De Revisor. Jaargang 23

[p. 30]

Jan van der Mast
Haal adem & kus me diep

Nu ik hier lig dood te bloeden, hier in deze duistere schuur, en hulp waarschijnlijk zal uitblijven of in elk geval te laat zal komen, wil ik op de valreep mijn gedachten wijden aan mijn tante Esther. Zij was het die me wegwijs maakte in de liefde. Zij was het die me overvoerde met de kussen van het celluloid, die door iedereen als nep werden betiteld, maar tussen onze lippen als levensecht werden ervaren. Onze liefde was de cinema. Terwijl mijn oom op kantoor was, nam mijn tante me mee naar de bioscoop en we genoten van de romances, de flirts, de liaisons, de liefdesavonturen... Met zoveel liefde op het scherm hoeft niemand zich schuldig te voelen, dacht ik. Ja, in de bioscoop vergat ik mijn oom en annexeerden Esther en ik de gestileerde kussen van het witte doek. We kusten synchroon met de hoofdrolspelers en brachten zodoende de scène tot leven.

Maar nu ik hier lig met mijn geperforeerde maag en de pijn en de koorts mijn herinneringen vertroebelen, vraag ik me af of onze kussen geen opzien baarden. Hoe oud was zij toen? En hoe oud was ik? Nu ik mijn hersens pijnig over deze banale feiten, herinner ik me dat ons liefdesavontuur bij haar thuis begon. Heimelijk natuurlijk. Terwijl mijn oom in alle vroegte erop uit trok om te vissen of naar kantoor te gaan, sloop ik naar haar slaapkamer en kroop naast haar warme volle tante-lichaam.

Ja, nu ik hier lig dood te bloeden, al een half uur lang, maar het einde - zoals het zich laat aanzien - nog een tijd op zich laat wachten, zie ik weer voor me hoe ik als vijftienjarige om mijn tante heen drentel, timide en hoopvol, wachtend tot mijn oom de deur achter zich dichtslaat. Ja, in mijn pyjama schuifel ik als een jong puppy achter haar aan. Vol bewondering over haar verschijning, haar lange blonde haar en de katachtige ogen, zie ik tante Esther de badkamer betreden. Ademloos kijk ik toe, hoe zij barvoets in de Trevi-fontein stapt. Haar monumentale gestalte waadt sierlijk door het water. En mijn tante Esther, die nu tot aan haar majestueuze middel in het water staat, schrijdt voort tot ze de waterval bereikt en haar weelderige haardos onder de straal houdt. Gelukzalig werpt ze haar hoofd naar achteren, lijkt mij te vergeten, maar wenkt plots mij haar te volgen. Ik aarzel, wijs op mijn pyjama. Zij lacht. Voorzichtig rol ik mijn broekspijpen op. Zij loopt terug naar de rand van het bassin, neemt mij bij de hand en... Nu, ja nu geneer ik mij over mijn aarzeling, maar kan mijzelf niets kwalijk nemen. Ik was nog niet aan Marcello toe. Esther wist dat, voelde dat aan, maar hield ook niet van Marcello. ‘Te aristocratisch’, vond ze. ‘Te veel voorhoofd.’

Opnieuw zie ik haar uit het water oprijzen en in haar handen klappen: ‘Jean-Paul!’

‘Jean-Paul?’

‘Ach nee, hij niet. Die haat ik.’

‘Maar ik niet. En ik wil de jonge Jean-Paul,’ verzucht mijn tante, ‘ik wil zijn branie, zijn bravoure.’ En voegt ze er eerlijk aan toe: ‘ik wil zelf ook jong zijn, onbevangen in de liefde kunnen stappen. Geef mij die kans, Walter. Alsjeblieft, en kijk niet zo naar me!’

‘Hoe?’

‘Alsof ik Anita Ekberg ben.’

[p. 31]

‘Hoe moet ik dan naar u kijken? U bent zo mooi.’

‘Mooi?’

‘Ja, u bent onweerstaanbaar mooi, tante Esther.’

‘Goed, ik geloof je, maar doe me een plezier en vergelijk me nooit meer met Anita Ekberg. Ik ben meer dan een homp Zweeds vlees. Bovendien verbied ik je mij als tante aan te spreken. Zo, wat zullen we doen vandaag? Gaan we naar de film of zullen we thuis blijven?’

‘Ik wil liever naar buiten, geloof ik. In dit huis kan ik niet mezelf zijn.’

‘Ik vraag je niet jezelf te zijn. Ik wil Jean-Paul,’ en ze begint op een kinderlijke manier te dreinen. ‘Ik wil Jean-Paul!’ Het is een pose die ik nog niet van haar ken. Terwijl ik alweer de sleutel van mijn oom in het slot hoor, grijpt ze mijn hand en we vluchten via de achterdeur het huis uit. We rennen hand in hand over de brede trottoirs en pas midden in Parijs, eind jaren vijftig, houden we halt. Opnieuw begint ze over Jean-Paul en dan pas valt me op dat ze haar haar gemillimeterd heeft, een gestreepte zomerjurk tot onder de knieën draagt en op de neus een zonnebril. Ze heeft een ondeugende uitstraling. Ik voel me wel verplicht me tot Jean-Paul te transformeren. Ze knikt tevreden en zoent me vluchtig op de wang. Nu is het mijn beurt te leiden en ik neem haar mee naar het dichtstbijzijnde hotel en ontkleedt haar. Zij houdt haar zonnebril op. En dan forceer ik een brede grijns, ontbloot mijn witte Belmondo-gebit met de grote tanden en de vlezige lippen. Ik kijk haar dwingend aan tot zij de ogen neerslaat. Schijnbaar achteloos schuif ik mijn revolver onder mijn hemd, losjes tussen de broekriem, wetende dat er geen tijd zal zijn voor een uitgebreide vrijpartij. Mijn oom zal overal en altijd opduiken, besef ik nu. Toch verban ik hem met veel moeite uit mijn geestesoog, zodat mijn rechterhand onbekommerd haar taille kan omvatten. Resoluut trek ik haar naar mij toe en met de vrije linkerhand omklem ik haar hals. Mijn vingertoppen en duim spannen zich om haar gewillige nek. In mijn greep voel ik haar lichaam ontspannen. Ze wordt week en heeft reeds haar ogen gesloten, de bovenlip gekruld, de tanden ontbloot. Dan maak ik me op voor een vurige, onversneden Nouvelle Vague-kus. Ik werp mijn sigaret achteloos door het hotelraam naar buiten, sluit de ogen en zoen met een branieachtige hartstocht, die ze van mij verwacht: hard en vochtig.

‘Bien fait, mon petit,’ fluistert ze en dat had ze beter niet kunnen doen. Mijn bluf verdwijnt als bij toverslag en ik sta beschaamd naakt voor haar, bedek mijn vijftienjarige geslacht met haar zonnebril.

‘Nee, ik kan het niet!’

‘Waarom niet?’

‘Ik, ik...’, en wijs naar het venster, naar de overzijde van de straat waar de door mijn oom ingehuurde detective wacht. Ze loopt naar het raam en trekt de luiken dicht. Driftig loopt ze door de kamer, steekt de ene sigaret na de ander op en houdt een tirade over mijn oom. Hoe ze door hem wordt behandeld, met hoeveel weerzin ze zich aan zijn rechttoe-rechtaan-liefde onderwerpt en imiteert zijn gehate knorgeluidjes bij het klaarkomen.

‘Waarom ben je met hem getrouwd?’

‘Omdat... moet daar een reden voor zijn?’

‘Ja, doorgaans trouwt men met een reden.’

‘Nou, zo simpel ben ik niet.’ En terwijl ik de behoefte voel daarover na te denken, begint ze melodramatisch te snikken. Ik strijk met mijn hand over haar donkerblonde stekeltjes, streel haar wangen, lik de tranen weg in haar ooghoeken en trek haar overeind tot ze vol overgave in mijn armen hangt. We maken ons op voor een vertrouwde ‘Gone with the wind’-kus, een kus waar wij in situaties van wanhoop vaak op terugvallen. De filmkus bij uitstek, hallucinerend, beeldvullend en gloedvol belicht.

‘O, Rhett!’

‘O, Scarlett,’ zeg ik en we lachen en we zoenen.

‘Haal adem,’ zegt ze, ‘en kus me diep!’ Onze lippen proeven elkaar, maar maken ook de fatale afloop voelbaar. Tegen beter weten in zet ik door, maar voel reeds hoe de twijfel mij bekruipt, een

[p. 32]

verraderlijke twijfel, die destijds resulteerde in Scarletts fatale val van de trap. Ik probeer dat onheilspellende beeld te verdringen, hoop dat desnoods mijn oom binnenkomt.

‘O, Rhett! I think I love you,’ zegt ze en ik wil antwoorden met ‘We belong together, being the same sort,’ maar merk dat ik haar reeds in mijn armen draag, de brede trap op. Ik verstar van schrik. De film is te ver gevorderd. De fatale afloop onontkoombaar.

‘What's the matter, Rhett?’

Ik zwijg, maar dan merkt ook zij dat wij bijna bovenaan de trap staan. Ze kijkt me triest aan. Ik probeer te huilen.

‘Stil, Walter. Ik weet het. Het is een oud scenario. Jij zult me verlaten en ik zal eenzaam achterblijven, overgeleverd aan de grillen van je oom. Ik zal verbitterd raken en je nooit meer willen zien.’

‘Zeg dat niet, Esther. En je vergist je. Het scenario was anders. Bovendien, je kunt hem toch verlaten. Je zou met mij mee kunnen gaan.’

‘Waarheen? Waarheen kan een vrouw gaan met een jongen van zestien?’

Ik zwijg.

‘Luister, ik ben niet het type om me roekeloos in een avontuur te storten En jij ook niet, Walter. Dit hele spel dat wij hier opvoeren is tekenend voor onze povere instelling. Een van ons zou over een heroïsche dosis daadkracht moeten beschikken. Bovendien zul je andere vrouwen tegenkomen, jongere...’

‘Ik wil geen andere vrouwen tegenkomen.’

‘Doe niet zo naïef.’

Ik zweer mijn tante trouw, maar zij gelooft me niet en ik raak verstrikt in zinsbegoochelende, al te volwassen klinkende formuleringen. Ik doe pogingen haar vertrouwen terug te winnen met een betoog over de betrouwbare solide kus, de belofte van een monogame kus, maar zij lacht me faliekant uit.

‘Hou op! Dat zijn allemaal woorden! En ik hou niet van solide kussen. Begrijp je dat dan nog niet? Hoe kan een vrouw van mijn leeftijd nog in een betrouwbare kus geloven? Walter, je bent lief, maar onnozel. Wat weet jij van de liefde?’

‘Wij zien dezelfde films.’

‘En ervaren wij dezelfde liefde?’

‘Ja natuurlijk.’

‘Onzin Walter, mijn filmervaring strekt zich uit tot ver voor je geboorte. Ik was twaalf toen jij ter wereld kwam. O, wat een ondraaglijke gedachte.’

De laatste tijd begint zij steeds vaker over ons leeftijdsverschil en verwacht van me dat ik die psychologische kloof van twaalf jaar bagatelliseer. Dat ik zal zeggen, dat met elke film die we zien de kloof smaller wordt. Dat we per film gelijkwaardiger worden.

‘Ik hou van je, Esther. Ik ben nu oud genoeg om van je te houden als een man.’

‘Daar twijfel ik niet aan, Walter, maar...’

‘Maar wat? Ester, wat? (...) Waar twijfel je wel aan?’

‘Laat maar.’

‘Wat laat maar?’

‘Bewijs je liefde en vergeet onze voorgeschiedenis.’

‘Welke voorgeschiedenis?’ vraag ik, maar de ironie ontgaat haar en ze antwoordt: ‘Vergeet onze familieband, vergeet je moeder. Ja, vergeet vooral mijn zus.’

Dan draait ze zich om, trekt zich terug in de schamele keuken van een herberg en fluistert: ‘Laten we opnieuw beginnen.’ Verbaasd staar ik naar haar metamorfose: haar vlammende, mediterrane oogopslag doet in niets meer denken aan de helblauwe kijkers onder de douche. Destijds.

‘En wat doe ik?’

‘Ach, jij bent gewoon een passant,’ zegt ze en duwt me hardhandig naar buiten.

‘Is dat geen ondankbare rol?’

‘Niet zolang je knap, gebruind en robuust bent. Zulke passanten koester ik.’

‘Jaja koesteren, maar doe je ook open wanneer ik aanbel?’

[p. 33]

‘Bel voor de zekerheid twee keer,’ zegt ze en knipoogt.

‘Waar moet ik voorbijkomen?’ roep ik geestdriftig vanachter het venster, hopend op een happy end en heb geen idee in welke film we ons nu weer bevinden.

‘Daar, bij die landweg’, en ze wijst op de zanderige, zonovergoten weg die voor de herberg ligt en waar sporadisch verkeer langskomt.

‘Hoe zal onze liefde zijn?’ vraag ik op de rand van dit nieuwe avontuur, me niet langer bekommerend om de vraag hoe het deze keer zal aflopen.

‘Puur, laat het vooral puur zijn,’ zegt ze en stelt voor om het acteren achterwege te laten en elkaar als rechtschapen minnaars tegemoet treden.

‘Ja Walter, schenk mij een Neo-Realistische kus! Een uit het leven gegrepen kus,’ en ze gooit de deur voor mijn neus dicht.

Ik bel aan, wacht nonchalant met de rug naar de deur en staar naar de verlaten landweg. Is dit de Povlakte? Ik twijfel, het zou kunnen of... Plots zwaait de deur open. Ik kijk in het sombere gezicht van mijn oom. Met zijn dikke buik in de deuropening verspert hij mij de weg. Mijn haveloze uiterlijk maakt hem achterdochtig, maar gelukkig lijkt hij me niet te herkennen. Is het mijn stoppelbaard of de oude gleufhoed die mijn ogen afdekt? Ik vraag of hij werk voor me heeft en hij wijst naar de waterpomp. Binnen een kwartier heb ik het defect verholpen. Mijn oom biedt me als beloning een maaltijd aan en stuurt me door naar de keuken. Als ik deze betreed, staan we weer tegenover elkaar. Als vreemden.

‘Dat was toch de bedoeling?’ vraag ik.

‘Ja,’ fluistert ze en haar gitzwarte ogen tasten verrast mijn gebronsde, robuuste passantenlichaam af. Ogenblikkelijk houden we op met acteren, benaderen elkaar als oprechte minnaars en bedrijven op zinderende wijze de liefde. Mijn oom is vissen, geloof ik. In elkaars armen, in een schamel stalen bed, beramen we plannen om mijn oom uit de weg te ruimen, mijn vadsige, boerse oom van wie ik niet langer kan verdragen, dat hij met zijn worstenvingers de frêle borsten van mijn tante Esther zou omvatten. (‘Of kneden,’ zoals zij op weerzinwekkende wijze demonstreert.) Een handeling die mijn walging aanwakkert en mij vatbaar maakt voor haar plannen om hem op slinkse wijze van deze aardbodem te laten verdwijnen: een auto-ongeluk veinzen, dat is haar plan. Zij dringt aan. Ik houd af. Zij dringt nog meer aan. Ik wil er niets van horen. Wanneer mijn tante doordraaft en ik eindelijk het drama van Visconti herken, voel ik de afschuw opkomen over de aanstaande moord en ren naar buiten. Ren mijn oom voorbij, die huiswaarts keert, de hengel over de schouder.

Jaren gaan voorbij. Ik bezoek haar niet. Denk niet aan haar. Nauwelijks. Maar dan in de bioscoop een nieuw mirakel. Het zaallicht dooft. De film begint. We vinden elkaar terug in een verlaten huis met een venster waardoorheen somber herfstlicht binnenvalt. In de ruimte staan alleen koffers, maar het is onduidelijk van wie ze zijn. Zijn het onze koffers? Zijn wij de reizigers? Is onze reis nu begonnen of is dit de eindbestemming? Aarzelend verlaten de woorden onze mond. We spreken Frans en lijken in niets meer op de tante en de onervaren neef, die wij in elkaars aanwezigheid waren. ‘We zijn aan elkaar gewaagd,’ denk ik heimelijk. ‘Het oponthoud heeft het leeftijdsverschil gladgestreken,’ wil ik zeggen, maar zwijg. ‘Kijk, zoals we hier staan. Net broer en zus.’ Het ligt op m'n lippen, maar ik zwijg opnieuw. Onze schaarse conversatie wordt overspoeld door het geluid van de zee. We halen herinneringen op aan hoe mooi het wel niet was, maar de herinneringen halen het niet bij de werkelijkheid. De kamer, het huis: alles lijkt uitzichtloos. Ergens halverwege zeg ik: ‘Je rentre dans la chambre hallucinatoire. Je crois qu'elle dort.’

Zij antwoordt: ‘Elle ne dort pas.’

Ik zeg: ‘Je la regarde. Le sait-elle?’

Zij antwoordt: ‘Elle le sait.’

Zo zwijgen we onze romance aaneen. Zonder een enkele zoen. Ten slotte, vermoeid van het geluid

[p. 34]

van de branding, keer ik haar de rug toe. Voorgoed de rug toe.

Nu ik hier lig, in deze verlaten duistere schuur, terwijl buiten het zonlicht het erf overstraalt en mijn leven nu elk moment voorbij kan zijn, zijn mijn laatste gedachten voor haar. Voor Esther. Verdwaald in een meedogenloos script met een even meedogenloze seriemoordenaar waar mijn rol beperkt is tot anderhalf uur lang doodbloeden op een ijskoude, stalen hellingbaan, is het enige waar ik aan kan denken: Esther. Aan de films, die we samen gezien en gespeeld hebben: de romances, de liaisons, de liefdesavonturen.