De Revisor. Jaargang 6

[p. 10]

Gerrit Krol
Op mij zullen ze nooit een notitie vinden

Hoe komt het dat mensen van wat tegen ze gezegd wordt zo weinig onthouden? Hoe komt het dat, in tegenstelling tot wat ons de leer der communicatie voorhoudt: mensen liever praten dan luisteren? Zijn ze soms zo vrijgevig?

Het antwoord hierop is eenvoudig. Het meeste van wat er gezegd wordt in de wereld, wordt gezegd ter bevestiging van de geest die spreekt. Ook versterkt de spreker zijn geest door te spreken. En wel in dezelfde mate als waarin hij de geest van zijn toehoorder verzwakt; daarom luistert die niet.

Veel spreken dient ter bevestiging ook van het geheugen. Men is gewend te denken dat de inhoud van een geheugen bepaald wordt door wat er ooit is in gegaan, nee, naarmate een mens ouder wordt, wordt zijn geheugen, de inhoud ervan, bepaald door zijn uitspraken. Voor oudere mensen zijn eigen uitspraken een soort invoer. Voor heel oude mensen is het de enige invoer die ze nog verwerken kunnen. Met groepen is het anders. Groepen zijn jonger.

Je hoort het kinderen wel in hun eentje doen: spelen met een blokje of een soldaatje, dat geeft aan wat ze nog niet goed kennen vorm. Als ze niet goed weten wat hun beweegt, komen ze er wel achter door erover te praten.

Over het gedrag van waterdruppels. Stelling. Komen twee waterdruppels met elkaar in contact, dan zullen ze samenvloeien tot één grote druppel. Het omgekeerde proces, het spontane splitsen van een grote druppel, komt niet voor.

Je beweging in een organisatie is bepaald door de instructies die je hebt gekregen en de rapportage van de wijze waarop je die hebt uitgevoerd. Je beweging naar beneden wordt gedefinieerd door de instructie die je hebt gegeven en door de mate waarin die niet is uitgevoerd. Zo werkt de hiërarchie.

Ik spreidde mijn benen om mijzelf in mijn vaart te remmen, veronderstellend dat ik viel. Ik vergiste mij niet. Als een pijl, gevederd aan de schacht - en laat dat mijn wapperende haardos geweest zijn - werd ik in de diepte geworpen om aan te komen op de plaats die ze voor mij bestemd hadden: ik bleef halverwege steken. Ik voelde mij een graat in andermans keel.

Ik wil wel toegeven, maar kan het niet.

Zo stond ik met G. een paar dagen geleden bij een bushalte; ik had toch niets te doen en reed met hem mee. Ik vertelde hem, terwijl de wind tussen onze gezichten raasde - zijn bovenlip woei op, of lachte hij - dat ik, omwille van de stijl, als dat nodig was, graag zou beweren dat een parabool twee brandpunten had - wat dus niet waar is. Hij glimlachte (?) en vroeg of ik de stelling van Brouwer kende: Twee vellen papier liggen op elkaar. De bovenste trekje eraf, je maakt er een prop van en die gooi je op het vel dat er nog ligt. Dan kun je bewijzen dat, hoe je die prop ook maakt, en hoe je 'm ook gooit, er altijd wel een punt is dat loodrecht ligt boven de plaats waar hij vandaan komt.

De bus neemt ons mee. G. stapt uit en ik rijd verder. Het sneeuwt en het sneeuwt bijna horizontaal. Het is een donkere, geheimzinnige wereld waarin we leven. Waarom denk ik dat ik dat ene punt ben?

‘Vroeger, op school, was ik ook altijd meteen voorzitter.’

‘Aanvoerder.’

Waaruit bestaat de ongelijkheid van de aanvoerder?

Je kunt niet zeggen dat hij intelligenter is dan ieder ander. Ongetwijfeld is hij intelligenter dan de meeste van zijn volgelingen, maar onder hen zijn er die intelligenter zijn dan hij. Toch is hij degene die hen allen aanvoert.

Hoe ik dat ervaar?

[p. 11]

Als een verschil. En als ik eerlijk ben moet ik zeggen: als het kwadraat van een verschil. Het schrijfwerk dat ik heb ondernomen om tot de vrede te komen is van te persoonlijke aard om hier te publiceren, maar van de gevoelens zelf wil ik hier wel mededeling doen.

Al die auto's in de diepte. Ik zie ze door het ene raam en door het andere raam zie ik ze terug, terwijl ze al bezig zijn de bocht in te gaan.

Tussen deze verschijnselen, zo redeneer ik voor de duizendste keer, bestaat een oorzakelijk verband dat je deductief noemt: A → B. Als je in A een auto voorbij ziet gaan, dan zie je hem even later in B weer, een verband in de tijd, dat ook de andere kant op gaat: als je in B een auto ziet, dan heb je hem ook in A gezien: B → A. Er geldt dus A = B, wat, als je beide ramen samenvoegt tot één, vanzelf spreekt: het is dezelfde auto geworden, inclusief de weg die hij gaat + de bocht, alles hoort erbij, het is één en hetzelfde verschijnsel.

Zo meende ik vroeger dat de aarde die, hoe zwaar hij ook is, met een vaart van 30 km per seconde door de ruimte zeilt, door de zon werd aangetrokken met een kracht die net zo groot was als de kracht die hij zelf heeft door eenparig langs een rechte lijn voort te gaan en dat hij daarom in zijn baan blijft. Wat een geluk dat die krachten beide precies even groot zijn, heb ik altijd gedacht, het kleinste verschil zou onze aarde al uit zijn evenwicht hebben gebracht, maar nu weet ik, voorgelicht door de wetenschap, dat er op de aarde, in zijn baan, helemaal geen krachten worden uitgeoefend. Hij volhardt eenvoudig in de beweging die hij met eenparige snelheid langs zijn eigen baan volvoert: een rechte lijn, zoals Newtons wet ons leert, alleen is die lijn door de zon gekromd en zo is ook de rechte lijn die ieder van ons volgt door het leven gekromd.

De zwier waarmee ik de trappen neem van het bankgebouw, door de draaideur naar binnen en weer naar buiten ga, deze weg is in zijn geheel de kortste weg die men gaan kan, een kortere weg is er niet in het leven.

Zeggen dat je, dan en dan, in het buitenland bent.

Ik bel, word gebeld en zeg, in antwoord op de vraag aan mij gesteld, ja. Of nee. Een van beide en ik leg de hoorn terug op zijn plaats.

Snijden, dát is het wat je doet als je werkt, en je doet het van binnenuit. Gedrevenheid wil ik het niet noemen, maar het komt wel uit jezelf en of je het uit liefde doet, of uit haat, dat maakt in het geheel niets uit. Je laat je in je werk leiden door overwegingen van louter formele aard.

Een appel tussen duim en wijsvinger door midden snijden, zien hoe de helft valt en de andere helft die je in je hand houdt niet. Dat snijdt lekker, let maar 's op hoe tevreden mensen zijn die dat doen en, na nog een snede, het eerste partje naar de mond brengen, terwijl ze diep nadenken over heel andere zaken.

Dit is een voorbeeld, maar het gaat om het principe.

Dit principe: dat je door te werken 1) voornamelijk 2) diep in gedachten, je eigen weg volgt.

Mijn dagelijkse leven als spion. Dat komt er ook nog bij.

Mijn spionschap.

Ik belde Yvonne, vanuit een cel en stak daarbij, terwijl ik wachtte op haar stem, een sigaret op, hoewel ik niet rook. Synoniem met mijn onechtheid, want ik sta wel in de telefooncel en ik draai haar nummer, maar ik laat haar gewoon niet opnemen, begrijp je; ik schilder mij liever af als zijnde eenzaam.

Schöne die - vanachter haar stuur, portier open waarop blanke arm - naar mij zit te kijken. Spanning of ik...

‘Je hebt geen gewicht.’

Een vliegende keeper. Je hebt wel spelletjes, dansvormen waarbij je, de armen geheven, dan linksom en dan rechtsom slingert en telkens is het een ander met wie je je verbindt. Zo slingert zich, met grote snelheid, het vrije electron voort door het metaal - is dat aldoor hetzelfde electron?

Waarom weet ik zo goed wie ik ben?

's Middags zat ik bij Kees op het balkonnetje met een boek in de schaduw van de parasol en ik viel in slaap.

Een paar uur tevoren hadden we bier gehaald bij Albert Heyn, een krat dat we tussen ons in droegen over de hete speelplaats waar niemand speelde. Korte, zwarte schaduwen naast de auto. Niemand woont tegenwoordig nog op de begane grond; Kees woont aan het kruispunt van twee tunnels in de lucht, daarheen zijn we op weg, op deze tropische dag. De mussen houden zich stil in de kruinen, we lopen er onderdoor en met het loshangende hemd is het alsof je langs het strand loopt. Zand in het haar.

Automatisering. Goed, daar heb je dan een idee over. En dan ga je ermee naar de computerafdeling. De specialisten.

[p. 12]

Systeemspecialisten. Jonge mensen achter een bureau dat altijd opgeruimd is. Zelf zijn ze net zo opgeruimd, qua karakter, zoals dominees in bepaalde situaties kunnen laten zien dat ze opgeruimd zijn van aard. Ze dragen ook altijd een bril en hun agenda opzij geschoven hebbend, leggen ze hun gevouwen handen daarvoor in de plaats.

Proloog. De ochtendvogels fluiten in de tuin, de zon schijnt door de ruit en het dienstmeisje gaat met een stofdoek langs de meubels.

Twee uur later:

Ik loop met mijn papieren langs een witte muur, beschenen door dezelfde, reeds geklommen zon: een duidelijk doelwit voor de in orde opgestelde specialisten die hun geweren op mij hebben aangelegd, en misschien schieten ze al.

Dat schieten is hun vak, een eigenaardigheid van ze. Mijn aard staat daar loodrecht op. Met wíé ik ook te maken krijg, in het leven, ik zorg ervoor dat ik meedraai, zodat men zich aan mij kan vastgrijpen, maar heb ik met systeemspecialisten te maken dan voel ik een sterke, uit alle gaten evenwijdig spuitende stroom die ik alleen maar kan weerstaan door, als een boot, dwars op de stroom te gaan liggen. Recht, haaks op de richting die ik om me heen voel, er voor zorgend dat de weerstand die ik opwek overal even sterk is. Alleen zo blijf ik op mijn plaats.

Ergens is het middelpunt; er zwerven lieden om heen, mensen die door de bewegingen in de kern worden gericht, terwijl de kern zelf ook uit mensen bestaat.

Je kunt door je bewegingen bijdragen tot de kracht die er van de kern uitgaat. Vergelijk het met de bewegingen in een stad. Je woont in de buitenwijk en als je over de stad spreekt heb je het over iets dat meer in de binnenstad gelegen is en je voelt je, 's zaterdagsmiddags, als je boodschappen doet, automatisch die kant opgaan. Je draagt, door je beweging, reeds bij tot de kracht die er van het hart uitgaat, ook al ben je er nog niet.

Er is, waar een kern is, een sterk veld dat er voor zorgt dat die kern bestaan blijft. Zonder zo'n veld is er geen kern. Ieder die zich in dat veld beweegt, denkt tot die kern te behoren, en hij denkt dat niet ten onrechte want door zijn beweging bepaalt hij de kern en richt hij de beweging van de mensen om hem heen, precies wat die kern doet. Je kunt dus bij een kern niet aanwijzen welke mensen er bij horen en welke niet.

De reed in de bus naar Hillegersberg en vandaar naar het Centraal Station. Allemaal waren wij gericht door de weg die de bus volgde tussen de huizen door en allemaal keken we dezelfde kant uit, naar voren, de avond in; we zagen niets, niets dan de brede rug van de chauffeur die ons vervoerde. Bij het Centraal Station stapten wij allen uit, ieder van ons ging zijns weegs. Aangekomen in het hartje van de stad kun je elke kant uitgaan.

En zo is het met mijn werk. Het is een ontdekking te merken dat je tot de kern behoort, dat je dáárom dus niets meer te doen hebt. Hart. Men mag mij, in dit bedrijf, als het hart beschouwen. De ben beschikbaar, elk uur van de dag en desnoods 's nachts. Men hoeft mij maar te bellen.

En zo is het met mijzelf. Er is geen probleem dat ik niet, door naar buiten te kijken, tot een oplossing weet te brengen. Daarom is het zo stil hier.

Eén regel. Eén regel heb ik ten slotte geschreven wanneer ik, als laatste, het gebouw verlaat en de sjaal omsla en in de buitenlucht stap... Ach, wie belet mij, denk ik dan, wie belet mij eigenlijk hier gewoon mee door te gaan?

Inzicht. Ik keek uit over de donkergeworden, gitzwarte stad. Overal die zuilen van wit, vierkant kantoorlicht waaronder, lusvormig, tramrails glanzen, zwarte gaten, stilte.

In dit gebouw ben ik de enige en ik schrijf. De schrijf wat ik denk en het is niet veel. Maar prachtig is het wel. Het heeft niets met mijzelf te maken. Wat ik beschrijf is het leven in deze stad. Onwrikbaar zitten de mensen in het zadel, en hard. Zo hard dat je ze er makkelijk uitpeutert en vervangt door een ruiter van plastic, niet omdat dat goedkoper is, zoals Freriks denkt, maar omdat het beter werkt. En daar schrijf ik dan over, in tamelijk abstracte termen die van alles kunnen betekenen, maar wat geeft dat, als ze maar snijden. De wereld valt uiteen in twee helften van een appel, en het mes heeft niemand gezien.

Natuurlijk, nooit zal ik de eerste zijn om iets te ondernemen in het leven, maar wel ben ik op een of andere manier altijd