De Revisor. Jaargang 32

[p. 66]

August Hans den Boef
Murder One in Spergebied
King's Cross, Londen 7-16 juli 2005

King's Cross station betekent voor toeristen Harry Potter. Hier heb je het geheime perron 9¾, waarvandaan in elk boek wel een keer de Hogwarts Express naar Harry's toverschool vertrekt. Je kunt inderdaad op perron 9 achter een meterkast wegduiken, zodat het lijkt alsof je verdwenen bent. Ik heb dat wel eens gedaan, nadat ik het eerste boek had gelezen. Toen keek ik ook in de steegjes bij Charing Cross Road of daar de kroeg The Leaky Cauldron zou kunnen zijn. Dat leek een stuk onwaarschijnlijker.

Tot dan was King's Cross voor mij het station vanwaar Sherlock Holmes en dokter Watson naar Cambridge vertrokken. Het komt in honderden romans, verhalen en gedichten voor, maar films kiezen meestal voor het imposante St. Pancras daarnaast.

Op 7 juli blijkt King's Cross onbereikbaar. Vlak voor de landing in Luton deelt de captain mee dat het regent in Londen en voegt een stewardess daaraan toe dat er grote vervoersproblemen zijn vanwege zes explosies eerder deze ochtend. Chaos, vloekende mensen vooral. Op het treinstation van Luton raadt het personeel nadrukkelijk af de stad in te gaan. We zien wel.

De Thameslink rijdt - vertrekt gewoon op tijd - en we stappen uit op het station na King's Cross. Geen taxi's, geen bussen, geen metro, vrijwel lege straten met veel wandelaars die gezien de strakke rokken en hoge hakken niet op de gebeurtenissen zijn voorbereid. In plaats van de gebruikelijke drie minuten is het nu een halfuur lopen naar het hotel waar we de laatste jaren logeren. Handig gelegen, een steenworp van de British Library en verschillende openbaarvervoersknooppunten.

Die wandeling vormt een klein ongemak, als je bedenkt dat zich op hetzelfde moment tientallen doden en honderden gewonden in je buurt bevinden en honderdduizenden doodsbenauwd zijn om hun dierbaren. Of al die mensen als de zestigjarige heer die we onderweg in een pub tegenkomen, de Betsy Trotwood. Hij weet te vertellen dat er vier metrostations en een bus zijn getroffen. De tv in de Betsy Trotwood staat aan, de reporters zijn vrijwel onverstaanbaar in het geroezemoes. Hier geen heroïsche verhalen over ‘Engeland dat niet versaagt’ en ‘business as usual’, zoals alle media, inclusief helaas de kwaliteitskranten, ronken. Want de heer woont in Norwich, moest al zijn afspraken afzeggen en gaat straks na de lunch

[p. 67]

een hotel zoeken. Dat moet geen probleem zijn geweest: in ons hotel zijn kamers genoeg vanwege de vele afzeggingen. Het ligt aan Argyle Square, waar na de oorlog George Edalji woonde, de tweede hoofdpersoon in Julian Barnes' nieuwe, bijzondere roman Arthur & George. Een jonge, hooggeschoolde migrant die op wankele gronden veroordeeld was voor dierenmishandeling, maar mede door het speurwerk van Sir Arthur Conan Doyle vrijkwam.

Spergebied. Als we in de kamer de tv aanzetten, zien we Argyle Square live. Horen iets meer. Verschrikkelijk. Het gaat om bus 30, waarin traditioneel veel migranten zitten. Om de metrostations King's Cross, Edgware Road, Russell Square, Aldgate en Moorgate. Geen details nog. Ingrijpende verandering van de plannen: we besluiten naar de boekwinkels in Charing Cross Road te lopen en onderweg te lunchen. Morgen zien we wel hoe de verbindingen zijn. Fish & chips in de onverwachte zon op een hoek halverwege Marchmont Street. De wandeling naar Charing Cross Road duurt eindeloos, bij elke nieuwe hoek een afzetting, die ons steeds verder van de bestemming verwijdert. Vriendelijke en geduldige agenten. Wij zijn vrijwel de enigen in deze richting. De tegenliggers marcheren in grote drommen naar de treinstations, in de hoop op bussen. Eenlingen grotendeels. Weinig mensen praten met elkaar, veel praten in een gsm.

Eindelijk bij Murder One, waar ik mijn verzameling Sherlock Holmes-pastiches pleeg aan te vullen. Vandaag, 7 juli, is het vijfenzeventig jaar geleden dat Arthur Conan Doyle is overleden. Misschien besteden ze daar aandacht aan. Maar de winkel is naar de overkant verplaatst! En gesloten.

Nu pas besef ik dat mijn Londen niet meer mijn Londen is. En nooit is geweest. Al die keren heb ik zorgvuldig vermeden ook maar één toeristische plek te bezoeken. Geen huis van Dickens, geen Sherlock Holmes Pub, laat staan Museum. Al mijn Engelse vrienden wonen buiten Londen. Mijn eigen Londen bestaat uit de musea, de theaters, de concertgelegenheden en de interessante architectuur. En plekken die verwijzen naar literatuur, muziek en politiek. Die niets meer te maken hebben met de tijd van ontstaan. Een virtuele stad waarin de reële mensen je alleen maar hinderen. Naamloze passanten in het gunstigste geval.

Voor het eerst de behoefte aan contact met hen. In een volgende pub horen we waar de bus is ontploft. Tavistock Square. Om de hoek van de fish & chips. Maar ook een belangrijke locatie in La marque jaune (1953), een van mijn lievelingsstripverhalen uit de Belgische serie Blake & Mortimer. Het enige dat in Londen speelt. Aan Tavistock Square staat het prachtige, grote huis van doctor Jonathan Septimus, die achteraf de schurk blijkt te zijn. Daar staat die puissante woning nog steeds, zoals ik vaak heb gezien, maar niet vandaag. Het is een belangrijke locatie in het verhaal. Net als King's Cross. Daarvandaan vertrekt een trein met de twee helden, die na een

[p. 68]

paar honderd meter door ‘het gele teken’ wordt opgeblazen.

Ik wil onmiddellijk The Yellow Mark bekijken, maar alle boekwinkels in de buurt zijn dicht. Ook de enige goede Londense stripwinkel. Uit sentimentaliteit eten wij deze keer in de buurt niet in een restaurant waar vrijwel alleen Chinezen komen, maar in de bijna tourist trap Lee Ho Fook, vereeuwigd in ‘Werewolves of Londen’ door Warren Zevon. Ook al dood.

De weg terug naar Argyle Square is intussen veel en veel langer geworden. Doodmoe in de pub bij het hotel. Een dronken man vertelt aan het barmeisje dat de metrotrein met al die lijken zich ongeveer onder ons bevindt. Dertig meter diep. Als die tunnel maar niet instort.

De tv ronkt nog steeds. Deze keer is het onderwerp Londen als dé multiculturele stad. Onzin. Net als veel grote steden is Londen een stad waarin mensen met een verschillende culturele of etnische achtergrond volkomen langs elkaar heen leven, op een kleine groep na van functionarissen uit de cultuur en de politiek: de ambiance van veel buitenlandse correspondenten. Een enkele moslim is het eens met de aanslagen, veel moslims veroordelen ze met het argument dat er ook islamieten tussen de reizigers kunnen zitten. Hebben het vooral over de repercussies voor hun volksdeel. Niet over de doden die in plastic zakjes zullen worden afgevoerd en misschien nooit meer kunnen worden geïdentificeerd. Want multireligieus ook is Londen volgens hen, volgens de gelovige Tony Blair en de Britse media. Ongelovigen bestaan immers niet bij rampen.

Gelukkig spreek ik vrijdag 8 juli - openbaar vervoer grotendeels hersteld - Pete Brown, de ongelovig joods auteur van de belangrijkste songteksten van Cream (de groep is onlangs herenigd). In zijn huis op een heuvel in een middle class buurt, gekocht van de Cream-royalties, vertelt hij mij behalve over veel dode musici ook iets meer over de marcherende zombies van de vorige dag. Vooral zijn generatie reageert laconiek en pragmatisch op dit soort gebeurtenissen. Als kind heeft Brown de Blitz meegemaakt, later de IRA-aanslagen. Op hem maakten Tony Blair en de ronkende media weinig indruk.

Evenmin, zo blijkt die avond, op de groep Van der Graaf Generator, ook na decennia weer bij elkaar. Leider Peter Hammill krijgt in Shepard's Bush Empire de gevraagde minuut stilte voor de slachtoffers. Het grootste deel van het publiek bestaat uit leeftijdsgenoten van mij die het economisch zo te zien niet naar den vleze gaat. Dus het anti-Blair nummer ‘Every Bloody Emperor’ bleef in de setlist en ging erin als koek. Een bevrijding van de ellende van het laatste etmaal. En ik spreek voor het eerst in mijn Londense muziekleven met mensen die naast mij staan. Die in de Londense Olympische Spelen slechts een reden zien voor de regering om in de toekomst nog meer op essentiële voorzieningen te bezuinigen.

[p. 69]

Aardige mensen. Ze zingen mee op ‘Killer’ en ‘Man-Erg’. Uiterst toepasselijke nummers. Of lijd ik aan betrekkingswaan?

Want thuisgekomen ontdek ik dat het Gele Teken de trein niet heeft opgeblazen, maar heeft georganiseerd dat er een andere trein op inrijdt. Voorts is er een plaatje waarop Blake en Mortimer op Tavistock Square de bus nemen. Het bordje bij de halte toont verschillende connecties, waaronder 30.

Ook bij het lezen van Harry Potter and the Half-Blood Prince op zaterdag 16 juli moet ik de hele tijd aan Londen denken. Af en toe blader ik daarbij in het vorige boek, The Order of the Phoenix. Het blijkt dat Harry zelfs een tijd op twintig minuten lopen van King's Cross woonde op 12 Grimmauld Place. Die naam komt in heel Londen niet voor, maar de beschrijving doet denken aan de wat minder dure kant van Bloomsbury. De naam van deze buurt is ook die van Potters Londense uitgeverij.

The Half-Blood Prince begint met een Prime Minister die bezorgd is over diverse rampen die opeens Londen en andere delen van Engeland teisteren. Wij als oplettende lezertjes weten direct dat het gaat om aanslagen die door de Death Eaters van Lord Voldemort zijn gepleegd. En meer nog dan in het vorige boek is een van de belangrijkste motieven ‘beveiliging’. En is er sprake van ‘oorlog’ of van ‘incidenten’?

Betrekkingswaan, inderdaad. Want de Death Eaters doen op geen enkele manier denken aan moslimterroristen. Opvallend in het oeuvre van J.K. Rowling is zelfs de totale afwezigheid van religie. Kroegen genoeg, maar geen kerken. In Harry's kostschool Hogwarts ontbreekt de obligate kapel. De leerlingen, noch hun docenten bidden. Ook niet in benarde omstandigheden. Ze vloeken nooit. Er staat geen kerk in het nabije dorp Hogsmeade. En ook de honderden Londense kerken bestaan niet in de verhalen.

Evenmin bieden de Potter-boeken een religieus wereldbeeld, zoals wel wordt beweerd. Er zweven geesten rond, maar er wordt nooit gerept van een hiernamaals. Doodsangst is volgens het wijze schoolhoofd Albus Dumbledore slechts angst voor het onbekende. In The Order of the Phoenix, vlak nadat zijn geliefde peetvader Sirius gedood is, verlangt Harry met hem herenigd te worden. But don't we all?

Volmaakt goed en volmaakt kwaad bestaan niet. De akelige Lord Voldemort is geen dienaar van Satan, maar van zijn eigen machtswellust. Het gaat eerder om een culturele strijd. De wereld van Dumbledore en Potter is relatief egalitair en etnisch divers. Familiebanden zijn minder belangrijk dan vriendschapsbanden. De wereld van de Death Eaters is daarentegen hiërarchisch, elitair en racistisch. Ze zijn onderworpen aan familieverplichtingen. Dumbledore definieert ‘liefde’ als een unieke kracht. Deze nobele visie is echter niet het monopolie van het christendom of enige andere godsdienst.

Want de alomtegenwoordige magie is geen surrogaatreligie. Om goed te kunnen

[p. 70]

toveren, moet je talent hebben en erg hard studeren. Geloven is niet voldoende. Het doet allemaal erg aards aan, vandaar dat het vak ‘Waarzeggerij’ door schoolhoofd Dumbledore niet erg serieus wordt genomen. Een profetie komt alleen uit omdat mensen erin geloven. Daartegen kun je vechten. J.K. Rowling maakt in The Half-Blood Prince een indirect grapje over Jezus. De kinderen moeten bij het vak ‘Toverdranken’ onder andere edik in wijn veranderen. Eén zonde heeft ze wel op haar geweten. Dat je op King's Cross naar een andere wereld kan verdwijnen, heeft Rowling gejat van collega Eva Ibbotsons roman The Secret of Platform 13.

Herr Ratzinger heeft gelijk: de wereld van Harry Potter is een bedreiging van de zijne. Andere katholieken en protestanten lijven die wereld in bij hun gedachtegoed. Zoals ze in de vorige eeuw het politheïstische Indianen-pantheon reduceerden tot de Grote Manitou.