Roeping. Jaargang 1

[p. 101]

Aan de boschdreef.

III.

‘En Anneke, die zit'r zoo dôd bij of ze wel sjeloersch is. Hè meske, gij kunt 'r toch zat krijge. Nou! Kum?’ zoo wendde Fried zich naar Anna om haar wat in feeststemming te brengen.

‘Kum?:

En ik hè d'r m'n keus op hèm gezet,
Moar hij hè d'r gansch nie op mijn gelet!’

zong Fried met volle stem en z'n beide voorvingers omhoog, sloeg ie de maat. ‘Nou? Ha nijpt oe doar de scoen?’

Opeens werden Anneke's wangen overbloosd. Ze wist niet waarheen ze kijken moest. 't Was haar als gingen die ruige vingers van Fried aan haar zoet geheim tornen.

‘Aaach da zingt ie nou zoò ineene moar zoò, uit den kop,’ verzekerde Treeze niet zonder trots.

‘Da's nog zoo min nie,’ vond grootvader.

‘Doar kumt ie wijd mee,’ mompelde Rumold even hoorbaar; hij zag naar omhoog en blies 'n zware rookwolk uit.

‘Joa da hed-de wel, die da zoò moar kenne, zoo ineene; nou Driek, dieën Driek van Wulleme, wit-te wel, zoò goît ie 't moar uit den kop!’ riep Mieke.

‘Joa, ge zoudt zegge, hoe krege ze 't gemakt, waar?’ gekte Friedje.

‘Joa, da's nou moar flaauw zoo'n dinger, moar as 't ga over God en over scôn dinger, ach dan heur ik 't toch zoò geer, zoò geer!’ zei Leeneke even 't oog naar omhoog.

‘Onzen Antoon!’ knikte moeder veelbeteekenend.

‘Ha! de mulder me 't alderkusselijkst nat?’ riep Friedje en hij stond op, toen de deurklink omhoog ging.

Met de flesch in de hoogte kwam Bertje glunderend binnen. ‘Nou, 't grôt nieuws is al deur heel de dreef hène gewaaid. In “Den gaauwen Os” hebbe ze d'r allegaar gelijk al eene op gevat,’ lachte hij de flesch midden op tafel plaatsend.

‘En volle glazer.... en veul.... en gaauwkes leeg!’ riep Fried en hij zette z'n hoedje met duim en voorvinger op 't andere oor.

Leeneke had kappertjes aangebracht, haalde bier uit den kelder, vulde de glazen voor 't vrouwvolk en ‘de borreltjes’¹⁾ schonk moeder vol.

‘Nou,’ lachte Fried en hij knipte oogjes tegen ieder die met z'n glas 't zijne raakte; ‘da we.... allaa.... da we....’

‘Nou? Kum?’ lonkte Treeze.

1) borreltjes: kleine glaasjes.

[p. 102]

‘Da ge 't goed me mekoare kunt stelle!’ riep Bert en hij trachtte Anneke's blik op te vangen.

‘Joa, da Lieveneer dà gift,’ zuchtte moeder.

‘Ge mot den moed nie verlieze en altijd moar recht 'r deurhène, dan ga 't gelijk,’ meende Mieke.

De mulder verslikte zich in z'n volle borrel.

‘Op z'n rugske pletse!’ riep Friedje.

Grootvader bracht z'n beefhand vooruit; 't vocht stortte hem over de vingers.

‘Ik doe 't van den avond mè 'n tas koffie,’ zei Leeneke die in de Maria-vereeniging was.

Rumold nam met trage beweging z'n glas, zag Friedje 'n oogwenk duister aan, dronk 't in een teug leeg en zette 't ver van zich.

En Anneke die aan 'r bier genipt had, ze zuchtte onder de zwaarte van haar sterke liefde waarin ze zich verward had. Ze voelde er onbewust de geduchte macht van. Waarom had ze zelve niet eerder begrepen dat ze al dwaas deed, enkel maar om aan hem te denken? Ze vreesde haar ouders, ze dorst niet bekennen in den biechtstoel dat ze liefhad hem, die ze niet kende, die door de stormvlaag van den oorlog in 't stille heidedorp was terechtgekomen. Van wien ze niets wist dan dat ze hem minde ondanks alle en boven alles. Dat was zondig. Of niet?

Treeske dronk het gesuikerde bier; ze gekte en lachte maar over de ineens opkomende gedachte dat ze van haar ‘fèst heel veul anders de gedacht gehad hà’.

De mulder vulde opnieuw de glazen en Annemie sneed krentemik. Treeske haalde 'n korf vol witte kersen uit de kelder en keerde die boven de tafel om. ‘Vooruit, vat aan minskes, zuut als suikermuiskes,’ en ze raffelden over de tafel heen.

Bert de mulder, naderde Anneke telkens meer en meer en Anneke ontweek hem verder en verder want zij deinsde steeds terug voor jonge mannen die haar aanzagen met bewondering, met iets in 't oog dat haar hinderde en blozen deed. Ze zag op, in 't roode, lachende gezicht van Friedje en van Bert, op de etende mond van Mieke, op Leeneke's bleek gezichtje en in de tintelende oogen van Treeze die kersenpitten verwierp.

‘En kusterke waarum vrij de gij nie?’

Toen riep er 't oarig kusterke:

‘Ik bid er mijn Paternosterke,’

begon Fried met z'n grove stem en Bert trapte de maat zoò geweldig dat de glaasjes er van rinkelden.

Leeneke neuriede zachtjes wat mee en Mieke sloeg zich op de knie: ‘Is me dà lache!’ en ze veegde zich 't bierschuim van den mond.

[p. 103]

Grootvader legde zich de handen op de ooren; hij ging slijferend telkens wat achteruit, achteruit naar z'n rustig haardhoekje.

‘Grôt gelijk, ach herm,’ knikte Mieke hem toe, ‘zoo'nen aauw mins, die kan zooveul lawijt nie lije.’

Treeske mikte pitten op Fried die de weggerolde kersen opzocht.

‘Wacht, ik zal oe die baldadigheid afleeren meske, zul de duur bekoôpen. Hij was opgestaan waardoor de tafel 'n duw kreeg, toen ie Treeze bij den arm vatte. De glazen kantelden en Treeske slaakte knijpgilletjes.

‘Nou kijnder, nou is 't goed gewest!’ zoo verhief Annemie haar stem boven 't rumoer uit. ‘Nou mot te moar is te spraak bringe hoe da ge getweë Zondagge-merrege naar de Hoogmis kunt goan.’

‘Joa, joa, da staat er toe,’ zei Leeneke ineens heel ernstig.

‘Ach, kek toch, kek toch 'ne grôten duts in oewen neië bolhoed!’ zoo lachte Treeze hem uit.

‘As da toch waar is. Ge zult tol betoale as t'ne farce is heur de!’ Hij liep haar na tusschen stoelen, die verschoven en kantelden.

‘Foei toch! As Treeze oan 't gekke is dan wit ze van geen end. Meske toch!’ kwam Anneke.

‘Komaan!’ riep vader de pijp uitkloppend aan de haard.

‘Nou dan, ik gif 't veurbild,’ zei Mieke en ze stond op. Met de vingers veegde ze langs den mond, waarna ze de rokken wat verschikte en dan over 't gladde haar streek. ‘Da ge bedankt zijt, da witte waar en ze knikte hen allervriendelijkst toe, dan keerde ze zich nog even. ‘As mijn deurske me 'n jong goat, dan kun de 't trug hoale. En gij getweë,’ zoo wees ze van Bert op Anneke. ‘Kum, gij mot 't ok moar samen sloan.’ Hard lachend ging ze heen.

‘Joa dan bin de gij den erst op ons brulloft!’ riep Bert.

Anne schoof naar 'n duistere hoek van waar ze niet meer te voorschijn kwam.

Rumold opende wijder de buitendeur.

‘O Cristenziele is me da verscieëte!’ gilde Mieke en ze struikelde over stoepsteenen.

‘Haauw de op de bieën minske, want as gij valt hebben we oe nog mè geen vier man thuisgebracht!’ riep Bert.

‘Hed-de nie te vrage hoeveul kapperkes ze op d'r gewête hè!’ lachte Friedje.

‘Nou!’

Breede stroom versch-frissche lucht, zwaar van violierengeur doormengd, bracht koelte in 't dompig vertrek.

‘Nou tot Zondagge-merrege dan,’ knikte Annemie koeltjes naar Fried.

[p. 104]

‘As 'k oe dan nog nie muij bin menneke!’ riep Treeze.

‘Ha, dan vat ik 'nen ander. Wa men de gij? Deurskes zat,’ en hij zette z'n hoedje weer op 't andere oor. ‘Nou minskes haauw de waar? En die mijn liefhè, die volgt mijn,’ zoo zag hij nog eens om toen ie schoorvoetend heen ging.

Diep gebukt, wilde Treeze nog om moeder heensluipen, maar Annemie wist haar den weg te versperren. ‘Flaauw heur de; of 'k wel 'n klain kijnd bin,’ deed ze met 'n elleboogduw.

‘Neeë, ùmda ge geen kijnd meer bint keer ik oe.’

Ze gingen uiteen onder verwoed geblaf van Simke. Hun luide stemmen verstierven in de ruimte, hun schaduwen draaiden met hen de laan in, hun voetstappen verklonken.

Rumold slenterde nog even naar buiten. De hooioppers in den kamp van Cieleke lagen daar op regelmatigen afstand: aan eène kant beschenen door de maan, glansden ze bleek-wit op; aan de andere zijde waren ze raafzwart met vreemde schaduwing over den donzen nevel. In de hoogste toppen van een peppelgroep begon het te suizen boven de eeuwige ruizeling heen. 't Mastbosch aan 't eind van de dreef stond donker tegen den nog lichtenden hemel. Hij richtte zich naar alle windstreken en keek naar omhoog, waar de wolken jachten over 't gelaten, onverstoorbare manegezicht dat telkens nog even uitglansde tusschen een scheur of achter dunne sluiering, totdat eindelijk de zilverlichte stralengloed bleef geblinddoekt. 't Werd duister. Er suizelden windzuchten door 't gebladerte en 't was of 'n huivering door de stille zomeravond was gevaren. Over den rug van den Dommel rimpelde breeder golving en aan de oevers ging 'n zachte kabbeling tusschen 't dichte, hooge riet. Aan den oosterkant vervlakten de dorpscontouren in eene grauwheid en de scherpe kartellijn van 't dennebosch doezelde weg. Met geur van hars kwam een suizende windvlaag uit 't Westen en dorre bladeren dansten hem nu om de voeten. Het regende in diepe verten al; hij proefde 't afgebeden vocht in z'n ademteugen. Hij voelde dankbare stemming in zich ontwaken die hem verhief, hemelhoog, en die wortelde in de aardeschoot van zijn akkers en zijn smachtende velden. In zulke blijde oogenblikken groeide zijn vertrouwen en zegevierde zijn geloof. Hij ging schoorvoetend binnen; een lichtscheut flakkerde op uit de lamp. Grootvader schrikte wakker en keek verwezen rond.

‘'t Wurdt raauw weer; d'r kumt règen.’

‘Goddank!’ verzuchtte Annemie, die geknield voor 'n stoel haar rozenkrans te voorschijn bracht. ‘Wa 'n zège, da alles binnen is.’

De meisjes ruimden af en schikten alles op orde.

‘Zoo meske, zoò. Is da nou oewe keus?’ vroeg Rumold en ging vlak

[p. 105]

voor haar staan. ‘Dus mot te gij in da speulgoedwinkelke snoerkes en touwkes en hoepelkes zien te verkôpe achter zoo'nen aanrecht?’

‘Nou? Alles beter toch as boerewerk.’ zei ze pruilerig.

‘Wa? Nie sconder as boerewerk! Hà!’

‘Nou zin is keus waar?’ bitste ze kortaf.

‘La ons maar bidde,’ zei moeder met gedempte stem.

IV.

Rumold keerde den hof in met spa en riek over den schouder. Annemie stond daar gebogen over de bloemen van Antoon. ‘Ik gink is effekes kijke of de wijnd ze'ne blumkes nie vernepe ha,’ zei ze als vergoelijking voor haar daarzijn en zij bracht 'n witte nicotiana aan de neus, ‘Tebaksblumkes die ruiken bij avond toch zoò,’ genoot ze met dichtgeknepen oogen.

Ach dat wist ie; altijd 'savonds as ze afgewerkt was dan dwaalde ze door 't hofje van Tôntje om de bloemen bij te binden, de verschrompelde af te rukken, de geknakte op te heffen. Haar voortdurende zorg voor al wat Tôntje betrof verkilde hem soms ineens. Hij begreep zelf niet waarom, maar dikwijls voelde hij er zich door gekrenkt.

Zij besefte dat; ze zette nu de handen in de zij en zag hem met vriendelijken hoofdknik aan. ‘Muij?’

‘Den boer hè nie muij te zijn waar?’ zei ie kort.

‘Zou 't wille mè den boeket?’¹⁾

‘Ze hebbe den blom dik in den bek,’ en hij stapte naar den akker waar op de wijnroode stengels ivoorkleurige knoppen openbarstten. ‘Ze doen 't goed,’ mompelde hij tevreden; hij veegde met 'n propdikke zakdoek 't voorhoofd af en wreef zich over de oogen, waarin de zon nog scheen na te gloeien.

‘Nou mè dieë hit, den heelenganschen dag op d'akkers da is toch geenen doen.’

‘Hij was de stal binnengegaan, zette riek en spa aan kant, klopte Bles op den nek en bond de zeelen aan voor de beesten.

Treeske zwenkte 't berkenhek binnen waar Zwart en Mieneke voor haar uitstoven.

Moeder stond, nog steeds met de bloem onder de neus, op post voor Antoon's hofje om de beesten te keeren die in sjokgang het erf op, en de stal binnen gingen.

‘Ach wa zou 'k toch lache as Mieneke of Zwart en Tôntjes hofke getreeje hadde. Bah da waar weer zoo'n daagske da oe nie langes de kleer gink. Ze viel neer op 'n stoel met de handen in de schoot. ‘Hé!’

1) boeket: boekweit.

[p. 106]

‘Als ge muij bint hed de goei honger en goei sloap en as ge goed ète en sloape kunt, dan bin de gezond mèske!’

Ze keek ontevreden naar vader op. Wa hadde d'r an om oe overstuur te werke? Neeë ze prutste geer zoo'n bietje in 'n klaine huizinge waar ze prôper werk doen kon en d'r eige wa kon viere en goei kleer kon antrekke.

Leeneke stond op uit 'r hoekje; ze was stijf en stram van 't zitten. ‘Hé!’ Ze bevreef armen en beenen en ging naar buiten. ‘Hé, wa'n scon weerke; den avond die zou 'r nou wel bekwikkele.

Grootvader kwam slijferend van achter 't vuur dat met lekkende vlammen de overhangende roetpot befleemde. Hij was opgeschrikt ‘door wa da wist ie nie, joa door den angst. ‘Heere bewaar me,’ mompelde hij telkens met 'n uitdrukking van vrees over heel z'n wezen. As da toch over hem kwamp, dan voelde hij z'n eige nie meer, dan zag en heurde hij, maar z'n eige vuulde hij nie; dan was 't of 'n snoer stijf om ze'ne kop gebonde waar, dan ha ie geen macht dan waar 't wel of ie 'ne houtere waar. Hij deed onrustig, keek om zich heen en zocht steun. Hij wilde wegschuifelen maar hij kon niet, hij bleef staan op dezelfde plek, onbewegelijk als 'n gebeitelde figuur; de beenen tegeneen gedrukt, de armen met gespreide vingers uitgestoken, de kin vooruit, de pezige nek gekromd.

‘Kum! Vaders? Oan den herd tot dà ge 'n tas koffie bekomt,’ zei Annemie aandringend; ze nam hem bij de schouders en voerde hem naar z'n plaats terug.

‘Nou?.... kek nou.... Lieveneer toch. Nou kèk, 't waar ineene over, 't waar ineene goed. Hij peinsde, weer in z'n hoekje gezeten of da nou van den ouderdom zou zijn, of da ie ziek waar.

Anneke kwam van uit 't opkamertje, de hoed op, 't hemelsblauw kleed aan, de cardinaal om en 't kerkboek in de hand.

‘Ik goa m'n aige biechte waar?’ helderde ze op en er vleugde 'n teer rood over haar wangen.

‘Joa doar doe de 'n goei werk mee want 't wurdt tijd meske, 'k hè 't oe al is 'ne keer gezeed.’

En Anneke ging ter biecht. De zon was nu gedaald; akkers en velden lagen in 'n vreemde tegenstelling van licht. De westelijke hemel brandde nog van heete kleurengloed; van hel oranjegoud dat in 't gulden rood verging om dichter naar warm geel te vloeien dat weer ineen smolt met blinkend zeegroen. In 't oosten lag n' égaal, frisch kilkoud licht van blauwgrijs waaronder de landauwen matpaars geleken.

Anneke ging ter biecht, dat was zoo spoedig gezegd, maar wat had haar dat gekost. Al die avonden als 't eens heel stil was om haar heen, en ze in gemijmer had neergezeten, kwamen haar weer voor den

[p. 107]

geest de eindelooze nachten die ze wakker liggend had doorgebracht met haar zoet geheim. De benauwenis kwam haar bestoken toen ze vlug doorstapte en op weg was, maar hoe verder ze liep, hoe trager ze ging. Om niet aldoor te denken, zag ze rond zich naar de verlaten akkers. De avond verkilde wat en t' werd schemerig. Van uit de masten woei 'n zachte wind die 'r gloeiende wangen verkoelde. Ze schrikte van 'n nachtvlinder, die hard tegen 't voorhoofd botste.

't Was haar of de kerktoren steeds grooter, steeds donkerder oprees onder de huizengroep van 't dorp. 't Was haar zoo bang te moede, want na 'n nacht van ijselijke droomen was ze er eindelijk toe besloten ter biecht te gaan, iets dat ze sedert weken en maanden niet gedurfd had omdat het geweten haar zoozeer was gaan plagen,

Ze besefte, dat ze haar teer geluk nu met een paar bevende woorden zou gaan beschuldigen, ze voorvoelde dat er over gevonnisd zou worden, over dat groote, wat ze in zich omdroeg, over dat zalige geheim, dat licht en glans en geluk aan haar simpel leven verleende. Ze was beangst voor dringende waarschuwing, voor scherpe afkeuring, die ze uit naam van God zelf, zou moeten aanhooren. Het hart begon heftig te slaan, in de keel kroop iets omhoog, de oogen werden vochtig. 't Moest wel zijn, dat haar geweten niet zuiver was, om de groote angst die ze in zich droeg. Ze had gevochten tegen de zoete bekoring en tegen alles wat daarmee samenhing. Ze had de verleiding niet kunnen weerstaan om haar gedachten steeds aan hem te wijden, gedachten, die ze voor zich zelf nog trachtte te verbergen in eenzaamheid en afzondering, bij haar innerlijke strijd.

Daàr was de plek achter dat uitspringende boschje nu dreigend en duister, waar de olmenrij kromde. Daar had ze hem gezien voor den eersten maal; ze hoorde nog 't paardengetrappel, ze zag weer de lange, donkere rist met opglanzingen van wapenen.

Hoe kòn 't toch zijn, hoe was het mogelijk, dat daarna, heel 'r zijn veranderd, heel haar leven vervuld was geworden. Ze bleef stilstaan op de plek en onwillekeurig pijlde haar oog in 't duister. 't Werd zoo kil om haar heen, ze huiverde, want 't was of ze de woorden van den priester raadde, eèn voor eèn, de woorden die Hij spreken zou na haar belijdenis, op 'n toon zoò zacht en stil en toch in zoò zeldzame helderheid; de strengste berisping, en de meest dreigende vermaning. Ze schoorvoette verder en verder. De flauwe omlijning van de kerk daagde langzamerhand duidelijker voor haar op; het doel van haar zwaren gang waaromtrent heel haar gedachten, haar diepst gevoel, den druk die haar verslikte, zich had saamgetrokken.

De kerk hoog, majestueus, in geheimenis van den avond, met een mystiek lichtje diep inwendig en met z'n toren als 'n dreigend opge-

[p. 108]

heven Godsvinger. Ze naderde adem ingehouden. Als ze dan straks teruggekeerd, weer hier, hier op diezelfde plek zou zijn, dan was ze dezelfde Anna niet meer. Ze zou moeten versmoren en uitrukken wat haar 't liefste was; maar gezuiverd van zonde zou ze zijn. Dat alles roerde in vage gedachten haar door 't brein. Ze hield de kerk die ze met ontzag naderde, vast met haar blik. Ze zou niets kunnen uitbrengen; haar woorden zouden trillen door lijf en ziel als aangeroerde snaren. Twee biechtelingen verschenen op den drempel, liepen in vlugge tred heen, luchtig en lachend. 't Was ineens met 'n versmoorde kreet van verzet dat ze pal staan bleef als tegen haar wil, in 'n onvoorziene daad. Ze keerde zich om en ging terug. Na 'n twintigtal passen voelde ze die wending als laffe machteloosheid en kwam haar dat kloek besluit van dien morgen: 't voornemen te zullen gaan biechten weer voor den geest en ze zou kunnen schrijen nu ze moedeloos terugging zonder doel zonder besluit. Ze liep te bidden, zoo troostte ze zichzelf, maar dat waren prevelende woorden om te glijden over de aankloppende gedachten, die 't eigenlijke gebed inhielden. 't Was of ze verraad aan zichzelf gepleegd had; met loomen tred als was ze doodmoe volgde ze den weg. En eindelijk thuisgekomen scheen het of ze in aller oog iets opmerkte dat haar trof; zooals ze gelijk 'n kind, te moede was geweest wanneer men haar verraste bij 'n minder goede daad,

‘Ge bint 'r al gaauwkes afgeholpen; de moeit nie werd da ze ou den biecht afheure!’ riep Leeneke die nog buiten aan de deur onder de linden zat.

‘Gaauwkes afgespeuld!’ kwam Treeze uit den stal en ze plaste melk in den fel glimmende stand.

‘Nou ik wit nie, moar 'k wierd zoo dol¹⁾ onderweeges,’ zuchtte ze.

‘Bin de nie eenskes gewest? Da's gemekkelijk,’ riep Treeze en gebukt van achter de deurpost knipte ze 'n oogje.

Ze bleef nog staan in de deuropening en weifelde dan naar binnen.

‘Dol?! Hoe kan da nou? As ge dan 'n lutske in de kerk bint, bekom de wel!’ vond Annemie die haar niet zonder argwaan bezag. ‘Ge bint in geen twee moand gewest; wa zijn da veur oarige meniere? Neeë, da sta mijn nie aan en daar zal ik 't mijn van hebbe.’

‘Ge kunt merrege-ochtend veur de Mis goan da doe ik toch ook duk,’ kwam Leeneke.

‘'k Wil moar zien waar?’ zei ze heel zacht en ze schoot 't trapje op naar 't kelderkamertje.

Annemie schudde 't hoofd. Leeneke zweeg. Treeze wees met den vinger naar 'r elleboog.

1) dol: duizelig.

[p. 109]

‘Achter 't mouwke? nou, neeë da geleuf 'k toch nie.’ deed Leeneke vergoelijkend.

Ze stond daar midden in 't vertrekje, dat haar ineens zoo vreemd en stil voorkwam. Ze had 't gevoel of ze van hen alle verlaten en afgezonderd was. Zonder doel bleef ze daar enkele oogenblikken besluiteloos staan. Ze hoorde vader binnenkomen, ze vernam 'n onderdrukt gepraat dat in fluisteren overging. Ze stak eindelijk met bevende vingers een kaars aan, die voor haar beeldjes stond. 't Was of 'n benauwende zwaarte haar op 't hart drukte, waaronder zij bezwijken zou, maar 'n zoete last, die ze toch nooit zou willen afwerpen. Ze begon zich langzaam te ontkleeden en toen ze in duistere stilte in angst te beven lag, bad ze weer om kracht en sterkte en kwam haar de leugen van straks monsterachtig voor.

MARIE GIJSEN.