onderdelen mogen geen verband hebben.
Volgens sommige definities ‘stimuleren surrealistische kunstwerken de fantasie zodanig dat de kijker een geheel eigen interpretatie van het kunstwerk opbouwt’. Afgezien van het feit dat dat voor bijna alles geldt, lijkt dit een vrijbrief om van alles te projecteren op onderdelen van een kunstwerk die verkeerd begrepen worden, bijvoorbeeld door gebrek aan kennis.
Neem de bespreking van Magrittes Het portret door de Amerikaanse kunstprofessor Kenneth Bendiner (!): je ziet een stuk tafel met een leeg waterglas, een volle fles rode wijn, rechts van het bord een vork met de punten naar beneden en daarnaast een mes. Op het bord ligt een plak ham met een oog in het midden. En dan komt het: Bendiner noemt het al surrealistisch dat het glas een waterglas is en geen wijnglas (hoe vaak dronk ik niet wijn uit een waterglas zonder me een surrealistische kunstenaar te voelen?), hij noemt het feit dat de vork rechts van het bord ligt, naast het mes, al significant (in eenvoudige restaurants is dat heel gewoon) en dat de vork ‘omgedraaid’ is, noemt hij uitdrukkelijk ook surrealistisch, terwijl het volgens sommige (met name chique Britse) vormen van etiquette juist zo moet.
‘The improper table setting helps to unbalance the scene and assists the surrealist tone,’ verzucht hij.
Ja, zo lust ik er nog wel een. Deze kunstprofessor moet maar eens wat vaker de deur uit.
Zijn surrealisten dan gewoon gek, gek genoeg om bijvoorbeeld een diner in het pikkedonker te houden of een maaltijd waar alles zwart is, zoals een vriend suggereerde? Nee, die opzet is niet eens surrealistisch: zijn blinden surrealisten pur sang? Zijn Gothic freaks surrealistisch? Dwaasheid!
Gek is het misschien wel, maar niet surrealistisch, want als je ervan uitgaat dat een gek niet iemand is die zijn verstand kwijt is, maar iemand die alles kwijt is, behalve zijn verstand, zijn surrealisten het tegendeel van gek.
Om erachter te komen wat een surrealistische maaltijd zou kunnen zijn, zou je experimenten kunnen uithalen zoals de surrealistische dichters en schilders oorspronkelijk deden.
Zo zou je een surrealistische maaltijd bijvoorbeeld volgens de methode cadavre exquis kunnen maken: ieder lid van een gezelschap schrijft zijn of haar favoriete ingrediënt op voor een gerecht, zonder te weten wat de voorganger koos en vervolgens een opeenvolging van bereidingswijzen, zonder de voorafgaande te kennen. Zeker is dat je dan gerechten krijgt waar het verstand, dat volgens mij dient te worden ingeschakeld om een gastronomisch verantwoord gerecht te componeren, wordt uitgeschakeld. Zoiets kan toch de bedoeling niet zijn?
Volgens een verwante methode zou je een gerecht kunnen maken dat wordt samengesteld volgens de methode van de écriture automatique, namelijk door de ingrediënten en bereidingswijzen willekeurig te prikken uit een kookboek of culinaire encyclopedie. Het resultaat zal niet veel beter zijn. Of je kunt een maaltijd samenstellen uit op deze manier door het toeval (of door de door het onderbewuste geleide hand) aangewezen gerechten. Dé volgorde en de keuze doen dan denken aan die kookboeken waarbij de recepten op stukjes van de pagina waren afgedrukt waardoor je duizenden uiteenlopende maaltijden kon samenstellen. Raar, leuk voor idioten, maar niet lekker. Gastronomie is hersens, hart en hand tezamen! Daar moet je nooit op beknibbelen.
Misschien moet je wel concluderen dat een echt surrealistisch gerecht een oneetbaar gerecht is, dus niet iets voor een maaltijd waar je met gastronomisch plezier aan deelneemt en dat ook nog voedzaam moet zijn.
Dan denk je maar aan de verschillende manieren waarop men al sinds de middeleeuwen voedsel een ander aanzien dan het natuurlijke gaf. Zo kreeg volstrekt plantaardig eten, om reden van vasten en onthouding, op kunstige wijze het aanzien van bijvoorbeeld wild. Of denk aan die vegetarische boeddhisten door wie groente zo werd vormgegeven
Auteursrechtelijk beschermd
