Vlieg noch mug
In mijn boek Over kritiek en critici zeg ik ergens dat er 36 tot 200.000 kritische mogelijkheden zijn, en met die twee getallen verwijs ik dan naar bekende franse uitdrukkingen die ook voorkomen in twee boektitels. Omdat dit Jan Fontijn evenmin bekend was als het feit dat dit zelfde cijfergrapje in ander verband in een van mijn Achterbergboekjes voorkomt, sloeg hij zichzelf tot tweemaal op zijn vingers in zijn bespreking van mijn boek in V.N. en in een naschrift bij een ingezonden stuk.
Zonder u ook maar in het minst pijnlijke vingers toe te wensen, wou ik u toch even laten weten dat ik daar aan terug moest denken, toen ik uw interview met Jeroen Brouwers in De Revisor las. Wat Brouwers in zijn schild voert, weet ik natuurlijk niet, maar het lijkt me zonder meer duidelijk dat de titel Zonder trommels en trompetten een vertaling is van de franse uitdrukking: ‘sans tambour ni trompette’, d.i.: in alle stilte, of: met stille trom. Ik kan moeilijk geloven dat Jeroen Brusselaar Brouwers dit niet wist.
Zijn verhaaltje over Van Deyssel lijkt me een bewerking van een mopje dat ik ruim twintig jaar geleden tijdens een college in Rome hoorde. Verdi of Rossini of Toscanini of zo, kreeg een opera van een jonge componist toegezonden, die hem later ook om een suggestie voor de titel vroeg. Nadat de jongeman ontkennend had geantwoord op de vraag of er in zijn werk vliegen of muggen voorkwamen, suggereerde de grootmeester: ‘nè mosche nè zanzare’!
Martien J.G. de Jong
Auteursrechtelijk beschermd