De Revisor. Jaargang 2015

[p. 137]

Jori Stam Rhodos.jpeg

Jori Stam (1987) behoeft introductie. Zijn verhalen werden genomineerd voor de vpro Bagagedrager en de Opium verhalenwedstrijd. In de zomer verschijnt zijn debuut Een volstrekt nutteloos mens. ‘Rhodos.jpeg’ laat zien wat hij kan. Een man en een vrouw carpoolen, ze zijn niets van elkaar. Althans, hij niets van haar. Collega's, maar op totaal andere afdelingen, er is leeftijdsverschil, je zou je kunnen voorstellen dat ze hem vousvoyeerde. Hij stelt zich iets anders voor, met haar.
‘Door zijn autoraam ziet hij hoe Machteld om zich heen kijkt, zijn auto herkent en zijn kant op loopt. Ze stapt in. Ze heeft een andere jas aan dan normaal. Rood, getailleerd.’ Stam maakt zichtbaar dat er niets anders is, zijn dialogen eindigen nogal eens met ‘stilte’, en dat zou ook als samenvatting kunnen dienen.
‘Rhodos.jpeg’ gaat over het onvervulde, de droevigheid als een vlek waar je in wrijft, en toch lijkt deze man onverstoorbaar, routineus in zijn ongeluk.

Hij parkeert zijn auto voor de personeelsingang van het gebouw en luistert naar de regen die op de voorruit en het dak tikt. Al jaren geen echte winter meer gehad. Alleen een gure verlenging van de herfst met meer kou en wind. Geen decemberdagen als vroeger waarin hij na het ontbijt verse sneeuw van de oprijlaan ruimde. Verzuurde armen en rode wangen - koffie in een thermoskan.

Zijn vorige auto maakte nog kabaal als je het gaspedaal stevig indrukte. De elektrische motor van zijn compacte nieuwe auto maakt bij het optrekken enkel een zacht, suizend geluid. Een veredelde botsauto die nog overstemd zou worden door een kruimeldief. Zijn vrouw wilde dat hij zijn auto inruilde voor het zuinige, milieubewuste model. ‘De auto slurpt benzine en is niet praktisch,’ had ze gezegd. Zijn vrouw heeft geen rijbewijs.

Hij mist de geur van benzine op tankstations. Het kleine spel dat hij speelde om op een rond bedrag uit te komen tijdens het vullen van zijn tank. De elektrische auto wordt geladen met iets wat ontastbaar en onzichtbaar is. Een rood licht dat op groen springt als de auto zogenaamd gevuld is - alsof er in de tussentijd geen proces heeft plaatsgevonden.

[p. 138]

Er wordt op het raam geklopt. Hij haalt de centrale deurvergrendeling van het slot en opent met uitgestrekte arm het portier. Ze gaat zitten en blaast lucht in haar dichtgevouwen handen - wrijft ze daarna snel heen en weer. In haar wimpers hangen regendruppeltjes.

‘Sorry dat ik zo laat ben.’

‘Dat is niet erg.’ Hij drukt op de knop om de motor te starten. Het blijft stil, alsof de knop nergens mee in verbinding staat.

‘Nu missen we vast de trein.’

Hij wil iets zeggen. Dat hij harder zal gaan rijden of een kortere route kent. Maar hij wil geen boete riskeren en een andere weg kent hij helemaal niet. En daarom zwijgt hij, zoals hij zo vaak doet als ze iets anders doet dan het stellen van een vraag.

Hij pikt Machteld iedere woensdag-, donderdag-, en vrijdagochtend op bij het treinstation van Anna Paulowna. In de namiddag zet hij haar weer af. Ze pakt de trein naar Alkmaar van 17.23 op spoor twee. Ze werken bij hetzelfde bedrijf, maar op andere afdelingen. Hij op de negende verdieping, gezichtsloos op een enorme afdeling van een klantcontactcentrum, zij in de keuken van het bedrijfsrestaurant. Hij neemt altijd brood in een trommel mee van huis - het restaurant is veel te duur.

Hij heeft uitgerekend hoeveel tijd ze inmiddels met elkaar in zijn auto hebben doorgebracht. Drie dagen per week een rit van ongeveer tien minuten, bijna een jaar lang: toch algauw vijftig aaneengesloten uren. Hoeveel is hij in die tijd van haar te weten gekomen? Haar leeftijd, dat ze in Alkmaar woont en hoe haar parfum ruikt (vanille, zoet). Hij weet hoe ze eruitziet zonder make-up, omdat ze zich een keer had verslapen en zich in de auto moest opmaken. Dat ze Internationale betrekkingen studeert. Thuis heeft hij op internet die term nagezocht in de hoop erover mee te kunnen praten. Om te kunnen zeggen: ‘Heb je toevallig ook het werk van Kenneth N. Waltz gelezen

[p. 139]

over het neorealisme?’ Of: ‘Vind jij ook dat het neoliberaal institutionalisme van Keohane te dicht tegen het realisme aan leunt?’ Maar de ritten van en naar het treinstation zijn te kort om zo'n gesprek te kunnen beginnen. Het gaat over de werkdag, het weer - iets wat op de voorpagina van de kranten staat of wat er de vorige avond op televisie was.

‘Zo. Hoe gaat het?’ vraagt ze.

‘In orde.’ Meteen heeft hij spijt van zijn woordkeuze. Alsof hij een leidinggevende is die haar werk beoordeelt.

Ze rijden een paar minuten op de kale weg van het industrieterrein. Hij ziet haar kijken naar de verschillende gebouwen langs de weg. Ze pakt haar mobiele telefoon. Hij hoopt dat dit haar rustmomenten zijn voor en na de drukke werkdagen. Dat ze uitkijkt naar zijn gezelschap, de muziek op de radio en de korte, ongevaarlijke gesprekken.

Op het parkeerterrein van het station vraagt ze: ‘Ga je nog wat leuks doen dit weekend?’

‘Ik ga morgen naar een concert in Carré.’ Een leugen - hij gaat nooit naar Carré.

‘Wat leuk. Van wie?’

‘Tommy Emmanuel, een bekende gitaarspeler uit Australië. Ik luister daar heel vaak naar.’

‘Met wie ga je?’

‘Een vriendengroep uit mijn studententijd. We gaan elke maand naar een concert. Daarvoor eten we wat in een goed restaurant, meestal wordt het laat. Soms gaan we bij iemand thuis tot diep in de nacht pokeren.’

Na een korte pauze vraagt hij: ‘Wat ga jij dit weekend doen?’

‘Ik ga met twee vriendinnen naar Milaan. Lekker shoppen.’

Stilte. Hij weet niet goed wat hij met zijn handen moet doen: op het stuur leggen of in zijn schoot laten rusten. Ze opent het portier, regen waait de auto in. Als ze buiten staat, buigt ze voorover en zegt ze: ‘Veel plezier morgenavond. Tot volgende week dan maar weer.’

[p. 140]

* * *

Op de parkeerplaats achter een McDonald's belt hij zijn vrouw.

‘Ik moet overwerken, ik ben later thuis dan verwacht.’

‘Hoe laat?’ De stem aan de telefoon klinkt alsof ze die dag al duizend keer hetzelfde gesprek heeft gevoerd.

‘Dat weet ik niet. Ik denk half acht. Acht uur misschien.’

‘Half acht of acht uur? Ik moet rekening houden met het eten.

‘Eet maar alvast, ik warm het wel op in de magnetron.’

Geen antwoord. Een zucht.

‘Ik zie je wel verschijnen,’ zegt ze dan. De verbinding verbreekt.

Hij neemt een hap van zijn hamburger. Het vlees is droog, de augurken te zuur. Hij propt een paar slappe frietjes in zijn mond, spoelt daarna de zoute smaak weg met een bananenmilkshake. Stekende pijn achter zijn slapen door de stroom van het ijsmengsel. De synthetische bananensmaak lijkt op het fluoridemengsel dat hij vroeger in schuimen bitjes bij de tandarts kreeg.

Toen hij de hamburger bestelde, zag hij hoe een keukenmedewerker zonder handschoenen de sla en tomaat boven op de hamburgers legde. Hij wilde er wat van zeggen tegen de kassabediende - naar de manager vragen en deze in zijn kantoor uitleggen waarom het werken zonder handschoenen in de keuken zeer onhygiënisch is. Dat er op iedere hand poepbacteriën zitten en dat je daar heel ziek van kunt worden. Maar hij zweeg. Zocht oogcontact met de medewerker, alsof zijn afkeurende blik hem tot de orde zou roepen.

* * *

Hij kijkt in de magnetron. Een stuk kipfilet, een handvol kapot gekookte sperziebonen en daarnaast een vreemde gele prut. Hij

[p. 141]

wordt misselijk van de geur. Op het aanrecht staat een lege pot Aardappel Anders. ‘Vernieuwd recept. Nu nog lekkerder.’ Hij sluit het deurtje van de magnetron en loopt naar de woonkamer.

Ze ligt op de bank. ‘Moet je niet eten?’ vraagt ze. Haar blik blijft gericht op de televisie. Er staan twee halve-literblikken bier op de tafel - het goedkoopste merk.

Hij gaat zitten op een stoel naast de bank.

‘Ik heb geen honger,’ zegt hij pas veel later.

‘Dan heb ik voor niets gekookt voor twee.’

Op de televisie is een praatprogramma aan de gang. Een bekende televisiepresentatrice vertelt over een servies dat ze heeft ontworpen. Close-ups van het soepbord in haar handen verraden haar ware leeftijd. Pigmentvlekken op tengere handen.

‘Ik ben misselijk,’ zegt hij.

‘Dan moet je cola drinken.’

‘We hebben geen cola in huis.’

Stilte.

* * *

Hij trekt zich af in de badkamer voordat hij gaat slapen. De kraan staat een beetje open om het geluid dat hij maakt te maskeren. Op de rand van de wasbak ligt zijn mobiele telefoon, op het scherm een foto van Machteld in bikini. Hij vond de foto maanden geleden op haar Facebookprofiel in het vakantiealbum ‘Rhodos 2010’. Op elke foto staan giechelende meiden die gaandeweg het album steeds bruinere gezichten krijgen. Ouzo, wijn, strand en zwembad - gespierde jongens met stekeltjeshaar.

Op de foto leunt Machteld met haar grote borsten over de rand van een zwembad. Haar bikini is een paar maten te klein, een deel van haar kont steekt boven het water uit. Hij sluit zijn ogen en fantaseert hoe Machteld in zijn auto stapt en zonder

[p. 142]

wat te zeggen op hem gaat zitten. Hoe ze haar rok omhoog trekt, slipje opzij schuift en hem bij haar naar binnen duwt. Soms opent hij zijn ogen en kijkt hij even naar de foto, drukt met zijn vinger op het beeldscherm om het display te activeren. Dan komt hij klaar en wast hij zijn handen.

Hij draait zich om. Op de muur ziet hij gekleurde potloodstrepen met daarnaast verschillende data en lengtematen. Hier en daar vrolijke stickers van een glimlachende rups die een duim omhoog steekt. 13 januari 2010 - 127 cm. 9 mei 2010 - 129,5 cm. Een stuk daarboven: 20 augustus 2011 - 138 cm. De laatste opgeschreven lengte is genoteerd op 14 september 2011: 142 centimeter. Boven die datum niets anders dan de leegte van de muur.

* * *

Het is half een in de middag als zijn vrouw de keuken binnen komt lopen. Ze draagt dezelfde kleren als de avond daarvoor: joggingbroek, een oud T-shirt en dikke sokken.

‘Is er nog heet water,’ vraagt ze.

‘Ik heb koffie gedronken.’

Ze zucht - vult de waterkoker en hangt een theezakje in een grote mok. Ze gaat zitten op de bank. Kijkt om zich heen, krabt even in haar haren.

Even later zegt hij: ‘Je theewater is klaar.’

‘Dat kan niet. Ik heb het net pas aangezet.’

‘Ik hoorde het knopje klikken.’

Ze loopt naar de keuken en schenkt theewater in haar kopje. Hij neemt een hap van zijn brood.

‘We moeten naar de Intratuin vandaag,’ zegt hij dan.

‘Waarom?’

‘De grasmaaier is stuk. Dat heb ik je verteld.’

‘Nee, dat heb je niet.’

‘Ik heb je eergisteren een berichtje gestuurd dat we dit

[p. 143]

weekend naar de Intratuin moeten.’ Hij pakt zijn telefoon om het berichtje op te zoeken, maar kan het niet vinden.

‘Heb jij dat ding stukgemaakt?’

‘Slijtage.’

Mompelend herhaalt ze zijn antwoord en gaat dan weer zitten op de bank. Ze zet de televisie aan - het Nederlands Kampioenschap schaatsen in Heerenveen. Nog voordat hij kan zeggen dat hij naar de wedstrijd wil kijken, schakelt ze over naar een herhaling van een Amerikaanse sitcom op een commerciele omroep. Een lachbandsalvo vult de huiskamer. Ze legt de afstandsbediening op de tafel en neemt een slok van haar thee.

* * *

Door zijn autoraam ziet hij hoe Machteld om zich heen kijkt, zijn auto herkent en zijn kant op loopt. Ze stapt in. Ze heeft een andere jas aan dan normaal. Rood, getailleerd.

‘Hoe was het in Milaan?’ vraagt hij.

‘Ik heb geweldig weer gehad. Veel te veel geld uitgegeven natuurlijk.’

Ze glimlacht. Dan vraagt ze: ‘Hoe was het concert?’

‘Welk concert?’

‘Je bent toch naar een concert gegaan?’

Hij kan zich de naam van de artiest die hij genoemd had niet herinneren.

‘Het was erg goed.’

‘Nog heel laat geworden?’ Ze pakt haar mobiele telefoon, hij start de auto.

‘Ja, we zijn na het concert in een kroeg speciaalbier gaan drinken. Nou, dat voel je wel de volgende ochtend.’

Ze lacht. Hij stelt zich voor hoe ze haar hand op zijn dijbeen legt en in zijn oor fluistert: ‘Rijd naar een hotel. Ik wil met je naar bed.’

Op de parkeerplaats van het station haalt ze iets uit haar tas.

[p. 144]

‘Ik heb dit voor je meegenomen.’

Hij pakt het cadeau vast. Een boek - paperback. Op het inpakpapier staan mijters, sinterklazen en zwarte pieten.

‘Voor elke keer dat ik met je mee mocht rijden. Ik heb vandaag ontslag genomen, ik kan op mijn faculteit aan de slag als student-assistent.’ Daarna zegt ze: ‘Ik had geen ander papier in huis.’

‘Dit had je niet hoeven doen. Het is geen enkele moeite.’ Hij moet van het cadeau af - wegleggen of uitpakken; wat is gebruikelijk?

‘Nogmaals heel erg bedankt voor alle ritjes. Misschien zien we elkaar nog wel een keer.’

Hij twijfelt of hij haar bij de schouders moet pakken en drie zoenen moet geven. Of een schouderklop. Iets wat niet wanhopig of vaderlijk overkomt.

Als ze buiten staat zegt hij: ‘Wil je anders volgende week een avond komen eten?’

‘Bij jou thuis?’

‘Ja, bij mij thuis. Om je te bedanken voor je mooie cadeautje. Ik kan heel lekker koken.’

Ze blijft stil. Dan zegt ze: ‘Is het goed als mijn vriendje ook meekomt?’

‘Natuurlijk. Iedereen is welkom.’

* * *

Machteld heeft op Facebook een nieuw fotoalbum toegevoegd. ‘Shoppen in Milaan’. Foto's van een salade met meloen en parmaham, een cappuccino met een hartje in het melkschuim, stapels kleren in een pashokje. Lachende gezichten.

Hij klikt terug naar het albumoverzicht, zoekt naar ‘Rhodos 2010’ en selecteert de foto van Machteld bij de zwembadrand. Door de stof van haar bikini ziet hij de vorm van een tepel - hij zweeft erover met zijn cursor, maakt cirkelvormige bewegingen.

[p. 145]

Hij zoomt in op de plek en maakt zijn riem los. Dan klikt hij per ongeluk met zijn muis op de vind-ik-leuk-knop. Zijn gezicht loopt rood aan. Met een trillende hand klikt hij op de tekst ‘Vind ik niet meer leuk’ die op dezelfde plek is verschenen.

‘Marten van der Horst vindt dit leuk’ - Machteld zal de melding elk moment lezen. Een foto van vier jaar oud, diep verscholen tussen duizenden andere. Het laatste commentaar op de foto stamt uit begin 2011. Op internet zoekt hij naar ‘vind ik leuk melding verwijderen’, ‘delete like notification on photo’ en ‘do people see removed like status on photo’. Het enige antwoord wordt gegeven door een gebruiker op een forum voor app-ontwikkelaars: ‘The only way you can pull it off is to delete your entire Facebook account. Doesn't work all the time. Didn't check every possible situation.’

Marten slaat de foto van Machteld op in de map ‘Foto's nieuw huis 2009’. Daarna verwijdert hij zijn Facebookprofiel.

* * *

De tafel is gedekt met een driedelig wit servies - bestek is opgerold in dure servetten. Eerder op de dag heeft hij voor meer dan honderd euro eten ingekocht bij een traiteur in de stad. De verkoopmedewerker raadde verschillende gerechten aan met complementerende wijnen. Wortelpastinaaksoep met gefruite galangawortel en sinaasappelschil. Rode bietenrisotto met geitenkaas, walnoot en balsamicostroop. Crème brûlée als dessert, inclusief een kleine gasbrander waarmee je aan tafel de suikerlaag karamelliseert. ‘Dat vindt men vaak zeer indrukwekkend,’ had de medewerker gezegd.

Hij heeft de soep in een grote pan gegoten, de risotto in een hapjespan gelepeld en de crème brûlée in de koelkast gezet. Alle verpakkingen liggen in de vuilnisemmer. De recepten die hij op internet vond, heeft hij uit het hoofd geleerd - op iedere vraag voorbereid.

[p. 146]

In de ochtend had hij Machteld een sms verstuurd: ‘Hé Machteld. Je kan het beste bus 157 nemen en bij Maasweide uitstappen op de Dergmeerweg. Dan pak je daar zeven minuten later bus 402. Het is de laatste halte. Vanaf daar vijf minuten rechtdoor lopen richting de speeltuin. Kroonakker 23. Tot half zeven!’

Hij heeft haar drie keer gebeld maar wordt direct doorverbonden naar haar voicemail. Vier sms'jes gestuurd zonder antwoord. Zijn vrouw heeft de fles wijn voor de helft opgedronken.

‘De bus is vast uitgevallen, dan moet je toch al snel een uur wachten op het station.’

Zijn vrouw zwijgt. Hij ziet een smalende glimlach op haar gezicht verschijnen. Ze heeft de hele dag in bed gelegen. Op zijn aandringen heeft ze een spijkerbroek en blouse aangetrokken.

‘En op die polderweg heb je natuurlijk geen bereik.’

Dan piept zijn mobiele telefoon. Op het scherm leest hij: Batterij bijna leeg. Sluit oplader aan.

‘Het vriendje van Machteld voelt zich niet lekker,’ zegt hij. ‘Waarschijnlijk buikgriep. Ze blijven vanavond thuis, maar willen snel langskomen.’

Zijn vrouw geeft geen antwoord. Ze pakt een met katenspek omwikkelde dadel en stopt die in haar mond. Ze smakt en bladert door een Veronicagids. Op de cover staat: ‘Dit zijn de tien mensen met het mooiste gebit in Hollywood.’

Buiten zet hij de kliko aan de weg. Aan de overkant van de straat ziet hij een man en vrouw op de bank zitten die televisiekijken. Dan staat de vrouw op en sluit de gordijnen.

Hij trekt de schuttingdeur achter zich dicht en loopt door zijn achtertuin richting het huis. Voor het raam blijft hij staan. Hij kijkt door de luxaflex naar zijn vrouw die aan de keukentafel door het tijdschrift bladert. De fles wijn is leeg.