De Revisor. Jaargang 32

[p. 40]

Frans Kingma
Isotopen voor Alja

I

Het leek een voorjaarsregen zoals zovele andere, maar deze zou haar jeugd voorgoed veranderen. Dikke druppels gesmolten suiker kwamen naar beneden, onderling verbonden met ragfijne draden. Kleverige pareltjes zweefden door de tuin en legden een transparant net over de taxushaag.

Hij was geschokt, kon het niet geloven: ‘Dat niemand je in bescherming heeft genomen. Je had binnen moeten blijven. Hadden ze jullie niet gewaarschuwd?’

Er volgde een toelichting. Van officiële zijde was bekend gemaakt dat het die dagen droog was gebleven. Maar de ongewone omstandigheden hadden in de bovenste luchtlagen voor condensatie gezorgd, in de nabijheid van het meer was een mist neergedaald.

‘Hoe kan je een kind binnen houden? Ik was nieuwsgierig en niet bang, ik heb zelfs geproefd van het zachte vocht.’

's Nachts had ze een oranjekleurige gloed gezien. Alja wist nog dat ze twee paar kousen had aangetrokken en een trui over haar nachthemd. Ondanks het verbod van haar vader was ze op het dak geklommen. Hoog in de lucht zag ze de sterren van de slome Draak, de Grote Beer die speelde met een karretje en net boven de horizon was de Drager van de kinderen.

‘Vergeef me dat ik er weer naar vraag, stuur je me enkele foto's?’

Tijdens het weekend had hij gezeild. In de namiddag waren de beide jongens van boord gesprongen en hadden ze gezwommen.

‘Met jou te kunnen zwemmen. Je had hier in de zomer moeten zijn, het was warm en als je in het water gleed steeg de kou langs je benen omhoog. You need to swim with me. I would love to do that.’

Hij had beloofd te komen.

Ze maande hem tot spoed: ‘Tijd is een ziekte van het zo menselijke lichaam.’

Lang liet hij haar niet wachten, alle vragen, gevoelens en opmerkingen werden met een enkele klik verzonden naar [e-mail].

Met een snel handgebaar stopte ze het geluid van de wekker. Ze bleef liggen en dacht terug aan het bezoek, aan de twee mannen die hadden plaatsgenomen in de grote stoelen. Vader had wodka gehaald, zijn gastvrijheid getoond, maar het gesprek had al snel een ongunstige wending genomen.

‘Meisje, het is de hoogste tijd.’

Ze vertrok naar boven. Er volgden stemverheffingen, iemand had op het tafelblad geslagen en uiteindelijk was haar vader naar het bijkeukentje vertrokken. Door de geopende deur hoorde ze hoe hij geld aanbood, maar de anderen weigerden het aan te nemen. Het overleg ging voort, maar de slaap had de stemmen afgezwakt en laten wegzweven.

Haar ogen raakten gewend aan het donker. Ze luisterde naar mogelijke geluiden, maar het bleef stil. Voorzichtig had ze zich aangekleed en was via de buitendeur naar het dakplat geglipt.

In de verte waren lantaarns, neonlicht dat een smalle strook vormde. Boven het terrein waren de contouren zichtbaar van vier ranke schoorsteenpijpen. Ze observeerde de nachthemel en zag de onzichtbare lijnen tussen de sterren die dieren

[p. 41]

vormden, mythische mensen en raadselachtige voorwerpen. Ruimtereiziger wilde ze worden, kosmonaut.

Ineens zag ze een heldere gloed in de nabijheid van een van de pijpen. Het leek een kleine bol die zich verborgen hield onder een dak, waarvan het felle schijnsel door openingen naar buiten straalde. Het was alsof er een schijf van de zon werd verborgen gehouden.

De gloed bleef. Ze keek en verwachtte dat elk moment de kleur zou afnemen en verdwijnen. Dat gebeurde niet. Er klonk gerommel, een zacht dof geluid. Ze durfde niet langer te kijken, haar vader zou wakker worden. Vlug ging ze naar beneden en kroop rillend in haar ledikant. Ze dacht nog even na over het merkwaardige schijnsel, nam de wekker, stelde opnieuw de tijd in en gleed weg in een rustige slaap.

Hij plaatste de hoorn op het telefoontoestel. Of hij direct kon komen. Er was een groep buitenlanders gearriveerd en de chef de clinique zat zonder personeel. Vijf medewerkers van zijn afdeling waren afwezig vanwege een spoedoperatie, het decorum was hem ontvallen.

De scanner werd stand-by gesteld en bij de balie meldde hij zijn afwezigheid. Drie gangen ging hij door, in het trappenhuis twee etages naar beneden, om de hoek, door de klapdeuren, daar herkende hij zijn collega's. De chef gaf hem een tevreden knikje, terwijl deze zijn betoog vervolgde.

Deuren werden geopend, een uitleg volgde, verplegend personeel kwam langs en dossiers werden toegelicht. Het gebeurde in het Engels, de toehoorders luisterden aandachtig en knikten instemmend. De routine van vandaag zou erbij inschieten. Hij zou haast moeten maken met de opnames, in gedachten herordende hij zijn agenda.

Een lunch was geregeld, diverse tafels waren gedekt. Hij nam plaats aan een uiteinde, begreep dat onbezette plekken de chef de clinique onwelgevallig waren.

Een jonge vrouw schoof aan. Tijdens de rondleiding had ze zich afzijdig gehouden. Op ongedwongen toon converseerde ze met de aanwezigen. Ze richtte zich ook tot hem en vroeg naar zijn werkzaamheden. Hij vertelde over zijn afdeling, de research en controles die daar werden uitgevoerd. Ze toonde belangstelling.

‘Het is een diagnostische techniek voor tumoren.’

Ze knikte. Hij legde verder uit dat hij betrokken was bij onderzoek naar hersenactiviteiten. Zijn belangstelling gold het leervermogen van jonge mensen. Met het scannen van de hersenen konden cognitieve vaardigheden worden geanalyseerd.

‘Heeft u zelf kinderen?’

Hij was verrast en enigszins aarzelend gaf hij een bevestigend antwoord. Hoe zou haar gezinssituatie zijn? Hij durfde er niet naar te vragen en vervolgde over het maken van scans.

Aan de andere tafel werd het eten geserveerd. Er werd luidruchtig overlegd. Hij boog naar zijn tafeldame en fluisterde dat hij zich excuseerde. Mocht iemand vragen naar zijn afwezigheid, zou zij dan willen zeggen dat hij zo meteen terugkwam?

De oude vrouw werd vanaf een brancard in de scanner geschoven. De kousen en de beigekleurige schoenen met de brede hakken staken naar buiten.

‘Laat de foto op het beeldscherm staan, niet bewerken.’

De arts-assistente moest na afloop een andere patiënt injecteren en ook van deze patiënt opnames maken, maar op een andere monitor. Pas later zou hij aanwezig kunnen zijn om de resultaten te bekijken.

Na afloop van de verplichte lunch was hij terug en samen met Alja bestudeerde hij de opnames. Een skelet was zichtbaar, met daaromheen een waas van spierweefsel, lichte en minder lichte vlekken die de plaatsen van de organen aangaven. Verspreid over het lichaam vertoonden zich donkere spikkels, sommige onderling verbonden door dunne draden.

‘The red spots indicate tumors.’

Ze knikte.

[p. 42]

‘This is a sad situation.’

Met enkele toetsaanslagen liet hij het getoonde skelet ronddraaien. In perspectief verscheen het geheel van gekleurde woekeringen, een web dat zich door het lichaam had gespannen en de menselijke vorm van binnenuit moeiteloos inkapselde.

Chemotherapie zou zinloos zijn. Hij schatte dat het hoogstens nog twee maanden kon duren. Zwijgend bekeek ze de foto van een onherroepelijk einde.

‘Wat u hier aan faciliteiten heeft is bij ons onmogelijk. Al zouden we het geld hebben, het zou niet lukken. De mensen zijn te slordig, de preparaten zo duur dat ze onderhands worden verhandeld. Patiënten worden geïnjecteerd met een te lage dosis. Ze krijgen te horen dat ze kerngezond zijn en dat hen nog een lang leven wacht.’

Twee delegatieleden passeerden hen. Ze schonk opnieuw thee in.

‘Welke isotopen worden hier gebruikt?’

Hij noemde enkele en gaf een korte specificatie.

‘Hoeveel verschillende?’

Met zijn hand wees hij naar het bijzettafeltje waarop een assortiment aan chocolaatjes was geplaatst. Hij beschikte over zoveel soorten isotopen als er verschillende bonbons waren uitgestald.

‘I would like to share some chocolates with you.’

Hij dacht dat ze een grapje maakte.

‘Ik meen het.’

Ze vroeg naar zijn adres en wenste nader overleg. Hij nam zijn portefeuille met pasjes en zocht een visitekaartje. Ze keek mee en zag een foto.

‘Uw kinderen?’

‘Ja.’

De kinderen hadden een donkere huidskleur en sluik haar.

‘Ze lijken niet op u.’

II

Hij had toestemming gekregen voor een tegenbezoek. Het verliep moeizaam, een financiële vergoeding bleek niet beschikbaar. Pas in november kon worden afgereisd.

De flesjes met de isotopen had hij verpakt in loodvaatjes. Voor zijn vertrek had hij de stralingsdosis gemeten aan de buitenkant van de koffer, er was sprake van slechts een geringe verhoging. In een handtas nam hij extra plaatjes lood mee.

Hij reisde naar het vliegveld van Düsseldorf. Zijn koffer werd gewogen, voorzien van een label en op de transportband geplaatst. Hij keek de koffer na. De band maakte een bocht en de koffer viel, daarna verdween zijn bezit achter een luik.

Bij de controle werd hij ter zijde genomen. Een vrouw vroeg hem zijn handbagage open te maken. Voordat hij het slot mocht losklikken, had zij enkele stappen achteruit gedaan.

De vierkante plaatjes werden eruit gehaald. Hij vertelde dat het lood was en demonstratief boog hij een plaatje krom. De douanebeambte was niet onder de indruk, ze schudde haar hoofd, het metaal mocht niet mee.

‘Als vanouds veel te regelen. Maar niets verandert, de mensen luisteren niet, ze willen niet. Ik heb afscheid moeten nemen van het jongetje waarover ik je de vorige keer heb verteld. Ze hadden vergeten het infuus te vervangen. Een kwartier lang heb ik de koude handjes beetgehouden. Er viel niets meer te doen. In stilte heb ik gehuild.’

Er kwamen berichten over kinderen die 's nachts anoniem op bedden waren gelegd, patiënten die hun rekening voldeden in uien en kool, mensen die hun toevlucht namen tot religie, die alleen konden geloven in een beter lichaam. Ze noteerde haar wensen, het tekort aan verband, beademingsapparatuur die was gestolen, sprookjes over dieren, venters aan de ziekenhuispoort en een wandeling door de natuur.

‘Voordat je komt stuur een foto. Doe het als attachment. Voeg er een foto van je kinderen bij, die is voor mijzelf.’

Ze had aan directheid niet ingeboet: ‘Heb je goed

[p. 43]

contact met de ondergeschikten?’, ‘Hou je veel van je kinderen?’, ‘Ga je vaak uiteten?’ en ‘Zul je je niet schamen als ik je rondleid?’.

Meerdere malen had ze haar kinderwens geuit. Ze wilde kinderen om voor te zorgen, te koesteren en verhalen te vertellen. Over haar werk verzuchtte ze: ‘It is terrible to be a child these days’, ‘Oh, how a child can cry at night’.

Vermoedelijk had ze niet eerder iemand gevonden voor het beantwoorden van haar vragen. Eindelijk was er de toverspiegel die ze als meisje had gezocht. De jonge vrouw had het beeldscherm ontdekt waarmee digitaal overleg mogelijk was over gezondheid, boomtakken en toekomst.

Vanaf de besneeuwde landingsbaan liep hij naar de luchthaven. In de aankomsthal werd gewacht op de bagage. Traag verschenen koffers en pakketten op de lopende band, eenieder nam de eigen reisbenodigdheden en vertrok met een beladen karretje.

De vroeg ingevallen winter had hen verhinderd te landen op het vliegveld van Minsk. Er restte een vervolg van de reis per bus.

Naast een Duitse medereiziger stond hij bij een stilstaande transportband. Er was geen bagage meer. Gezamenlijk gingen ze naar een beheerder en kregen te horen dat het vliegtuig leeg was. Bij de tussenstop bleek er te veel bagage te zijn uitgehaald. Ze kregen de toezegging dat het eerstvolgende toestel hun koffers zou meebrengen.

De volgende dag arriveerde inderdaad de bagage. Om het vervolg te bespoedigen werd hen voorgesteld te vertrekken per helikopter. Hij liep naast de piloot naar de hangar.

‘Het is koud, maar ik leer jullie hoe je daarmee omgaat.’

Achter in het voertuig lagen kisten, ijzeren sloten hingen aan de houten verpakking. Hij plaatste zich naast de pakketten, terwijl de piloot en de Duitser voorin gingen zitten. Uit een jutezak haalde de piloot een lange sjaal en een bontmuts, wierp ze naar achteren. De Duitser kreeg een duffels kleed in de schoot geworpen.

Te midden van de bagage probeerde hij zich te installeren. Plaatste de eigen koffer tussen zijn benen en zorgde links en rechts voor een gelijke verdeling van de overige bagage. De handtas hield hij voor zich.

Hij opende de tas, onderin zag hij een lichtje knipperen, het was zijn dosismonitor. Waren de batterijen bijna leeg?

Terwijl de helikopter naar buiten werd gemanoeuvreerd, inspecteerde hij de kleine monitor. Zonder dat de anderen het zagen haalde hij het apparaatje eruit en hield deze op een afstand. Het rode lampje doofde. Daarna hield hij het bij zijn koffer en prompt begon het lichtje hevig te flikkeren.

Hij had uitgelegd dat de proefpersonen in een scanner opdrachten kregen. Bij bepaalde denkpatronen bleken specifieke hersendelen te worden aangesproken. Ze was nieuwsgierig naar de taken die de jonge patiënten bij hem uitvoerden.

Het waren rekensommen, kennisvragen en gevoelswaarden bij plaatjes.

‘Hersenen werken grotendeels op een geordende manier. Maar het geheugen is chaotisch, het valt niet systematisch te beschrijven.’

‘Dat verbaast u?’

‘Nou, weet u nog wat u deed in 1986, op bijvoorbeeld 27 april?’

Een willekeurig gekozen datum, uit talloze andere, maar het argeloze karakter had haar overrompeld. De getallen waren niet onbestemd, ze kende de lettergrepen, de elementen. Het kaartenhuis van Dmitri Iwanovich Mendeleev schudde, wankelde en dwarrelde naar beneden tot een hoop stille herfstbladeren. Niet voor lang. Een oranjekleurige glans verscheen, een trage kolom stuwde de materie omhoog en condenseerde zich tot een zachtgloeiende wolk.

Het waren de pareltjes die voor haar ogen dansten, de struiken die ze zo goed kende en waarin ze zich kon verstoppen. Het was de laatste dag van haar jeugd. Ze was terug in de wereld die ze met

[p. 44]

niemand wenste te delen. Er kwamen mannen die ze niet kende, die met kisten sjouwden, riepen dat ze moesten opschieten, haar vader die heen en weer rende, de chauffeur van het militaire voertuig.

Langzaam had ze zich omgedraaid en hem geobserveerd. Het kon geen toeval zijn dat deze man naast haar aan tafel deze datum noemde. Het noodlot kende geen verleden.

‘Die dag regende het zoetigheid. De dag daarna ben ik verhuisd.’

III

Er was een diner geweest, voorzien van toespraken, drank en toegewijde gastheren. Nadien hadden ze geluisterd naar een ensemble dat volkswijsjes speelde. Twee rondleidingen waren gegeven, maar hij had haar nog niet gezien.

's Avonds laat werd op de deur geklopt. Hij gaf geen antwoord. Het kloppen hield aan, een stem zei: ‘Ik ben het, Alja. Laat me binnen.’

Hij sloeg de dekens terug en nam de jas van de kapstok. Nauwelijks had hij de toegang geopend of hij werd aan kant geduwd. Eenmaal binnen deed ze de deur snel dicht.

‘Surprised?’

‘Yes.’

‘Dat vermoedde ik al,’ en ze verklaarde zich nader: ‘Als ik deel uitmaak van de commissie moet ik me houden aan het protocol.’

Ze wierp haar jas op de leuning van het bed en antwoordde: ‘Ik ben via de keuken binnengekomen. Ik kan me aan de receptie niet vertonen.’

Enigszins tot rust gekomen realiseerde ze zich dat hij zijn overjas aanhad. Daaronder was hij nauwelijks gekleed, hij stond blootsvoets op het zeil.

‘Ga terug in bed, je krijgt het koud.’

Ondanks zijn aarzeling trok ze hem mee: ‘Vooruit, straks word je ziek.’

Eenmaal in bed vertelde hij over de reis en over de meegenomen isotopen.

‘O, ik ben erg onbeleefd geweest je daar om te vragen!’

‘Misschien moet ik je teleurstellen, er is iets misgegaan.’

Ze keek hem aan. Waren de risico's te groot geweest?

De koffer had hij in de hoek geplaatst omdat er te veel straling uit kwam. Vermoedelijk was tijdens het vervoer een flacon gebroken en was de inhoud vrijgekomen.

‘Het spijt me vreselijk dat ik dit van je heb gevraagd.’

‘Ik vermoed dat de schade meevalt. Alleen heb ik geen detector voor het registreren van de straling.’

Hij vertelde over de loodplaatjes die hij moest afstaan, het ontbreken van de bagage in het vliegtuig, de reis per helikopter en hoe hij toevallig de straling had geconstateerd.

Met bedrukte stem zei ze dat ze naïef was geweest met haar verzoek. Hij ontkende.

‘Ik neem je koffer morgenochtend mee.’

Haar hand gleed over zijn bovenbeen: ‘Het zal koud worden. De verwarming gaat 's nachts uit.’

Ze was op het bed gaan zitten en nam zijn beide handen: ‘Je bent verkleumd, je rilt.’

‘Het komt niet door de kou.’

Met een glimlach deed ze de knoopjes van haar vest los: ‘Ik zal ervoor zorgen dat het warm blijft.’

‘Van overheidswege is gemeld dat het niet heeft geregend. Toch had er zich een merkwaardige condens gevormd, een zwevende neerslag. De volgende dag moesten we weg, huisraad stopten we in dozen en ik ging met mijn vader naar de kolchoz.’

Het vee werd naar buiten gedreven en in kudden weggeleid. Als meisje had ze de nerveuze dieren met een stok aangespoord tot haast.

‘Het had niet gemogen, net als de andere kinderen had ik al weg moeten zijn. Maar wie lette op een meisje achter de koeien?’

Met zijn vingers streelde hij de haren en voelde de warmte van haar voorhoofd. Hij vertelde over mensen die alleen nog voedsel uit blik wilden consumeren en over de aversie tegen het drinken van melk.

[p. 45]

‘Wij kregen de schuld, wij hadden Europa in een wolk van doodsheid gehuld. Er werd op ons gekankerd, maar steun bleef achterwege. Alles wat op de velden stond hebben we geoogst en gegeten, besmet en onbesmet.’

Uiteenlopende geruchten deden de ronde over het voedsel, brood zou zwangerschappen afdrijven, augurken waren rood gespikkeld, aardappelen vuistdik en ongezond. Ze legde haar handen op de dekens. Opnieuw waren de kleine plekjes aan de binnenkant van haar arm zichtbaar. Hij had ernaar gevraagd en het nonchalante antwoord gekregen: ‘Af en toe geef ik bloed.’

Haar bezoeken aan de bloedbank vond hij erg frequent, een opmerking daaromtrent liet hij achterwege.

‘We gaan naar buiten, eten in de stad.’

Het was onmogelijk hem mee te nemen. Dat zou te compromitterend zijn. Maar ze wilde hem niet teleurstellen, ze beloofde: ‘Morgen zouden we kunnen gaan. Dan is er vast niet zoveel wind.’

Het ochtendlicht bescheen haar gezicht, toonde de donkere kleur in haar ogen en benadrukte de contouren van haar jukbeenderen. Hij kroop tegen haar aan.

‘Wait, I have to check my diaphragm. Generally I also use spermicidal cream, but it is too expensive.’

‘Ik denk dat de straling voldoende effectief is geweest.’

Haar handen hielden stil onder de lakens.

‘In de helikopter heb ik lang genoeg de koffer tussen mijn benen gehad.’

Er verscheen een tinteling in haar ogen:

‘Bestraalde zaadjes.’

Even keken ze elkaar aan.

‘Free sterilization.’

‘Nuclear contraceptive.’

Om daarna samen schaterend te lachen.

Hij vertelde over het gebruik van radium als potentieverhogend middel. Door de eigenschap van deze stof om licht uit te zenden, werd vroeger vermoed dat deze kracht ook voor de mens kon worden gebruikt. In kleine hoeveelheden zou de geheimzinnige energie vooral de man ten goede komen.

Een fabrikant liet flesjes radiumhoudende drankjes produceren. Ze waren prijzig, alleen gefortuneerde mensen konden ze aanschaffen. Een Amerikaanse playboy nuttigde per dag drie flesjes en de meest wonderlijke verhalen werden verteld over zijn nachtelijke prestaties. Helaas werd de man niet oud.

‘Jaren later waren de nabestaanden verplicht hem te laten opgraven. De autoriteiten wensten het stralende lijk niet langer op het kerkhof te laten rusten.’

Ze lag met haar hoofd tegen zijn borst, had geluisterd en voelde zich tevreden met zijn nabijheid. Ineens zei ze: ‘Ik kan geen kinderen krijgen.’

Bewegingloos bleef ze liggen, geschrokken van haar eigen uitspraak. Ze had het gezegd zonder het zelf te beseffen. Wilde ze hem dit toevertrouwen? Gelukkig liet zijn antwoord niet op zich wachten: ‘Ik ook niet.’

Hoe was het dan met zijn kinderen? Die bleken geadopteerd te zijn.

Een gevoel van melancholie welde in haar op: ‘Dat zou ik graag hebben gewild.’

IV

Zijn koffer was gedecontamineerd. De voorraad natrium-22 had gelekt. Er was positronstraling vrijgekomen, dat had gezorgd voor een alarmerende uitslag op de dosismonitor.

‘Het waren slechts kleine vlekjes.’

De andere potjes waren onbeschadigd. Ze had de koffer meegenomen naar haar afdeling en 's avonds de inhoud stuk voor stuk gecontroleerd. Met lange pincetten waren de isotopen eruit gehaald, kleding en toiletartikelen doorgemeten. Uiteindelijk bleken een broek en een overhemd besmet.

Het schone textiel had ze opgevouwen en teruggelegd. Ze kende de hemden niet, het ondergoed, de wekker, het scheergerei, maar het voelde alsof

[p. 46]

ze een reis voorbereidde voor een onbekende man.

‘Kleed je eens aan.’

Er waren nieuwe kleren.

‘Dat kan ik onmogelijk accepteren.’

Ze fronste haar wenkbrauwen, ze duldde geen tegenspraak.

‘Goed, ik zal ze passen.’

Hij kleedde zich aan en liep door de kamer.

‘Je hebt een uitstekende smaak.’

Ze wuifde met haar hand: ‘Bespaar me je complimenten. Voor mannen moet kleding degelijk zijn en niet te opzichtig, dat valt zelfs in dit land te realiseren.’

‘We hebben centrales genoeg. Het probleem met de chocolaatjes is niet de kostprijs, met het proces van chemisch zuiveren wordt slordig omgegaan.’

Soms bleek het onderzoeksmiddel de doodsoorzaak. Nog voordat een diagnose kon worden gesteld was de patiënt vergiftigd door de aanwezigheid van verkeerde bestanddelen. Regelmatig bleek de dosis te hoog of te laag ten opzichte van hetgeen op het etiket stond vermeld.

Haar gespannen lichaam maakte hem bezorgd: ‘Je bent veel te mager.’

Ze plooide haar lippen en merkte spottend op: ‘Jij bent Westerse vrouwen gewend, volslank met vetrandjes waar je ze lekker kan beetpakken.’

Zo had hij het niet bedoeld, maar voordat hij woorden had gevonden voor zijn excuses, was ze boven op hem gekropen.

‘Je hoeft me heus niet te onderschatten.’

Ze nam hem bij de schouders en duwde hem voorzichtig achterover. Gewillig liet hij haar begaan, legde zijn handen op de heupen en streelde omzichtig haar huid. Ze boog voorover en voelde hoe een warme gloed haar van binnenuit opvulde. Het deed haar duizelen, het was alsof ze in een lauw dampend bad neer gleed.

De tijd draaide door haar hoofd, ze was jong, gezond, speels; herinneringen verschoven, de kamer verdween, ze voelde zich klein en in de verte glansde een rode zon. Het bloed leek stil te staan, maar kookte in haar onderbuik.

Na afloop van de omhelzing, de reis, het ingehouden snikken en het intense zuchten, vleide ze zich neer over zijn zachte lichaam. Als een warme deken bleef ze op hem liggen. Hij hield haar vast, ze mocht er niet vanaf glijden.

Gehuld in zijn winterjas had ze plaatsgenomen aan het voeteneind. Er waren tranen geweest, ze had gehuild om haar eigen verwarde genoegens. Ze voelde zich gekoesterd en wist nauwelijks hoe ze zich moest gedragen. Zachtjes praten, stamelen, fluisteren, zuchten, alleen nog ademen.

Voorzichtig streelde ze de sprei. Het had haar verrast dat hij enkele jaren ouder was. Zijn gedrag was zo anders, er was iets teers, een tederheid die bij de meeste mannen verborgen bleef.

Ze voelde zich koud worden, begreep dat het laatste seizoen was begonnen. Al haar belevenissen zouden worden bedekt door laagjes sneeuw, haar herinneringen zouden verdwijnen onder talloze vlokjes.

Nooit meer was ze teruggekeerd naar het ouderlijk huis. In een krant was een foto geweest waarbij een tankauto het dak bespoot met een schuimende laag. Het bijschrift vermeldde dat alle woningen grondig werden gereinigd en zouden worden nagespoeld met schoon water.

Vanuit zijn slaap had hij haar gevraagd onder de dekens te gaan, ze zou verkleumen aan de rand.

‘Ik heb het nooit koud. Dat weet je toch.’

Met zijn hand had hij gewenkt. Ze naderde en streelde zijn haren. Er volgde een kus op zijn voorhoofd, ze fluisterde woorden die hij niet begreep.

Hij herinnerde zich dat hij haar had gevonden in een groot gebouw, liggend op een tafel. Een laken bedekte haar lichaam, glinsterend satijn als een tweede huid. Het textiel verschoof en toonde haar gelaat, schouders en armen. Haar borsten bleven verborgen, maar staken welvend omhoog en de

[p. 47]

donkere tepels priemden tegen de dunne stof.

Haar arm rustte op het hout, de lichtblauwe aders lagen verscholen onder een vel van albast. In de huid waren gaatjes geprikt. De donkere vlekjes bewogen en schoven voorzichtig langs elkaar. Het werden er meer en meer, de stipjes trippelden over haar arm, sprongen op en dwarrelden in boogjes door de lucht. Een voor een verdwenen ze.

V

De delegatie vertrok in personenauto's naar een andere stad. De colonne werd voorafgegaan door enkele militaire voertuigen. Tijdens de rit luisterde hij naar zijn medereizigers en bekeek de bomen die waren bedekt met een witte laag. Kale struiken lagen verscholen in een glooiend geheel van onbetreden sneeuw.

Ze arriveerden voor het hek van een langwerpig gebouw. De stoet auto's werd binnengelaten en bij ieder voertuig werden namen genoteerd en paspoorten ingenomen. De chauffeur legde uit dat het paleis toebehoorde aan voormalige partijfunctionarissen.

De rondleiding werd verricht door de directeur van de kliniek, een man van fors postuur, een doordringende blik en uiterst welbespraakt. De patiënten bleven verborgen, maar het verplegend personeel was ruimschoots aanwezig en toonde een grote serviliteit in het demonstreren van de beschikbare faciliteiten.

De afdeling voor plastische chirurgie oogstte bewondering. De directeur merkte op: ‘We make every Belarussian woman into an American girl.’

Na een overdadige lunch werden andere etages bezocht. Daar bleken sauna's te zijn, massagesalons, allerlei vormen van verzorging waren mogelijk, uiteenlopende transplantaties konden worden gerealiseerd, gezichtsaanpassingen, vervangende huid, gebitsregulatie, nieuwe organen. Zonder bescheidenheid luidde het commentaar: ‘Wij beschikken over vrijwilligers die bereid zijn alles af te staan.’

Bij terugkeer op de plek in zijn eigen ziekenhuis wachtte een mailbericht van haar. In bedekte termen werd verwezen naar hun samenzijn. Ze bedankte hem voor zijn genegenheid en besloot: ‘Als je van me houdt, denk dan af en toe nog eens aan me. Verwijder onze correspondentie. In die korte tijd heb je veel voor me betekend, meer dan ik ooit voor jou terug kan doen. Stuur geen berichten. Dat is alles wat ik van je vraag, please, forgive me.’

Meerdere malen had hij het bericht overgelezen. De datum waarop ze de boodschap had verstuurd maakte hem onzeker. Het bericht was binnengekomen op een van de ochtenden dat ze bij hem in bed lag.

Al haar mail begon hij door te nemen, haar verhalen, opmerkingen, belevenissen. Hij zag haar lopen en werken, werd herinnerd aan de geuren van haar lichaam, de gevoelens die ze bij hem had opgewekt. Er was veel om te bewaren, zoals haar beschrijving van een wandeling in het bos.

De kleine Petja liep achter haar, hij verzamelde bladeren. Hij wilde ze drogen, aan een draad rijgen en boven zijn bed hangen. Een jongen uit het ziekenhuis, in terminale fase. Ze had hem meegenomen naar buiten, hoewel haar collega's het hadden ontraden.

Het was prettig, voorvallen en ideeën dwaalden door haar hoofd. Plotseling viel vlak voor haar een grote tak naar beneden. Ze knipperde met haar ogen van schrik. Bladeren hadden haar wang geraakt.

Maar de tak bleef niet liggen, veerde naar boven. Het duizelde haar, ze begreep niet wat er gebeurde, een lang stuk hout versperde haar de weg.

Rondom knapten andere takken, meerdere vielen naar beneden en bleven halverwege hangen in de lucht. Ze durfde niet verder, overweldigd door de geur van gescheurde bast en schors.

De jongen was naast haar gekomen en zei: ‘Waarom kijk jij zo raar?’

Hij wachtte niet op antwoord en negeerde de onwezenlijke stukken natuur. Hij bukte, liep verder,

[p. 48]

bukte opnieuw en liep zwijgend onder de takken door.

In de weken die voorbijgingen stuurde hij berichten naar delegatieleden. Hij dankte hen voor de behulpzaamheid, de rijkdom aan indrukken en noteerde de wens contact te onderhouden. Zijn mail werd in goede orde ontvangen en met vergelijkbare vriendelijkheid beantwoord.

‘Hoe zou ik je kunnen vergeten! Je haren, je vingers, de woorden die je hebt gesproken. Ik kan geen afstand doen van je berichten, ik wil geen afscheid nemen van mijn herinneringen. Laat me weer dichter bij je zijn. Vertel me hoe het met je gaat, schrijf me over jezelf, je werk.’

Er kwam geen antwoord. Bij alle pogingen werd het bericht onherroepelijk geretourneerd, het adres was opgeheven.

Hij vroeg aan een van de organisatoren naar het werkadres van mevrouw Iwanova die had geparticipeerd aan de bezoeken in de Benelux.

‘De naam die u memoreert staat niet op de lijst.’

Het bleek dat A. Iwanova niet had deelgenomen aan het bezoek, alleen A. Drozdova stond vermeld.

De achternaam was hem niet onbekend. In zijn reispaperassen vond hij de naam in een brochure. Het bleek overeen te komen met de directeur van het exclusieve verpleegtehuis. Dokter Drozdov met zijn indringende stem en zijn macromanie bleek in naamgeving identiek.

Er werd afwijzend gereageerd op zijn vragen naar mevrouw Drozdova, totdat hij vroeg naar iemand die bekend was met het gebruik van PET-scanners. Hij kwam in contact met een collega van haar.

Het bleek dat ze een medische behandeling had uitgevoerd, zonder de artsen daarover in te lichten. Via chemische procedures had ze tracers gemaakt. Op de afdeling pediatrie benutte ze deze voor het bestrijden van specifieke oncocyten.

Ze had de isotopen toegediend aan enkele kinderen die door de medische staf waren afgeschreven. Met haar onderzoek wilde ze de kinderen nog een kans geven. Zij had zelf alle handelingen verricht en daarbij een grote stralingsdosis ontvangen.

De gevolgen ervan manifesteerden zich in uiteenlopende huidreacties, veel natte desquamatie, open huid en ze was gedwongen zich te laten opnemen. Na enige dagen raakte ze bewusteloos, terwijl haar huid vreselijke ontstekingen vertoonde. De tumoren groeiden door haar lichaam, ondervonden nauwelijks weerstand.

Dit voltrok zich tot ongenoegen van haar echtgenoot, de directeur van een prestigieus verpleeghuis. Hij stond bekend als een weinig loyale echtgenoot en er waren veel meningsverschillen tussen beiden. Hij liet haar ophalen terwijl ze nog in coma lag.

‘U moet begrijpen dat het een bijzonder ongelukkig huwelijk is geweest. Ze prefereerde de naam van haar vader en presenteerde zich als Iwanova. Al enige jaren leed ze aan leukemie. Dat is de reden geweest voor haar afwezigheid tijdens uw bezoek.

De artsen zijn bezig een protocol op te stellen voor de onconventionele therapiebehandeling. Binnen afzienbare tijd zal erover worden gepubliceerd. Wanneer u daarin bent geïnteresseerd, kunnen we u een kopie toezenden.

Met twee van de behandelde kinderen gaat het erg goed. Er is sprake van herstel. Dat maakt het misschien mogelijk dat onze jeugd (zoals wij dat zeggen) weer naar de sterren kan kijken.’