze schaterlachte. ‘Kek nou!’

[p. 238]

‘Ach herm bring 'm trug op den herd; over 'n lutske valt ie, kregt nie 'n ongeluk,’ waarschuwde Annemie. ‘Wa is toch 'n aauw mins!’

Anna ging heen om hem terug te leiden naar den haard, waar hij knorrig en zwak tegenstrevend weer plaats nam. Ze was zuchtend weer heengegaan naar den roggenakker, waar Rumold nog doende was. Ze wilde die bespiedende oogen graag vermijden.

‘Da sla d'r nie in de're klink’ en met de handen in de zij staarde ze Anneke hoofdschuddend na. ‘Wa da meske toch onder 't russel hè, da mag Lieveneer wète.’

‘Moar 'ne jong toch, da sprekt van eiges,’ meende Treeske.

‘Enne jong, joa nou moar zeg de gij dan is wie? Geen man doar ze 't oog op hè loate valle.’

‘Neeë, zeg 't eiges, nou?’ drong Leeneke aan.

‘Dan zou d'r toch wel is oît iemans in den umweeg komme,’ fluisterde moeder.

‘Joa, nou moare daar ruupt ze geenen ander bij,’ lacht Treeze luid. ‘Kun de begrijpe! 'ne buitendorpsche jong da's toch klaar.’

‘Ach!’

‘D'r komme toch oît wel is Scendelsche op 't Joagershuis en op den hoef zie 'k duk Aaldersche en 'ne jong uit Waard¹⁾.

‘Rooi Aalst.
Sceel Waldere
Krom Dommelen
Kaal Weerd.

Zoo is 't liedje toch!’

‘Neeë 'k hè 't niks nie op buitendorpsche jong. Foei toch. Ge wit noit nie wa ge d'r oan hè!’

‘Verbildt oe da ze 't zoo veer ga zuuke.... Wit-te gij d'r wa af?’ vroeg Leeneke de groote fluweelige oogen wijd open gespaakt.

‘Da zal ze mijn zegge!’ deed Treeske met 'n elleboogduw.

‘Hè, 't zal toch nie!’ kwam moeder teleurgesteld.

‘'t Ken d'r ok enne zijn uit Veldhoven, zoo'ne knappe; hed-de gij 'm wel is oît gezien, zoo'ne flinke mansmensch en met de vingers boven 'r mond deed ze 'n beweging van knevels opstrijken.

‘Neeë noit nie!’ hoofdschudde Leeneke in gedachten verzonken.

‘Moar:

De Veldhovensche bokken,
Die komen hier slokken,
Ze hebben geen nood,
Ze hebben geen brood.

Ze steken vaders en moeders met spelden dood.

1) Valkenswaard.

[p. 239]

‘Zoo is 't liedje van de Veldhovers. Doar kumt vaders! Zeg moar niks nie!’ riep Treeske.

Ze schaarden zich aan de tafel, toen Rumold rood en verhit binnen kwam, Anna 't hoofd lichtelijk gebogen, achter hem aan. ‘Nou, vijftien ten honderd meer, as veurig joar!’

‘Da's veul!’ beweerde Annemie. Ze liet even haar mes in 't brood rusten en zag op.

‘Of 'r ok geërrebeid is,’ en ze keek van Treeze naar Anneke.

‘We hebbe z'n best geplakt,¹⁾ wullie.’

‘Da hed-de en ge ziet da 't nie veur niemendal is! Joa, as ge d'r oe knok en oe vuut moar oanzet, dan ga 't gelijk,’ zei Rumold.

‘Wa, wa zeg de?’ vroeg grootvader en de hand om de oorschelp, slofte hij naderbij. Met een schreeuw stond hij op eens pal, vlijmende pijn joeg hem door de leden, alsof met naalden in de murwe spieren gestoken werd.

‘Ach werum ga de toch te werk, as ge nie meer kunt. Achterna kumt de pijn. Gij hè oeuwe rust verdiend!’ zei Annemie.

Met gedempte stem, de pet in de hand, bad Rumold 'n ‘Onzevader.’ Ze aten hun brood en gingen weer aan den arbeid, ieder zijn's weegs.

Hoe meer het tegen den avond liep, hoe meer 't angstgevoel Anna weer beheerschte.

Eindelijk was het uur daar; ze gingen op weg. Een oogenblik had ze geaarzeld. Opstandig voelde ze zich tegen hen allen, omdat zij haar aanzagen, wellicht met vermoedens die haar griefden en vernederden. Met kleine pasjes trad Leeneke naast haar. Ze spraken niet, zwijgend droegen ze hun gewaarwordingen in zich. Anna voelde zich de schuldige, die straks voor haar rechter werd geleid. Ze wist zich als gedwongen, ze zou haar zielenood moeten uitzeggen, 't wreed verbod eerbiedigen en.... berusten. Als ze zich dan met dat onherroepelijke had vereenzelvigd zou dan met die duurgekochte rust, koele vrede neergedaald zijn in de brandende beroering van haar gemoed?

Leeneke trad op als bemiddelaarster tusschen Anneke's plicht en dwaling. Diep in haar binnenste, vanwaaruit een licht verklaarbare jalousie gegroeid was op Anneke's veronderstelde liefde, die ze zoò koesterde, voelde ze 'n zwakke triomf, omdat ze Anna wellicht ontnemen kon, wat zij nooit zou kunnen bezitten.

‘Ik zal van den avond 'n rôzenhoedje veur oe bidde!’

Anneke antwoordde niet.

MARIE GIJSEN.

1) geplakt; gewerkt.