De Revisor. Jaargang 24

[p. 34]

Miguel Declerq
Person@ges (Bogusflow)

1 De gedaanteverandering - Toen ik op een morgen uit onrustige dromen ontwaakte, ontdekte ik dat ik, zoals dat heet, een inval had. Ik haastte me uit bed, knipte de leeslamp aan en greep een ballpoint. Traag, omdat wantrouwend, werkte ik de woorden los uit mijn geheugen, proefde even, schreef ze neer en sliep weer in.

Ik sloeg de slagroene gordijnen open en de zon spalkte de ochtend op. Onder de leeslamp lag een velletje papier waarop geschreven stond: ‘De nacht komt zwarter voor de dag.’ Ik nam het blaadje tussen duim en wijsvinger en gaf het aan de hond, die het zoals zijn baasje niet op invallen begrepen heeft.

Een aantal weken later schreef ik ‘In de ban van An’ dat aanvangt met: ‘De nacht komt zwarter dan een raaf en met verwarring/voor de dag.’ Ik schrapte niks, ik scheurde niks, omdat het vers geen inval was. Het was zijn eigen vondst.

2 Witverlies - Wat een gedicht verzwijgt is het herlezen waard. Het wit van een gedicht is immers een belofte. Het is de blote navel van je lief, haar onderarm, de welving van haar hals: de intervallen, de lacunes tussen de fragmenten die terzelfder tijd de schakels zijn, die de fragmenten samenhouden: de teksten die eraan voorafgingen. De lezer leest, maar leest vooral terug.

In de sonnettenkrans ‘Olipodriga (Lacs d'amour)’ wordt dat wit geminimaliseerd: de breuken worden opgevuld. Die verdringing van het wit toont het kunstmatige van het geheel (de norm) en legt aldus de machinatie bloot, die op haar beurt een belofte inhoudt: die van het systeem, het raderwerk dat niet gekend kan worden: het meestersonnet voegt de voegen bijeen, rolt zich op als een egel (oeroboros). Het is een lichaam dat zich inkapselt uit angst het systeem te verraden (de Gingerbread Man in een fractal).

‘Olipodriga (Lacs d'amour)’ is niettemin een woekerende tekst.

3 De exces - De literaire tekst als exces: de canonieke taalstructuren worden ondermijnd (anakoloeten, asyndeta, de ellips). Of moet het andersom: de literaire taal, zoals zij in mij spreekt, deconstrueren door haar te beteugelen, te overstijgen (metriek, grammaticale zinnen)? Wellicht beide tegelijk: tussen de subversieve zijde en de brave, de ‘klassieke’ zijde ontstaat een gaping, komt een breuk tot stand: zoals de dauw de kieren in het beeld

[p. 35]

van Memnon dwong te zingen, zo zingt de breuk wanneer de lezer het gedicht betreedt (het valt uit toon).

Een dergelijke kloof komt soms al voor in het neologisme.

4 Person@ges - Flann O'Brien in ‘At Swim-Two-Birds’: ‘Characters should be interchangeable as between one book and another. The entire corpus of existing literature should be regarded as a limbo from which discerning authors could draw their suitable existing puppet. The modern novel should be largely a work of reference.’

‘The Picture of Dorian Gray’. ‘The Oval Portrait’. De droom van een tekstueel lichaam, van een met huid bedekte taal (Barthes). ‘Wie ben ik?’ ‘Een wie die waar, wanneer bestaat.’ Of zoals Poe het in ‘The Raven’ schreef: ‘Nameless here for evermore.’

5 Pre-millennium tension - De dichter die, zich met zijn Pentium een blik verschaffend op de nadagen van dit met aids, ebola, World Wide Web, kooldioxide, ozongaten, The Revolt of Islam en MacDonalds, Ah Europa!, radioactiviteit, push-up BH's, een laatste condor, Virtual Reality en siliconenborsten volgepompte zoveelste millennium, nog schrijft voor zoiets als de eeuwigheid en daarbij met zijn door Ray-Ban bebrilde ogen uitkijkt naar een wip in het bordeel van niemand minder dan madam Canon, laat mij Siberisch als Franz Josefland.

De enige, want goede reden om zijn schrijven te rechtvaardigen is dat een dichter schrijft voor zijn plezier, begrijpend dat tout lasse, tout casse, tout passe, want poëzie is altijd nu en als dusdanig gedateerd.

6 Vicky's voetjes - Ik was dertien jaar toen ik het voor de eerste keer echt deed. Het meisje Vicky streek met haar nerveuze wijsvinger over de wreef van haar ontschoende voetje dat, een aantal oogopslagen later, weer de etslagenieuwe schoen invluchtte.

Mijn jongensachtige verbeelding schuimde op, zodat ik - toen de school uitliep - een poosje treuzelde in klas. Ik liep er op de volgepropte boekenrekken af, griste een woordenboek uit de vergetelheid van Babel en verborg mijn ogen in de kaft.

Zoals ook later vaak zou blijken, bleek het woordenboek een volle leegte: als zoeker vind je er van alles niks.

Nog altijd weet ik niet precies wat poëzie in godsnaam is, maar toen ik in de loop van mijn zestiende zomer langs het strand liep en het meisje Vicky tegenkwam, vond ik haar voetjes niet langer poëtisch. Haar vormen echter, wel.

7 Pomo bulla est - ‘Don't you think that Postmodernism is an inclusive aesthetic that cultivates the variety of incoherence?’ vraagt de Amerikaanse cartoonist Robert Crumb zich ergens af.

[p. 36]

‘Postmodernisme’: een betekenaar zonder betekenis? Wellicht. Dit (pseudo-)pluralisme wordt pas stuitend als men toch tot een consensus komt, wat af en toe gebeurt: het afwijkende (biedermeier en klassieke) werk van tijdgenoten wordt door pomo's afgekeurd. De Nederlandse postmoderne poëzie is echter aposteriorisch, want de theorie (poëtica) ging aan de poëzie vooraf (in tegenstelling tot de situatie in Amerika): in feite is ze dus al even retrograde als het werk dat ze verwerpt.

In de hitte van een vier miljard jaar oude zon, die aan zichzelf ontgroeid is, zal de laatste molecule classicisme ongetwijfeld even weinig oplichten als de restanten van de romantiek, van het postmodernisme. Denk ik toch.

‘His past, his life, not fragments nor fragmented now, but a long curve of movement that he began to recognise.’ Aldus Jeanette Winterson in ‘Art & Lies’.