De Revisor. Jaargang 4

[p. 6]

Frans Kellendonk
Clara

Hij was haar naam vergeten. Net toen hij de hoek wilde omslaan van de straat waar ze woonde merkte hij het. Hij kon geen stap meer verzetten. Onthutst keek hij naar de bos bloemen in zijn hand. Het boeket leek ineens absurd, alsof het op het punt stond om te verwelken.

Hoe was het nogelijk! Drie maanden lang had hij die naam zonder ophouden gefluisterd, gezucht, gezongen. Gebruikt als klacht, als jubelkreet, misbruikt als vloek. Met de neus van zijn schoen had hij hem gespeld op de vloer onder zijn bureau, met de punt van zijn vinger in het stof op zijn vensterbank. Meer dan eens had hij zich erop betrapt dat hij, moe van het studeren, zijn kladblok had volgeschreven met lange rijen die alleen bestonden uit die naam. Was dat lieve woord hem niet, een paar seconden geleden nog, zomaar, vanzelf, van de tong gegleden? Hoe kon hij het dan vergeten zijn?

Hulpeloos tastte hij rond in het gat in zijn geheugen. Misschien had hij haar naam teveel geproefd en was hij in zijn mond weggesleten, als een toverbal. Ach, nee. Het kwam door de zenuwen. Rustig blijven staan. Een black-out, meer niet. Kalm blijven. Waaraan had hij gedacht toen hij net nog in het park, op weg van zijn kamer naar hier, van bloemperk tot bloemperk was gedwaald en het sprietige boeket bloemen had samengesteld dat hij nu zo onthutst in zijn hand hield? Aan haar toch, alleen toch aan... Godallemachtig! Er zat een o in haar naam, een lange o, dat wist hij zeker. José, Joke, Monica, Toos, Roos, Rosa. Zoiets. Anders proberen. Hij kon beter denken aan hoe ze eruit zag, aan haar tengere kleine lichaam, haar grijs-groen-bruin gespaakte ogen, smalle handjes, donker krullend lang haar, aan het dons in haar nek dat zichtbaar werd wanneer ze die lange krullen in haar smalle handjes nam om ze dan weer, schuddend met haar hoofd, over haar schouders te laten neerdalen. Zeker. Maar hoe heette ze nou? Stel dat straks een meisje zou opendoen dat in ieder opzicht aan deze beschrijving beantwoordde, maar eigenlijk niet op haar zou lijken, een zus bijvoorbeeld, of stel dat ze haar lokken had geverfd, of afgeknipt, zou hij dat dan zien, zou hij weten of ze het was?

Dit werd ál te gek. Hij moest gewoon doorlopen en aanbellen, er zat vast een naambordje op de... Nee. Ze had hem verteld dat mevrouw Haagsma - vreemd, die naam kon hij zich zomaar herinneren - haar hospita, het onnodig vond om het beschamende feit dat ze een onderhuurster had ook nog eens op haar voordeur aan te plakken. Hij moest terug naar huis. In zijn prullemand lagen zeker nog verfrommelde blaadjes kladpapier waar haar naam op stond. In de kantlijn van het uittreksel dat hij had gemaakt van Hilgerd, Atkinson & Atkinson's godvergeten Introduction to Psychology moest haar naam ook een paar keer voorkomen. Maar dat zou minstens een uur kosten. Ze had voor hem gekookt, hij kon haar geen uur met het eten laten wachten.

Dus vermande hij zich. En in de hoop dat hij op haar kamer een rondslingerende enveloppe zou aantreffen sloeg hij, als was het een pagina van Hilgard & Co, de hoek van de straat om.

Hij was negentien en heette Thomas. Soms kwam zijn naam hem vreemd en willekeurig voor, maar hij wist er geen te bedenken die beter bij hem zou passen. Zij was tweeëntwintig en bovendien verliefd op een ander.

Op maandagavonden hulde ze zich in een zwart jurkje met laag uitgesneden hals, in zwarte visnetkousen, stak een roos in haar krullen en dan zong ze over amour in café ‘De Sportcentrale’, dat voor die gelegenheid werd omgedoopt in ‘Club Rive Gauche’. Ze zong over Parijzenaars die teveel van de liefde gehouden hadden en op sombere zondagmiddagen nog even aan wat seringen snoven alvorens zich aan een van de stadspoorten te verhangen, over minaars voor éen dag, die, hand in hand, lichaam aan lichaam, waren doodgebleven, over meneer Lenoble die liever voor het gas ging liggen. Ze was al twintig jaar uit de mode.

Toen Thomas net drie dagen in de universiteitsstad was waar deze gebeurtenissen plaats grepen in het vroege najaar van negentienzeventig en hij zich wat alleen begon te voelen, was hij toegetreden tot het dispuut ‘Armageddon’, naar later bleek als enige eerstejaars. Verder bestond het dispuut uit acht tiendejaarsstudenten die levendige herinneringen bewaarden aan het existentialisme. Zo vriendelijk en spontaan werd de nietsvermoedende groen in het gezelschap opgenomen dat hij het hart niet had om weer uit te treden toen hij ontdekte dat de gelederen de afgelopen jaren drastisch waren uitgedund door wat voorzichtig werd omschreven als een tragische reeks geslaagde suïcidepogingen. Dit merkwaardige dispuut vormde het vaste ge-

[p. 7]

hoor van de tweeëntwintigjarige chansonnière. Thomas had maar twee maandagavonden nodig om te begrijpen dat zij zijn kans was om aan de zelfmoord club te ontkomen. Hij raakte met hart en ziel aan haar verslingerd.

De ander op wie zij verliefd was heette Johan Hoogstraten. Hij was drieëndertig jaar, kandidaat in de Klassieke Letteren en kon door zijn baan als leraar aan een plaatselijk lyceum een Volkswagen rijden. Hij beantwoordde haar amour slechts dan wanneer zijn vaste vriendin een weekend de stad uit was. De hel, dat was inderdaad die eeuwige ander.

Ze was niet helemaal afkerig van Thomas. Waneer de voorstelling uit was, het publiek vertrokken en haar accordeon ingepakt, mocht hij vaak even bij haar komen zitten. Buiten, in het akelige licht van de lantaarn tegenover ‘De Sportcentrale’ stond dan, al meer lijk dan mens, de stille jongen die haar begeleidde op de piano en die hem steeds weer met aandoenlijk trillende handen pilsjes kwam brengen.

‘Je bent zoveel mooier dan Johan,’ verzuchtte ze dan en de stille jongen zag door de witte geschilderde letters die samen ‘De Sportcentrale’ spelden hoe ze haar smalle handje door zijn haar liet glijden, ‘je hebt zulk prachtig blond haar’, hoe ze hem in zijn ogen keek, ‘...zulke helder blauwe ogen, met van die lange wimpers, en zo'n aristocratische neus...’, hoe ze haar wang tegen zijn bovenarm legde, ‘...brede schouders...’, hoe het rappe handje hem over zijn dijen streek, ‘...lange, harde benen, veel slanker dan de zijne...’, en de stille jongen ging dan maar naar huis, hopend dat er tussen nu en de volgende maandag een wonder zou gebeuren. ‘Maar,’ zei ze dan, terwijl ze rechtop ging zitten en net deed alsof ze niet merkte dat Thomas gloeide over heel zijn lijf, ‘jij bent een jongetje van negentien en ik ben een volwassen vrouw. En ik hou nu eenmaal van Johan.’ En met een tweede zucht besloot ze, ‘Zal ik ooit van hem verlost worden?’

Er zat in haar gedrag een tegenstrijdigheid die Thomas niet ontging. Hij hield van haar omdat ze het mooiste meisje was dat hij kende. Zoiets was logisch. Die Johan Hoogstraten had dun haar, geelgerookte tanden, een onflatteus buikje. Hij droeg oude Terlenka pantalons waarin zijn dikke knieën zakken hadden uitgesleten en vettige colbertjassen die uitpuilden van de tabaksbuidels, pijpen en jumbodozen aardgaslucifers die hij overal mee naar toe nam. Dat ze ondanks al die lelijkheid, ondanks het feit dat ze Thomas veel aantrekkelijker vond, toch van die Hoogstraten meende te moeten houden, dat vond hij niet alleen onlogisch, maar zelfs pervers. Bovendien was Hoogstraten onsympathiek, duf, egocentrisch, net als alle mensen van, zeg, boven die tweeëntwintig. Was het die Volkswagen die haar zo in hem boeide? Ach, onzin. De onwaarschijnlijke Hoogstraten was alleen een voorwendsel. Zijn eigenlijke rivaal was de amour, die onmenselijke hartstocht die haar helemaal voor zichzelf opeiste en wild werd van jaloezie wanneer haar pad dat van aardige jongens als Thomas kruiste, jongens op wie ze wel eens verliefd zou kunnen worden. Wilde ze dat maar inzien! Maar ze glimlachte slechts om zijn vurig geredeneer, in de hogere wijsheid van haar passie, en Thomas oefende geduld en schreef haar naam in lange rijen op zijn kladblok terwijl hij probeerde te studeren voor zijn tentamen Inleiding in de Psychologie.

Pas toen hij bewusteloos aan haar voeten lag wilde ze hem met andere ogen bezien.

Weken gingen voorbij waarin er tussen hen niets gebeurde. Zij hield van Johan Hoogstraten. Hij hield van haar. Behalve op maandagavonden moest zijn liefde het zonder haar aanwezigheid stellen en groeide desondanks. Woekerde. Toen ze op een avond ineens onaangekondigd voor zijn deur stond leek ze zelfs een tikkeltje bleek en nietig bij de wildgroei van die liefde. Toch kon hij van opwinding geen woord uitbrengen.

‘Je moet iets voor me doen,’ zei ze. ‘Je mag het me niet weigeren, Thomas. Stel geen vragen.’

Ze had een plastic draagtas bij zich. Hij volgde haar langs de laatste vleugjes jas mijngeur van dat jaar. Het was begin oktober, nog warm tussen de huizen, maar kil op de pleinen. Ze droeg een dun wit katoenen jurkje en dribbelde zo hard dat hij snelle tussenpassen moest maken om haar bij te houden. Af en toe snikte ze en dan veegde ze met de rug van haar hand door haar gezicht. Bij de hoek van de straat waar Johan Hoogstraten woonde bleef ze staan.

‘Wat...’

‘Alsjeblieft, Thomas, stel geen vragen. Hier, pak aan.’

Ze gaf hem de draagtas. Er zat een zaklantaarn in en een lang stuk touw.

‘Je gaat je toch niet...’

Snel legde ze haar vingers op zijn mond. ‘Niet echt,’ fluisterde ze. ‘Niet echt. Ik wil hem alleen maar aan het schrikken maken. Daarom neem ik jou ook mee. Zodat er niets kan misgaan. Ik ben zo ongelukkig, Thomas. Je moet me helpen.’ Ze nam haar vingers weg en kuste zijn lippen. Het was een kus vol ellende, zout, nat, koortsig. Niet de kus waarvan hij had gedroomd.

Katteogen keken hen kil glinsterend na toen ze hem door een doolhof van tuinpaden leidde tot waar een eik over een brokkelige tuinmuur groeide.

‘Weet je hoe je een strop moet maken?’

‘Kom,’ zei hij, ‘we gaan weer.’

‘Het hoeft geen echte strop te zijn. Alleen iets dat erop lijkt. Met een knoop die kan glijden.’

Ze opende het tuinhek en trok een veilingkist met bloempotten het sintelpad in. Ze haalde de bloempotten eruit en zette ze tegen de muur. ‘Ik moet ergens opstaan,’ verklaarde ze, ‘om te kunnen vallen.’

Johan Hoogstraten bewoonde de eerste verdieping in het huis aan het andere eind van de tuin. Eerst brandde er licht in de keuken. Dat ging uit en nu ging achter een van de andere ramen het licht aan. Over de plooien van de gordijnen golfde een schim. De schim had een pijp in zijn hoofd. Thomas maakte een knoop die kon glijden.

‘Goed zo,’ zei ze terwijl ze de knoop heen en weer schoof langs het touw. ‘Nu moet je in de boom klimmen en het touw vastbin-

[p. 8]

den aan een stevige tak. En als ik ja zeg moet je met de zaklantaarn op me schijnen.

‘Ik begrijp niet...’ treuzelde hij. Hij voelde zich misselijk.

Ze legde haar handen om zijn nek en haar natte, gloeiende wang tegen de zijne. ‘We doen maar net alsof,’ fluisterde ze. ‘Ik wil hem alleen maar de stuipen op het lijf jagen. Zo gaat het niet langer. Er moet iets gebeuren.’

Hij deed maar wat ze van hem vroeg: klauterde tegen de muur op en hees zich de boom in. Maar hij bond het touw niet vast. Hij sloeg het een keer om een dikke tak en hield het in zijn hand. Wat was het koud. Uit een naburige tuin klonk gejammer van copulerende katten. Er verscheen een kier in de gordijnen achter het verlichte raam op de eerste verdieping. Waarom gaf ze nu een ruk aan het touw? Hij had het gelukkig goed vast.

‘Ja.’

Hij knipte de zaklantaarn aan en zag haar voor het eerst van zijn leven naakt. Ze was bleek als marmer. Ze stond op het omgekeerde veilingkistje en het katoenen jurkje lag als schuim aan haar voeten. Zijn hand trilde, de lichtbundel van de zaklantaarn trilde en beroerde haar bleekheid. Zou ze gaan zingen? Ze legde de strop om haar hals. Op de eerste verdieping zwaaide een raam open. Hij voelde weer een ruk aan het touw. Waarom toch? Net te laat liet hij het los. In een regen van dorre bladeren viel hij van krakende tak op krakende tak. ‘Godverdomme! Godverdomme!’ schalde de stem van Johan Hoogstraten door de heldere herfstavondlucht. Thomas verbaasde zich over de hardheid van het grasveld.

Hij bleef niet lang bewusteloos. Toen hij bijkwam stond Hoogstraten met gebalde vuisten naast haar. Ze had het touw nog om haar nek en hield het jurkje met beide handen tegen haar borsten gedrukt.

‘Bel dan een dokter,’ huilde ze. ‘Blijf daar toch niet staan, Johan. Misschien heeft hij wel een hersenschudding!’

‘Donderop!’ schreeuwde Hoogstraten. ‘Laat je hier godverdomme nooit meer zien of ik draai je godverdomme je nek om!’ Thomas stond op en strompelde naar de heg. Hij braakte. Behalve dat hij zich van zijn leven nog niet zo misselijk had gevoeld mankeerde hij niets.

Of was het een a? Sara, Carla, Barbara, Baps? Of Beps? Beppy, Bernadette, Bernardina? Erna, Dina, Dieneke, Diny? Iny, Ina, Ine, Ineke? Tineke, Tiny, Riny, Rina? Marina, Trees, Maria, Marian of Marja? Ria? Serpentines van kleurige meisjesnamen ontrolden zich voor zijn radeloos geestesoog terwijl hij zijn wijsvinger langzaam naar de belknop bracht. Stel dat mevrouw Haagsma zou opendoen. Moest hij dan zeggen: Is... eh... eh... dingetje thuis? Of: is uw onderhuurster thuis? Het woord onderhuurster zou haar niet bevallen. Huisgenote?

Hij belde. Thea, Dora, Dorien, Dorothée? Nee. Désirée? Het was niet mevrouw Haagsma die opendeed. Ze was het zelf. Tenminste, dat veronderstelde hij. Ook in de hoop dat haar naam hem vanzelf te binnen zou schieten wanneer hij haar zou zien werd hij nu teleurgesteld. Hij verloor ieder zelfvertrouwen. Het meisje was tenger en klein; had grijs-groen-bruin gespaakte ogen; smalle handjes en lange donkere krullen. De woorden die haar beschreven had hij goed onthouden - en pasten. Maar de werkelijkheid die ze betekenden was met haar naam uit zijn geheugen verdwenen. En hij dacht: Dit is een anoniem meisje, ik ken dit meisje niet.

Hij zei: ‘Ik heb bloemen voor je meegebracht,’ net op tijd een punt achter ‘meegebracht’ intonerend.

‘Wat lief van je!’jubelde ze. ‘Asters! Ik heb een heel mooi liedje over asters.’ En toen ze hem voorging naar haar kamer zei ze spotlachend over haar schouder: ‘Je bent hier nog niet eerder geweest, geloof ik, hè?’

Geloof ik! Wist ze dan werkelijk niet dat dit zijn allereerste bezoek was? Ze wees hem een stoel. Hij ging zitten, maar stond meteen weer op toen ze naar de keuken liep om de bloemen af te snijden en in een vaas te zetten. IJsbeerde langs posters waarop holle wangen, zwart aangezette ogen, Mistinguette, Barbara,