Roeping. Jaargang 1

[p. 1]

[Roeping 1922]

[Eerste deel]

Inleiding.

Roeping is gewijd aan de schoonheid, aan alle schoonheid, aan de schoonheid alleen. Wij willen in onze bladen geen andere uitingen van de menselike ziel, als die van de schoonheid. Niet omdat wij de andere openbaringen van wat er leeft en streeft in de mensen, minderwaardig achten, maar omdat de schoonheidsuitingen voor de mens zo voornaam zijn, dat ze recht hebben op geheel afzonderlike behandeling, buiten en boven de andere openbaringen van mens en maatschappij.

Immers de schoonheid is oneindig in zich zelf, maar de mensen kunnen alleen openbaren, wat zij van die oneindige schoonheid menselik mochten aanschouwen. De ziening hier op aarde van de schoonheid is menselik en eindig, en de openbaring hier op aarde van de schoonheid is menselik en eindig; maar de geziene schoonheid zelf is eindeloos.

Want de Schoonheid die is, altijd geweest is, en altijd zijn zal, de Schoonheid die eeuwig is, is God. En alle schoonheid die wij mensen aanschouwen, is de openbaring van de eeuwige Goddelike Schoonheid, is de afstraling van God zelf, zoals God die geopenbaard heeft, zelf in Zijn gehele schepping onmiddelik, en middelik door de vermogens der mensen; wat Hij geeft natuurlik en bovennatuurlik, en wat zij door die vermogens van Gods schoonheid aanschouwen en openbaren mogen.

Schoonheid hebben we gezegd, omdat we meer bedoelen dan kunst alleen, in de enge beperkte betekenis van opzettelike schoonheidsuiting, met opzettelike berekening, met bepaalde daarvoor bestemde middelen.

T'is niet zozeer de vraag of iemand kunst geeft, maar alleen of ie schoonheid geeft, dus of zijn leven, zijn werk 'n openbaring is van de goddelike schoonheid. Daarom hebben wij dan ook gezegd, dat Roeping is gewijd aan de schoonheid, Roeping is, 'n maandschrift voor schoonheid. Zo kan 't ook meermalen gebeuren, dat gewezen wordt op uitingen van schoonheid, waar niet eens aan kunst, ja niet eens aan schoonheid gedacht is, maar alleen gegeven is zuivere zieleuiting van de mens, wat die mens in eigen ziel van et Goddelike aanschouwen mocht.

En hierin ligt ook duidelik zichtbaar de verklaring, waarom Roeping gewijd is aan alle kunst, aan de kunst in zijn volheid, aan alle schoonheid, en zich niet beperken mag tot bemoeienis met bepaalde schoonheidsuitingen, met 'n enkele bepaalde kunst alleen.

◽ ◽ ◽

Omdat et waarachtige kunst- en schoonheidsleven alle andere werkingen en strevingen van de mens in zich besloten houdt, is geen

[p. 2]

waarachtige kunst mogelik, wanneer niet alle menselike verhoudingen alle menselike strevingen gericht zijn, zoals God ze richtte, toen Hij de mens geschapen heeft. Alle menselike strevingen hebben dus ook hier noodzakelik onze belangstelling, maar hier alleen in zover ze onmiddelik verband houden met de schoonheid.

Et opperste schoonheidsleven van de mens wordt volkomen beheerst en gericht door et Godsleven van de mens, door et leven dat zo dicht mogelik benadert et leven, dat God van ons vraagt in de werking van al onze inwendige en uitwendige vermogens.

Niemand twijfelt eraan, of heel et werken van ieder kunstenaar moet doorzield zijn van de liefde voor 'n hoger doel. 'N kunstenaar zonder grote allesbeheersende liefde voor zijn hoogbeeld, is geen kunstenaar. Maar hoe hoger, hoe heerliker et doel, hoe machtiger en hoe warmer zijn liefde, hoe heerliker zijn kunstwerk wezen zal. En et hoogste doel, et enige einddoel van de mens is God. De kunstenaar dus die in zijn kunststrevingen werkt naar dat doel, zal et hoogste geven, dat ie kan. Ook zijn kleiner kunstuitingen, die niet als onmiddelik voorwerp hebben de schoonheidsopenbaringen van zijn Godsleven, zullen toch bezield zijn door et schoonheidsverlangen, wanneer ie tracht te zijn zo hoog mogelik mens, in alles, ook in't kleinere dat ie werkt, omdat ook et kleinere dan zijn diepere goed geregelde liefde hebben kan.

Kunst moet zo innig mogelik verbonden zijn in et godsdienstig en maatschappelik verband, want dan alleen komt die voort uit de hele mens, en gaat die uit tot de hele mens. Godsdienstig en maatschappelik, dat is de hele verhouding van mens tot God, van mens tot medemens, in de samenleving door God aan de menselike natuur verbonden.

Waarachtige blijvende kunst kan alleen groeien uit de onveranderlike eeuwige beginselen, omdat de schoonheid eeuwig, omdat God eeuwig is. De geestelike houding van de mens verandert zo dikwels in onze onrustige tijden, omdat er geen eigenlike diepere geestelike gesteltenis is bij velen, omdat geen vaste geestelike beginselen de onveranderlike kern is van hun zieleleven. De menselike openbaring van de schoonheid, de kunst, wil die 'n vaste onwrikbare grondslag hebben, dan moet et geestelik leven van de mens vast en onveranderlik zijn in zijn grondslag; en die vastheid en onveranderlikheid kan alleen hebben et leven, groeiend uit de katolieke beginselen, dus ook alleen de kunst groeiend uit de katolieke beginselen, omdat heel et leven van de mens in al zijn uitingen uit die beginselen groeien moet.

Niet de beginselen van s'mensen geestelik leven moeten veranderen, om de schone verscheidenheid te verkrijgen van telkens nieuwe kunstuitingen. Immers in de talloze mogelikheden van verschillende wijzen van zien, in de talloos verscheiden openbaringen van Gods oneindige

[p. 3]

schoonheid in en buiten de mens, ligt de mogelikheid en de zekerheid van telkens nieuwe schoonheidsvormen in de wisselende tijden van et menselik bestaan.

Het hoogste hoogbeeld, God, blijft eeuwig en vast etzelfde. De hoogbeelden die als in verschillende graden ons opvoeren tot dat hoogste, kunnen wisselen met de wisselende tijd, met de wisselende mensen; kunnen telkens 'n ander karakter hebben, naar et karakter van de tijd. In et kleine, in et grote. In et persoonlike, in et gemeenschappelike. In et menselike, in et goddelike.

In de gebruiksvoorwerpen van de dag, de schoonheidsuitingen van s'mensen kleiner uitwendig stoffelik leven.

In de zielewerkingen van zijn diepere menselikheid, in zijn persoonlike verhoudingen van mens tot mens, van mens tot God, de schoonheidsuitingen van zijn inwendig gemoeds- en geestesleven.

In de openbaringen van zijn eenheid met de aardse natuurlike samenleving, de schoonheidsuitingen van zijn maatschappelik gemeenschapsleven met alle mensen in de wereld, en met de mensen van zijn volk.

In de openbaringen van zijn eenheid met de bovennatuurlike kristelike samenleving, in de eenheid van et Godsleven, de schoonheidsuitingen van zijn gemeenschapsleven in God en door God, de grootse tekenen van zijn onbegrensde Godsleven.

Maar alle die uitingen trachten naar et hoogste, altijd, door alle wisselingen heen, naar de openbaring van Gods schoonheid in't mensenwerk, in samenstemming met de openbaring die God zelf in de schepping gegeven heeft. Heeft de kunst die vaste grondslag niet, dan kan onmogelik 'n grootse kunstbouw verrijzen. Als wat vandaag goed en juist lijkt, morgen voor vals wordt aangezien, kan er niets voortkomen dan dingen die verschijnen en verdwijnen. En et mensehart dat voor de schoonheid geschapen is, blijft hunkeren, en kan niet ontvangen wat et zoekt; alleen 'n voldoening van et ogenblik, en de leegheid is weer even pijnlik als te voren.

De schoonheid is uitgegaan van God, de schoonheid moet terugkeren tot God; de kunst moet de mens verheffen, verheffen tot God, dichter brengen bij God, tot Wie hij moet wederkeren. Dat mág, en dat kán alleen t'grote doel zijn van de kristelike, de katolieke kunst, want de katolieke kunst heeft tot wezenlike roeping, de openbaring van Gods schoonheid, de openbaring van God zelf.

Wij kunnen geen wezenlike schoonheid erkennen dan de zuivere schoonheid, die door de aanschouwing de ontroering verwekt in de ziel; de schoonheid voor de menseziel; geestelike schoonheid, zieleschoonheid.

En al is iemand die zich kunstenaar noemt, en door velen ook als

[p. 4]

hoge kunstenaar geprezen wordt, nog zo hoog menselik bekwaam in de stoffelike vaardigheid van z'n kunst, in z'n stoffelike beeldingsvormen, in lijn en kleur, in geluid en rietme, in dat alles te samen wat de zinnelik waarneembare lichamelikheid is, voor et uitwendige oog en oor, voor de ziens- en gehoorsverbeelding, voor et zinnelike voelen; dat ís niet de wezenlike schoonheid, de schoonheid die in de ziel dringt, de enige schoonheid naar Gods beeld en gelijkenis. Dat alles is alleen de lichamelike vormeschoonheid, die op zich zelf weinig of niets is. Maar alleen dan geeft de kunstenaar schoonheid van hoge waardij, wanneer die de zieleschoonheid, de Goddelike Schoonheid hier op aarde, voor ons mensen openbaart in die lichamelike of stoffelike vormen.

Ziel moeten we eisen, omdat we God eisen, in elke schoonheidsopenbaring, die ons mensen bevredigen zal; de schoonheid die de ziel, de geestelike ziel doet schouwen en verheugen in't Goddelike, et enige volstrekt wezenlike dat is.

Dat zijn de enige beginselen, die wij katolieken aanvaarden voor de diepere verhouding van kunst en schoonheid. Maar de kunst zo opgevat eist de sterkste streefkracht van de mens, en tot die sterkste streving is de mens niet bij machte, dan door en met et offer. De hoogste schoonheid is alleen bereikbaar door de hoogste mens, want et opperste hoogbeeld van de schoonheid is God; en de hoogheid van de mens is de benadering Gods, en God kan alleen benaderd worden door offer, door zelfverlochening. Alles wat edel en schoon voortkomt uit s'mensen werken en streven, vraagt pijn en offer, in et kleine en in et grote.

Door de zonde zijn onze kenkrachten en onze streefkrachten verzwakt, en alleen door de grootste inspanning dwingen we ze tot hoger werkzaamheid. Die dwinging is 'n eis, 'n onafwijsbare eis voor de werken van schoonheid, van louter natuurlike schoonheid, bovenal voor werken van de hoogste schoonheid.

◽ ◽ ◽

Dit is onze beginselverklaring.

Wij hebben hier in onze inleiding onze beginselverklaring gegeven in de grote lijnen, zodat iedereen weet wat ie aan ons heeft. Die beginselen eisen voor velen breder beschouwing; die zullen we geven niet alleen in de toepassing bij kunstbehandeling, maar afzonderlik en voor die beginselen alleen. Immers de begrippen zijn in onze tijden zo vertroebeld en zo bijna hopeloos verward, dat heldere en scherpe naspeuring noodzakelik is.

Nog 'n enkel woord over enkele biezonderheden.

Alle kunst betrekken wij in onze werkkring, omdat alle kunst de schoonheid openbaart, ieder op zijn eigen wijze, naar den aard van zijn

[p. 5]

onmiddelik doel, en naar den aard van zijn eigen uitingstof. Ons maandschrift is daarom gewijd aan de beeldende, bouwende, en sierende kunsten, aan taal- en toonkunst. Et wil volstrekt niet wezen 'n oudheidkundig tijdschrift, maar et behandelt alle kunsten, zoals die in onze tijd zich moeten openbaren volgens de katolieke beginselen. Wij verwaarlozen niet de kunst van vroeger tijden, immers de schoonheid is van alle tijden. De kunstenaar van onze dagen kan en moet ook leren uit vroegere openbaring van dezelfde schoonheid, maar hij moet kunst geven voor onze tijd, volgens et karakter van onze tijd.

De eigentijdse kunst dus in binnen- en buitenland zal allereerst onze belangstelling en onze liefde hebben, en dan boven alles, dat spreekt, de kunst van de Nederlandse kunstenaar, omdat ons tijdschrift Nederlands is, en dus naar et eigen Nederlands karakter werken moet.

Voor een ding moeten wij nog uitdrukkelik waarschuwen. Wij bevorderen hier niet in de kunst, of in iedere afzonderlike kunst, een bepaalde afgescheiden richting. Elke opvatting die de moeite waard is als uiting van schoonheid, aanvaarden wij, mits de eeuwige beginselen onaangetast blijven, en al behoudt ieder et recht 'n bepaalde opvatting te bestrijden. Eerlike beschouwing van alle ernstig werk, met eerlike beoordeling, daarop kan eenieder rekenen, want zo alleen wordt et waarachtig belang van de kunst gediend.

‘Roeping’ is ook geen vakblad in de engere betekenis, zodat alleen de vakman er zijn belangstelling voor hebben kan. Allen die schoonheid begeren, en in die schoonheidsdrang de kunst beoefenen als vakman, of op welke wijze ook uitingen geven van schoonheid; of die alleen in de schoonheid hun vreugde willen vinden, allen willen wij helpen in de verheffing van de kunst en van de kunstzin. Immers wij hebben ons maandschrift de naam gegeven van Roeping, om daarmee aan te duiden de grootse en heerlike roeping, die de kunst, geboren uit katolieke beginselen, in de samenleving te vervullen heeft.

H.W.E. MOLLER.

TILBURG, Feest der wondtekenen van de H. Frans van Assisië, 17 September 1922.