De Revisor. Jaargang 36

[p. 58]

Hadewijch Griffioen
Entrez

Laat alle hoop varen als u voorgeschoteld krijgt wat de ouderdom u brengt. Geloof de leugens niet die de werkers u aansmeren. Dat zij ervoor zouden tekenen zo oud als u te worden. Glimlachend hoort u ze aan. Ze bewonderen uw motoriek, de grijze glans van uw haar, de tien vingers en tien tenen die u nog beweegt. U wordt zowaar een beetje trots op uzelf. U gaat wat meer rechtop zitten, u wenkt een van de werkers, eentje in wit katoen met blauwe bies.

‘Ik ben blij dat u zo goed voor me zorgt,’ prevelt u.

Dus hebt u getekend.

Mocht u dit lezen voor het zover is: teken niet. Laat het niet zover komen.

Natuurlijk ben ik het maar die dit zegt. Ik heb hier weinig te zeggen, en waarom zou u naar mij luisteren en niet naar die ander?

U blijft maar ademhalen, u blijft maar ontwaken, en elk jaar dat u nog leeft valt er zeven kilo vet van uw lichaam. Maar hoe sterk is dat lichaam, het is mager en broos, onder uw huid slingeren taaie blauwe aders en daardoorheen pulseert uw bloed, rood als dat van mij.

Als ik u goede raad mag geven: schud uw hoofd, weiger, gooi uw oude kont tegen de krib. Ook al smeken de anderen u, ook al schilderen ze u de hel die u wacht als er niemand voor u zorgt.

De hel die u wacht?

Nu mag u nog doen met uzelf wat u maar wilt. Lekker lastig zijn en vervelend. Wie doet u wat? Gewoon naar buiten zonder jas, de brede weg schuin oversteken, liggen in het besneeuwde veld en wat rillen tegen de kou. Misschien gevonden worden en thuisgebracht, maar alleen omdat u dat wilt. Te water raken is uw keuze. U eeuwig verstoppen en nooit meer gevonden worden? God noch gebod heeft daarmee te maken.

U mag besluiten nemen waar iedereen op tegen is. Uw kinderen willen niet dat u beslist. Uw medezusters slaan op tilt als ze u zouden horen. Ze zullen u in herinnering brengen dat u ooit eerder hebt getekend. Dat u uw naam aan God hebt verbonden, aan uw wereldse leven hebt verzaakt. Heb vertrouwen, zullen de zusters zeggen en op een avond komt een medezuster langs om u te zeggen dat u alles bent vergeten en dat zij daarom alles voor u zal onthouden.

Wat heerlijk zou het niet zijn om nooit ergens voor te tekenen. Om zomaar geboren te worden zonder regel of recht.

Toch, niemand vroeg erom geboren te worden. Anderen hebben die beslissing genomen en nu zit uer maar mee.

Toen ik die winterdag ruim voorbij het midden van mijn leven het zorghuis binnen stapte om daar mijn laatste werkzame tien jaar te slijten, toen ik daar binnen liep, de tafel zag met al die oude menselijke wrakken die voor zich uit staarden of hun ogen gesloten hielden, toen dacht ik zeker te weten in de hel te zijn beland.

Ik zag menselijke resten, personen die voorbij waren maar honger hadden en dorst. Hun harten klopten, hun haren en hun nagels groeiden, hun huid lag geplooid en verfrommeld over hun knekels.

[p. 59]

Wat waren deze mensen smal en klein, wat zouden ze schrikken als ze ontdekten dat ze niemand in de spiegel zagen, ja een ander die bewoog als zij, een oude slordige vreemdeling met dwazigheid in zijn ogen. De achteruitgang van een scherpe blik was dan toch een zegen, net als het constante dwalen in denken: wie zie ik daar in de spiegel? Dat moet wel een ander zijn.

Ja, ik schrok. Een hel, dacht ik. Wat doe ik hier?

Zoals ze zichzelf niet schenen te zien, zo zagen ze ook mij niet.

Ik stond daar, en enkelen van hen trommelden met hun oude handen op de tafel. Een vrouw in habijt was in gevecht met een lange man die haar hand niet wilde loslaten. Zij schold hem zachtjes uit voor prutser, charlatan, oplichter. Er was een gedekte tafel, keurig als waande ik me in een restaurant. Slingers hingen aan het plafond en op de toegangsdeuren waren clowns geplakt. Er moest feest zijn op deze eerste dag dat ik hier mijn opwachting maakte.

Het was warm in deze ruimte, erg warm maar niet zodanig dat ik me brandde. Misschien was het toch geen hel.

In de hel werd je geroosterd en leed je helse pijnen. Duivels sarden je en lachten om je armzalige pogingen te ontsnappen. Ze imiteerden je angstige gepiep, ze bauwden je na, ze beklaagden je maar niet heus. Als je kon lopen, kon je niet stoppen met lopen, want er was brand onder je voeten.

Nee, dit kon geen hel zijn. Ook al niet omdat je nooit bij leven de hel in kwam, eerst moest je sterven. Als je slecht had geleefd, was het hiernamaals de hel. De goeden gingen naar de hemel. Een eenvoudig geloof waar ik niks van geloofde.

Hoe langer je leefde, hoe ingewikkelder het werd, hoe meer je zondigde, hoe minder dat de bedoeling was. Hoe sterker je het goede probeerde te doen, hoe meer steken je liet vallen. Iedereen beging zonde en wat in de ogen van de een slecht was, vond een ander juist een goeie.

Er was geen hiernamaals. Er was een weerbarstig, stroperig, onomkeerbaar nu zonder dag of nacht, zonder soelaas, erger nog dan niets. Want niets kan huilen, verlangen en herinneren.

Ik stond in een soort huiskamer voor een zeer groot gezin. Een langgerekte ruimte met twee glazen puien. Daardoorheen zag ik de stad en niet het beste deel ervan. Het was Noord, met schrale sportvelden en grote doorgaande wegen waarover in de diepte, klein, het verkeer siste.

Misschien omdat het winter was dat het er allemaal troosteloos uitzag. De bomen vlak voor de ramen waren kaal en zwart. Een voorjaar zou de boel verzoeten met bloesems, jonge vogels, een zwoele wind.

Hoewel nergens troep zwierf, maakte de ruimte een morsige indruk. Alles leek voor een paar centen van een zolderopruiming te zijn bekomen. Tegen het wandglas stond een samenraapsel van een tiental luie stoelen. Er was een kast in grenen doodkistkleur, achter de raampjes loerde serviesgoed. Bij de deur hing een ouderwetse slingerklok en aan de andere kant stond een log dressoir. Daarboven een vilten bord waarop in gele kleefletters de agenda van de dag werd aangekondigd. Vandaag werd hier tweemaal ter kerke gegaan en in de middag werden beschuitbollen gebakken.

Het paste niet hier met argusogen om me heen te kijken. Ik moest blij zijn met deze plek, waar ik mijn schamele boterhammetje kon verdienen, een arbeidsplaats die nog openlag voor diegenen die weinig anders konden krijgen, net als deze ouden, die door vergeetachtigheid, invaliditeit of een slaapziekte al hadden afgedaan in de wereld.

Ja, ik kwam hier, ver voorbij het midden van mijn leven. In de vooravond van mijn ouderdom, omdat ik nu eenmaal moest bestaan.

Liever had ik rechtsomkeert gemaakt en ik volgde de daad bij die gedachte maar toen ik me omkeerde was de weg naar buiten versperd.

[p. 60]

Een gebouw werd binnengereden. Ja wreed, een vrouw die zo verstijfd is dat een stoel om haar heen moet worden aangelegd, een gebouw te noemen. Het was een groot gevaarte, dat vanzelf leek te bewegen.

Ik ging opzij en zocht een kier waarlangs ik zou kunnen ontglippen. De schaarse ruimte werd echter ingenomen door een jonge dame met zwart haar en een zeer wit gezicht. Zij dook op vanachter het gebouw. Zij droeg een witte blouse en een spijkerbroek. Haar lippen waren rood gestift. Ze zei iets tegen de vrouw in haar inkapseling van staal en stof, die haar lippen bewoog.

‘Waar ik heen ga? Ik ga nergens heen maar u dan, waar gaat u heen?’ Ze moest hard lachen.

De oude vrouw lachte terug met een hees geluid. Ze sperde haar mond open, haar gezicht was omkranst door grijs sluik haar. ‘Nenenergens,’ zei ze, ‘ik blijf... blijf... blij... blijf hier. Oioioioioi! Ik blijf hier.’

Zij wel, ik niet.

Ik zocht een gat, een opening om te ontsnappen. Maar in de gang drongen rolstoelen, rollators en mensen dicht opeen. De kamer was nu overvol geworden. Nog een stoel werd binnengereden, nu met een zeer slanke oude dame met een glimlachje. Een oud meisje in een grijs habijt met een wit koord om haar middel. Boven haar hoofd hing een zwarte hoofdsteun zodat ze een professoraal aanzien kreeg.

‘Daar hebben we zuster Alessandra,’ zei een zorger in een wit pak, een vierkante vrouw met een hoge mierzoete stem. Ze boog zich over Alessandra. ‘Wat ziet ons zustertje er toch weer mooi uit, wat is het toch een lieverd en wat kan ze toch lachen.’ De zorger streek met haar hand over de witte wang van Alessandra.

‘Schiet op! Zanik! Ach, hou je kop!’ Een schrille oudevrouwenstem schreeuwde achter me. Ik schrok. Was dat voor mij bedoeld? Ik draaide me om. Een frêle vrouw zat aan de tafel. Misschien had ze daar net ook al gezeten, maar toen stil als de anderen, in een halfslaap.

‘Raar mens!’ schreeuwde ze. Tegen wie had ze het?

De vrouw probeerde op te staan. Ze steunde op haar trillende armen. Moest ik haar helpen? Elk moment kon ze vallen. De andere werkers waren druk met het plaatsen van de rolstoelen aan de tafels. Rollators werden in een hoek gezet.

‘Wacht, ik help u!’

De vrouw stond licht zwaaiend op haar benen. Ik greep haar voorzichtig onder de arm. Ze giechelde. ‘Ik moet naar de wc,’ zei ze. Ze koos een trage maar zekere weg in de richting van een halletje bij de deur. We schuifelden langs Alessandra. ‘O, jij bent al bijna dood.’

Ze keek me aan. ‘Zie je wel? Ze zegt niets.’

Ik schuifelde gearmd met de oude vrouw verder. Bij de wc hielden we stil. ‘Gaat u weg!’ schreeuwde ze opeens. ‘Wat zit u hier naar me te kijken!’

‘Gaat het lukken?’ vroeg ik. Ik zag hoe ze naar haar zwarte rok tastte en die omhoogtrok. Hoe ze aan een luier plukte om deze omlaag te krijgen.

‘Helpt u me,’ zei ze. ‘Ik kan het niet.’ Haar stem was klaaglijk, huilerig.

Ik schoof de luier naar beneden. Ik zag de ronding van haar geslacht, een glans van verbleekt schaamrood. Haar oude tengere benen, ik had nog nooit eerder zo'n oud lichaam gezien, een lichaam dat welhaast op weg was naar een eeuw leven.

Ze zat op de bril.

‘Ik wacht hier buiten wel,’ zei ik.

Ze knikte. Ik liep achterwaarts terug, zwaaiend. ‘Geef maar een seintje als u klaar bent.’

‘Heel vriendelijk van u.’

Ik hoorde stemmen in de kamer. Achter me hoorde ik de oude vrouw plassen. De deur stond open. De gang was leeg. Ik kon weg.

De schuifdeur achter me ging open. ‘Wat ben ik blij dat u op me hebt gewacht. Waar moet ik nu naartoe?’ De vrouw pakte een rollator. ‘Naar huis,’ zei ze. ‘Ik denk dat ik naar huis ga. Gaat u met me mee?’

We liepen gearmd door de gang. ‘Ik denk dat het

[p. 61]

aan het einde is,’ zei ze. Af en toe stond ze stil bij een deur en las de naam van wie daarachter woonde. ‘Nee, dat ben ik niet,’ zei ze twijfelend. ‘Hier is het niet. We moeten verder.’

Ik keek naar haar rollator. Daarop lag een zwart tasje. Op de zijkant stond een naam op een sticker: ‘Mevrouw Lelie’.

‘We moeten naar mevrouw Lelie,’ zei ik.

Ze begon te lachen. ‘Hoe weet u dat? Kent u mij? Wat leuk, u kent mij!’

Ze bleef stilstaan bij het portret van Hare Majesteit. ‘Die is ook al oud, hè. Net zo'n oud mens als ik.’

‘Iets jonger,’ antwoordde ik. ‘Ze is hier zeventig. Kijk maar, hier staat het.’

Mevrouw Lelie begon te lachen. ‘Daar weet u niets van,’ zei ze. ‘Hoe oud ben ik dan? Weet u dat?’

‘Nou,’ zei ik, ‘toch zeker al vijfentachtig!’

Ze schrok. ‘Nee, dat kan niet. Daar geloof ik niks van!’

‘Hoe dan ook, u hebt een gezegende leeftijd,’ zei ik plechtig.

Ze knikte tevreden. ‘Ja, zo kan u het ook zeggen, maar het is zoals het is, ik ben gewoon een oud mens. Net als u.’ Ze begon hard en hoog te lachen en draaide haar gezicht naar me toe. Terwijl ze lachte bekeek ze me.

‘Kom,’ zei ik. We liepen langzaam verder door de gang. Bijna aan het einde stopte ze. Ze had elke deur bekeken, elk naambordje gelezen. Nu zei ze tevreden: ‘Hier staat het: “Mevrouw Lelie”.’

‘Zal ik u even naar binnen brengen?’

‘Wilt u dat doen?’ Haar blauwe ogen glinsterden achter de brillenglazen. Ze greep mijn arm met beide handen. ‘Dat vind ik fijn. Dat u dat wilt doen.’

Haar huis was ondiep. Eén stap naar binnen en ik stond in een minuscuul keukentje, nog een stap en ik stond in haar woonkamer. Het vloerkleed was versleten en vlekkerig. In de hoek stond een opgemaakt bed. Bij het raam een ronde tafel en enkele stoelen.

Mevrouw Lelie ging in een ervan zitten. Ook ik nam plaats.

Vanuit haar raam kon je de sportvelden zien, een stoep en een verkeersweg. Het schemerde. Men had de lichtmasten aangedaan. De velden baadden in goud. Het was stil. Er was niets of niemand te zien.

‘Mooi,’ zei ik. ‘Dat groen onder dat felle licht.’

‘Ach, weet u,’ zei mevrouw Lelie, ‘ik kijk graag naar buiten, ook al regent het en zie je eigenlijk niets. Maar soms zie ik een moeder die haar kind naar school brengt. Het is eigenlijk helemaal niets wat je ziet en toch is het heel prettig om naar te kijken.’

Ze sloot haar ogen. Haar gezicht was overdekt met fijne lijntjes. Ze bracht haar handen omhoog. Opeens dirigeerde ze. ‘Tadadada... tadadada...’

‘Mooi,’ zei ik, ‘dat is van...’

‘Ja,’ zei ze. ‘De dodendans. Ssst.’

En weer dirigeerde ze.

Ik stond zachtjes op en zij opende haar ogen.

‘Gaat u ook naar huis? Woont u hier?’

‘Nee,’ zei ik, ‘ik werk hier.’

[p. 62]