De Revisor. Jaargang 7

[p. 26]

[Te luide eenzaamheid (vervolg)]

Pruisische Bibliotheek en toen we onze ogen te gast hadden laten gaan, onderhandelden we en vervolgens kwam de ene legertruck na de andere en de hele week reden deze de boeken af en aan naar Praag, naar een vleugel van het ministerie van buitenlandse zaken om de bibliotheek, zodra de tijden wat zouden zijn bedaard, weer ginds terug te bezorgen, maar iemand heeft deze veilige schuilplaats verraden en de Koninklijke Pruisische Bibliotheek werd tot oorlogsbuit verklaard en toen reden de trucks de boeken met goud op snee en vergulde titels naar het station en daar werden deze boeken in open wagons geladen en het regende, de hele week stortregen de het en toen de laatste truck arriveerde lekte er uit de open wagons goudgekleurd water vermengd met roetvlokken en drukinkt en ik stond daar tegen de hijskraan geleund en was verbijsterd door waar ik getuige van was; toen de laatste wagon in de plenzende regen was verdwenen, mengde de regen zich met de tranen op mijn wangen en toen ik het station uitliep en een politieagent in uniform zag, hield ik hem mijn armen gekruist voor en vroeg hem heel eerlijk om mij de handboeien om te doen, de armbandjes of de bijouterie, zoals ze bij ons in Libeň zeggen, met het doel om mij voor te leiden, want ik had een misdrijf gepleegd, een misdrijf tegen de menselijkheid. En toen hij me voorleidde, lachten ze me op het commissariaat niet alleen uit, maar dreigden me ook op te zullen sluiten. En een paar jaar later was ik er al aan gewend, ik laadde hele bibliotheken over uit kastelen en herenhuizen, beeldschone in leer en saffiaan gebonden boeken, hele wagons heb ik volgeladen en toen er dertig van die wagons gevuld waren, voerde deze trein in zijn open wagons al die boeken af naar Zwitserland en Oostenrijk, één kilo beeldschone boekjes voor één Tuzex-kroon, en niemand keek ervan op en niemand liet er een traan om, ook ik plengde er geen, ik stond daar maar wat te glimlachen en keek naar de laatste wagon van de trein die deze beeldschone bibliotheken naar die Schweiz en die Ostmark afvoerde, voor een Tuzex-kroon de kilo. Toen bevond zich in mij al de kracht om onheil heel koel te aanschouwen en ontroering in te houden, toen begon ik te begrijpen hoe schoon het aanschouwen van verwoesting en onheil was, ik laadde volgende wagons vol en volgende treinen vertrokken uit het station richting Westen, voor een Tuzex-kroon de kilo, ik keek ernaar, ik keek naar de rode lantaarn aan de haak van de laatste wagon en geleund tegen de mast stond ik daar als Leonardo da Vinci, die ook tegen een zuil geleund had staan kijken hoe Franse soldaten zijn ruiterbeeld tot doelwit maakten en stukje voor beetje het paard met de ruiter in gruzelementen schoten en Leonardo stond toen, net als ik, vol aandacht toe te kijken en was tot zijn voldoening getuige van iets vreselijks, want Leonardo wist toen allang dat de hemelen niet humaan zijn en de mens die zich met denken onledig houdt al evenmin. In die tijd kwam het bericht dat mijn moeder op sterven lag, ik nam de fiets en reed naar huis en aangezien ik daarvan dorst had gekregen, rende ik meteen door naar de kelder en pakte daar een koude kruik met karnemelk van de koele grond, greep deze stenen pot met beide handen beet en begon gulzig te drinken, te drinken en opeens zag ik daar twee ogen aan de oppervlakte mijn ogen tegemoet komen zwemmen, maar de dorst won het en ik dronk dus door en die ogen verschenen zo gevaarlijk dicht bij mijn ogen, zoals de lichten van een locomotief die 's nachts een tunnel binnenrijdt, en opeens waren die ogen verdwenen en had ik een volle mond met iets levends en aan een pootje trok ik er een spartelende kikker uit, bracht die naar de tuin terug en keerde daarna weer terug om de karnemelk verder op te drinken, in alle rust en kalmte, net zoals Leonardo da Vinci. Toen mijn moeder stierf, huilde ik een beetje van binnen, maar ik heb geen één echte traan erom geplengd. Toen ik uit het crematorium naar buiten liep, zag ik de rook uit de schoorsteen ten hemel stijgen, mijn moeder steeg daar wonderschoon ten hemel en ik, die al tien jaar in de kelder van het oudpapierdepot werkte, daalde dus ook naar de kelder van het crematorium af, ik stelde het me zo voor dat ik hetzelfde werk met boeken verrichtte, en ik heb er even gewacht en toen de ceremonie was afgelopen, zag ik dat ze vier lijken tegelijk verbrandden en dat mijn moeder in het derde vak lag, onbewogen keek ik naar de laatste overblijfselen van de mens en zag iemand van het personeel de botten eruit vissen en deze vervolgens in een molentje met de hand fijnmalen, met de hand maalde hij mijn mamaatje tot pulp en pas daarna deed hij haar laatste lichaamsresten in een blikje en ik stond daar maar en stond er precies zo bij te staren als toen die trein die beeldschone bibliotheken naar die Schweiz en Oostenrijk voor een Tuzex-kroon de kilo afvoerde. Ik dacht alleen maar aan de door mij uitgescheurde gedichtjes van Sandburg, dat er van de mens uiteindelijk een hoopje fosfor overblijft dat net voldoende is voor één doosje lucifers, en niet meer ijzer dan dat je er een spijker van zou kunnen smeden waaraan een volwassen man zich op zou kunnen hangen. Toen ik een maand later in ruil voor mijn handtekening de urn met as van mijn moeder ontving, bracht ik die naar mijn oom en toen ik met die urn zijn tuin betrad en vervolgens het seinhuisje, toen riep oom: Zusterlief, moest je nu zo terugkomen! En ik schonk hem de urn en oompje verklaarde, na het ding op zijn hand te hebben gewogen, dat er wel wat weinig van zijn zuster was overgebleven gezien de vijfenzeventig kilo die zij bij haar leven had gewogen, en hij ging zitten en rekende uit, na de urn op een weegschaal te hebben gezet, dat mamaatje een half onsje meer had moeten wegen. En hij gaf de urn een plekje op de ladenkast en toen hij op een keer in de zomer de meiraapjes aan het schoffelen was, herinnerde oom zich plotseling van zijn zusje, mijn moeder, dat zij zo dol op meiraapjes was geweest, en toen haalde hij de urn en opende die met een blikopener en bestrooide met moeders as het bed raapjes die we later hebben opgepeuzeld. Toen ik in die tijd die beeldschone boeken in mijn hydraulische pers fijnplette en de pers in de laatste fase begon te rinkelen en dan de boeken met een kracht van twintig atmosfeer verpletterde,

[p. 27]

hoorde ik het fijnmalen van mensenbotten, alsof ik daar met de hand schedels en botten in de pers vol gekraakte klassieken tot pulp stond te vermalen, alsof ik zinnen uit de Talmud stond uit te persen: Wij zijn als olijven, pas wanneer we uitgeperst worden, staan wij het beste van ons af. Pas daarna trek ik er het metaaldraad door en bind de baal in zijn stress-situatie met mijn spanner stevig samen om vervolgens de rode terugknop in te drukken, de gepreste boeken willen het metaaldraad doorbreken, maar de stalen boeien blijken sterker, ik zie dan de gespannen borstpartij voor me van een krachtpatser op de kermis en nóg een pietsie lucht in de longen en daar knapt de ketting, maar de baal zit in de stevige omklemming van staaldraad, alles verstilt binnenin als in een urn en ik zet de aldus gedeemoedigde baal naast de andere, ik draai de kanten zo dat ze mij met de reprodukties aankijken. Van de week ben ik met een honderdtal Rembrandts van Rijn begonnen, honderd van dezelfde portretten van de oude meester met zijn zwammige gezicht, het konterfeitsel van een man die door kunst en dronkenschap tot op de laatste drempel van de eeuwigheid is doorgestoten en ik zie de klink van de deur bewegen en een onbekend iemand, die al aan gene zijde van de laatste deur staat, deze opendoen. Ik begin al datzelfde gezicht te krijgen van verrot bladerdeeg, mijn gezicht lijkt wel een gebladderde en bepiste pleemuur, ik begin ook al half dommig te glimlachen en krijg zicht op de wereld aan gene zijde van de menselijke gebeurtenissen en dingen. Zo heb ik elke baal vandaag met het portret van de oude heer Rembrandt van Rijn ingeraamd en stouw ik de trog vol met oud papier en geopende boeken, vandaag heb ik voor het eerst gemerkt dat ik al niet eens in de gaten heb dat ik ook muisjes sta te stouwen en mee te persen, hele nesten muizenfamilies, en wanneer ik nog-blinde muisjes in de pers krijg, dan springt hun moeder ze pardoes na, zij wijkt niet van hun zijde en moet zo het lot van oud papier en klassieken delen. Niemand zal willen geloven hoeveel muizen er in zo'n kelder zijn, misschien tweehonderd, misschien vijfhonderd, het merendeel van die beestjes, die op zich liever vriendschap sluiten, is blind geboren, maar alle muisjes hebben met mij gemeen dat ze van de letteren leven, het liefst knabbelen ze aan Goethe en Schiller, die in saffiaan gebonden zijn. En zo is mijn kelder steeds vol geknibbel en geknabbel aan de boeken en als de muisjes even vrij zijn, dan zijn ze uitgelaten als jonge katjes, ze kruipen dan langs de rand van de trog en langs de horizontale as, alleen wanneer de wand van de trog door een druk op de groene knop plotseling al het papier, de muisjes incluis, in een fatale stress-situatie prest en het piepen van de muisjes steeds zwakker wordt, dan worden de andere muizen in mijn kelder opeens doodernstig, gaan op hun achterpootjes zitten, zitten als het ware op, en luisteren gespannen naar wat dat voor geluiden zijn, maar omdat muizen iets direct uit hun geheugen verliezen zodra de tegenwoordige tijd passé is, gaan ze daarna gewoon door met hun spelletjes en knauwen ze verder aan de teksten van de boekjes, hoe ouder die zijn, des te beter hun het papier smaakt, net als goed gerijpte kaas of goed opgeslagen wijnen. Ik ben al zo met mijn leven met die muisjes doorverbonden dat ik, ook al spuit ik de hele massa papier met de tuinslang nat, ik spuit grondig, zodat de muizen elke dag doorweekt zijn, alsof ik de kelder even in een bassin dompel, zij toch hun goede humeur bewaren en zelfs op die wasbeurt zitten te spinnen, want daarna kunnen zij elkaar urenlang aflikken en in hun papieren schuilholletjes verwarmen. Soms verlies ik de controle over de muisjes, ik ga in diepe meditatie naar de kroeg om bier te halen, sta daar te dromen aan de toog en als ik dan al mijmerend mijn jas openknoop om te betalen, springt er wel eens een muisje op de toog onder de tapkraan, soms komt er ook een muis of twee uit mijn broekspijpen rennen, dan krijgen de serveerstertjes het op hun heupen, springen op een stoel, stoppen hun oren dicht en schreeuwen tegen de zoldering alsof het in hun bol geslagen is. En ik sta daar dan maar wat te glimlachen en steek mijn vochtige hand op en vertrek boordevol voorstelling over hoe mijn volgende baaltje eruit zal komen te zien. Zo jaag ik vijfendertig jaar baal na baal in een stress-situatie, zo schrap ik jaar na jaar door, maand na maand en dag na dag totdat wij tweetjes, mijn pers en ik, met pensioen zullen gaan, en dag na dag sleep ik 's avonds boeken in mijn aktentas mee naar huis en mijn woninkje op de tweede verdieping in Praag-Holešovice is met louter boeken volgestouwd, een volle kelder en ook de schuur was niet toereikend meer, mijn keuken is vol, de provisiekamer en ook de wc, alleen de toegang tot het raam en het fornuis bleef vrij, op de wc is maar net plaats genoeg om te kunnen zitten, boven de closetpot beginnen al op een hoogte van één meter vijftig de balken en planken en daarop stapelen zich de boeken tot aan de zoldering, vijf kuub boeken, ik hoef maar één onachtzame beweging te maken bij het gaan zitten, ik hoef maar één keer onachtzaam op te staan, ik hoef me maar even aan een draagbalk te stoten of een halve ton boeken komt naar beneden en verplettert mij met de broek