De Revisor. Jaargang 6

[p. 10]

Kees Verheul
Met Bennie spelen

I

Mijn eerste schoolvriendje woonde in onze straat, vlakbij het spoorwegviadukt waar het boerse centrum van het dorp ophield en de villabuurt begon. Vóór de lagere school kende ik hem niet. De afstand tussen zijn huis en het mijne was net te groot om elkaar bij het op straat spelen met onze buurjongens tegen te komen. Wel zag ik hem soms voorbijlopen. Ik wist alleen dat hij een broertje was van een van de grote jongens die iedere dag met mijn broer van school naar huis kwamen en dat hij Bennie heette. Toen de juffrouw ons op de eerste schooldag één voor één liet vertellen waar we woonden, deed ze opgetogen alsof hij en ik bij elkaar hoorden. Toch bemoeiden we ons de eerste tijd niet met elkaar. We zaten aan verschillende kanten van de klas - ik ergens opzij, tussen meisjes en jongens die zelden lastig waren bij de les, hij in een van de voorste banken waar de juffrouw meteen in het begin de ergste lawaaischoppers had neergezet. Ook buiten, tijdens de spelletjes op het schoolplein of de klassewandelingen, was ik nooit dicht bij hem in de buurt. Hij sloot zich gewoonlijk aan bij een vast stel vriendjes - jongens die dialekt spraken, zich apart hielden van de rest en zo gauw ze de kans kregen schreeuwend met elkaar stoeiden en vochten. De ‘nette’ kinderen letten nauwelijks op hen. Het sprak nu eenmaal vanzelf dat ze anders waren: ruw en een beetje achterlijk, want als ze een beurt kregen moest zelfs de juffrouw vaak lachen om het antwoord. Op verjaardagspartijtjes van klasgenoten werden ze bijna nooit gevraagd.

Van dit groepje was Bennie de minst opvallende. Los van zijn kameraden leek hij zelfs een stille jongen. Bij de les zat hij onbeweeglijk in een hoek van zijn bank, diep voorovergebukt boven zijn uitgespreide ellebogen. Als hij opkeek had zijn gezicht een starre uitdrukking. Zijn ogen blonken grijs door de ronde glazen van zijn brilletje en zijn mond hing half open, net of hij ingespannen over iets nadacht. Meestal keek hij snel weer voor zich. Op de vragen van de juffrouw antwoordde hij lijzig, met een bijna onverstaanbare stem en als ze zei dat hij harder moest praten tuurde hij naar haar en kwam er, ook al maakte ze zich nog zo boos, geen woord meer uit hem. Zodra hij met zijn vriendjes speelde was zijn bedeesdheid weg. Op het schoolplein klonk zijn stem schel uit de ravottende kluwen die zich meteen na het buitenkomen achterin de rij had gevormd. Het begon al in de gang. Als de juffrouw even niet oplette duwde hij een van zijn vriendjes in de rug of lichtte hij hem bliksemsnel beentje. Bij het vechten verloor hij zelden van de anderen, hoewel hij verreweg de kleinste was, met bleke armen en benen, en tenger gebouwd.

Omdat onze straat dicht bij de school lag en er onderweg nergens groot gevaar was met oversteken, mochten Bennie en ik eerder dan onze meeste klasgenoten alleen van school naar huis. Mijn moeder vond het goed dat ze mij niet meer iedere keer zou halen en brengen, maar dan moest ik wel beloven om altijd netjes mee te lopen met Bennie. Ze had er al met zijn moeder over gepraat. In het begin hield de juffrouw een oogje in het zeil en zorgde ze dat we in de verwarring bij het uitgaan van de school inderdaad samen vertrokken. Maar weldra hoefde dat niet meer. We wachtten elkaar tussen de zwerm kinderen, onderwijzers en ouders voor het hek geduldig op, stapten zij aan zij de straat over en bleven tot mijn huis bij elkaar. 's Morgens vroeg en 's middags, als we naar school moesten, stond ik op een vaste tijd op het trottoir voor onze deur. Meestal zag ik Bennie dan al in de verte aankomen. Wanneer ik te laat was belde hij aan of trommelde hij op het raam. Hoewel Bennie in de klas nooit behoord had tot de kinderen met wie ik graag wilde spelen, vond ik onze wandelingen allerminst vervelend. Ik begon me er zelfs op te verheugen en als hij eens een paar dagen ziek was leek het vooruitzicht van de school kleurloos, alsof ik er tussen vreemden zat. Bovendien was het, nog afgezien van de school, een prettig gevoel om verderop in de straat een vriendje te hebben. De hele buurt werd er anders door. Het gefluit van de stilstaande lokomotieven bij het viadukt, waar ik s'avonds in bed altijd bang

[p. 11]

naar luisterde, klonk opeens geruststellend, omdat het ons in het donker verbond.

Met mijn leeftijdgenoten uit de omgeving van ons huis ging ik nauwelijks meer om. Soms liep ik nog wel eens naar buiten als er voor het avondeten verstoppertje werd gespeeld. Maar nu ik op de ‘bijzondere’ school zat deed ik dat, uit een half-beschaamd gevoel van afstand, steeds minder. De anderen waren naar ‘gewone’ scholen gegaan, waar je volgens de verhalen van mijn klasgenoten met zijn veertigen in een vies lokaal zat en waar plat werd gepraat. Na een paar weken was ik zo aan Bennie gehecht dat ik in de middagpauze, bij ons huis gekomen, de andere kant opkeek en snel naast hem verderliep. Door het stuk vanaf zijn tuinhek in looppas terug te gaan kon ik nog net op tijd zijn voor het eten. Tegen schooltijd liep ik hem vaak tegemoet.

Van onze spelletjes onderweg kan ik me weinig herinneren. Meestal bleven we in wat we zeiden en deden allebei nogal op onszelf. Omdat ik hem af en toe zo slecht verstond dat ik niet begreep wat hij bedoelde, luisterde ik maar half. Soms bleef hij aandringen en als ik op goed geluk een antwoord verzon keek hij me met wijd-open ogen aan. Maar dan had ik al weer iets bedacht, bijvoorbeeld wie van ons het eerst bij de volgende hoek zou zijn, en we sprintten joelend naast elkaar vooruit. Omgekeerd had hij ook weinig geduld wanneer ik iets vertelde. Midden in een verhaal dat anderen altijd leuk vonden stapte hij achteruit, begon verende danspassen te maken, balde zijn vuisten en riep terwijl hij zijn gezicht dreigend vooroverboog: ‘Boks'n?’

Hij had nog meer manieren om een vechtpartij uit te lokken. Ongemerkt liet hij me een eind alleen lopen en als ik me omdraaide om te kijken waar hij bleef stond hij wijdbeens op het trottoir, met zijn handen op de knieën gesteund, en schreeuwde hij een scheldwoord. Daarna stak hij zijn tong uit. Wanneer ik zonder te reageren doorliep holde hij me achterna en riep hij het woord van dichtbij in mijn oor. Echt griezelig vond ik het niet, maar toch schrok ik want nadat ik een paar keer van hem had verloren had ik weinig zin meer in vechten. Gelukkig kon ik hem makkelijk afleiden. Even later hurkte hij al naast mij om samen een papiertje in brand te laten vliegen met een vergrootglas dat ik uit mijn zak had gehaald. Maar zijn gezicht had nog steeds een norse, verongelijkte uitdrukking.

Het fijnste was het als we ergens waren waar voor ons allebei zoveel te beleven viel dat we, elk verdiept in ons eigen avontuur, elkaars aanwezigheid vergaten. Ons geliefde speelterrein ontdekten we het volgende voorjaar. We hadden toen door een verbouwing van onze school tijdelijk les in een gebouw verderop in het dorp. Om er te komen moesten we achter het station een veld oversteken dat sinds de bombardementen in de oorlog braak lag. Het leek onafzienbaar - een vlakte, begroeid met distels en struiken waar je hier en daar voorzichtig doorheen moest waden vanwege het puin en de gaten in de grond. De enige onderbreking was een strook in het midden, die gevuld was met kiezels en de verroeste rails van een niet meer gebruikte spoorlijn.

Meestal raakten we elkaar bij de eerste bosjes al kwijt. Bennie bukte zich met een glurende blik voorover en verdween tussen het groen. Het was het begin van een spelletje waar ik, de paar keer dat ik met hem was meegegaan, gauw genoeg van had gekregen. We mochten niet hardop praten en moesten ineengedoken sluipen, want anders zouden ‘zij’ ons kunnen zien. Wie ‘zij’ waren zei hij niet. Het belangrijkste was dat we goed voor ze verscholen bleven bij de ‘valkuilen’ - gaten die Bennie kruiselings met takken had bedekt. 's Ochtends ging hij ze één voor één langs, steeds dieper voorovergebukt naarmate hij er dichterbij kwam, en keek hij of er iets was veranderd. Daarna verschikte hij de takken, legde er nieuwe bij en strooide er zand overheen. Als de oppervlakte vrijwel niet meer van het pad was te onderscheiden sloop hij verder naar de volgende kuil.

Het leek hem weinig uit te maken of ik erbij was of niet. Tijdens het gescharrel met de takken mompelde hij in zichzelf en als ik tenslotte verveeld door het eentonige spelletje wegliep, keek hij zelfs niet op.