De Revisor. Jaargang 4

[p. 32]

[Bij meneer Prinsen (vervolg)]

een paar uur tevoren, lachte om zijn grapjes en genoot van de vergenoegde blikken waarmee hij me soms van achter zijn brilleglazen zat aan te kijken. Nog nooit had een vreemde volwassene me zo het gevoel gegeven dat hij blij was met mijn aanwezigheid. Op weg naar het bezoek zong ik en liep ik af en toe met sprongetjes omdat ik wist dat hij vol ongeduld wachtte. In mijn verbeelding zag ik hem al de deur opendoen en hoorde ik zijn kwasi-mopperige stem: ‘O, o, wat ben je weer laat! Kom maar gauw binnen.’ Ik lach te in mezelf en dacht aan niets anders dan het vooruitzicht van een paar uur onafgebroken gezelligheid met iemand die me blijkbaar even graag bij zich zag als zijn eigen vrouw en dochter.

's Avonds zag de huiskamer er het feestelijkst uit. De gordijnen voor de brede ramen waren dicht, in een hoek en hier en daar op een tafel of een antiek kastje brandden schemerlampen. Zoontstond er een afgesloten wereldje, geheimzinnig en toch knus, voor niemand anders bestemd dan voor ons beiden. De sfeer van geborgenheid, die ik bij mijn eerste bezoek in het huis van Marijke's ouders meteen zo sterk had gevoeld, is in mijn herinnering altijd verbonden gebleven met een paar reprodukties aan de muur van hun woonkamer: oud-hollandse taferelen, achter blinkend gepoetst glas, van stille kamers en gangen waar hier en daar een vriendelijke gestalte in het zonlicht zat. Terwijl meneer Prinsen in de keuken bezig was met koffie zetten keek ik ernaar en stelde ik me voor hoe het zou zijn om binnen de ruimte van zo'n plaatje te leven.

Maar nog vaker keek ik naar het schilderij in de hoek. Er was een zomers boslandschap op te zien met in het midden, tussen diepgroen gebladerte, de voorgevel van een boerderij. In deze boerderij hadden de opa en oma van meneer Prinsen gewoond. Ik weet niet zeker of hij me dit inderdaad verteld heeft, of dat ik het er zelf bij verzon. Veel verschil maakt het niet, want voor mij wás het ‘de boerderij van meneer Prinsen’ - het bewijs dat hij, anders dan mijn ouders, geboren en getogen was in onze streek. Zijn vrouw en hij kwamen allebei uit de omgeving van ons stadje en spraken of in dialekt, of met accent. Dat gaf hun iets interessant-gemoedelijks want de meeste ouderen waar ik mee te maken had - mijn vader en moeder, hun vrienden, de juffrouwen en meneren op school - waren ‘Hollanders’ die door hun werk in deze uithoek waren terechtgekomen en er zich nadrukkelijk als vreemdelingen beschouwden. Wanneer ik bij de familie Prinsen koffie met koek kreeg op een tijd dat wij thee dronken, wanneer ze het met elkaar hadden over ooms en tantes in een naburig dorp, zat ik stilletjes mee te genieten van een leven waar alles van oudsher vertrouwd was en dichtbij. Op zulke momenten had ik best met Marijke willen ruilen.

Maar het had ook zijn voordelen om tot de ‘import’ te horen en tegenover haar en haar ouders duidelijk ánders te zijn. Wanneer ik hun, overdreven artikulerend en met zoveel fouten als ik maar maken kon, een zinnetje in dialekt nazei, sloegen ze schaterend hun handen in elkaar en probeerden me, tussen hun lachaanvallen door, te verbeteren. Ik zorgde dan dat het de volgende keer nóg iets onzinniger klonk, want hoe hulpelozer ik me voordeed bij dit spelletje, hoe groter hun pret was en hoe meer ze me leken te bewonderen.

Op de middagen en avonden dat ik kwam ‘oppassen’ was meneer Prinsen zelden iets aan het doen. In de kamer was alles opgeruimd en op een hoek van de tafel stonden, stijfjes naast elkaar op een dienblad, twee kopjes klaar. Ook aan de gretigheid waarmee hij meteen al in de gang losbarstte in een stortvloed van gekeuvel, was te merken dat hij zich had zitten vervelen. Glunderend liep hij voor me uit en terwijl hij hier en daar nog iets in de kamer verschikte en tenslotte ging zitten, praatte hij nog steeds aan één stuk door. Zijn verhalen gingen over de meest alledaagse onderwerpen: hij had een dure regenjas gekocht en pas toen hij hem thuis had uitgepakt gemerkt dat er een vetvlek in de voering zat, of zijn vrouw had de vorige avond per ongeluk twee woorden verkeerd om gezegd en toen had Marijke zich van het lachen verslikt in haar limonade. Meneer Prinsen wist er hele toneelstukken van te maken. Hij zwaaide met zijn armen, trok overdreven grimassen van ontsteltenis en riep telkens, terwijl hij schokschouderend ineenkromp: ‘We kónden niet meer!’ Ik luisterde en lachte mee - half om de verhalen, half om het dwaze dat een volwassene zich zo gedroeg. Hoe langer hij doorging - soms vertelde hij wel drie of vier keer achter elkaar hetzelfde, met steeds nieuwe details en uitroepen - hoe meer het begon te werken als een bedwelming. Het leek dan of dat wat hij beschreef zich nu, in deze kamer, afspeelde en alsof ik onzichtbaar was opgenomen in het beschutte privéwereldje van hun drieën. Onderhand lette ik goed op hem zodat ik later alles aan mijn ouders zou kunnen navertellen, kompleet met zijn gebaren en de uithalen van zijn stem. Een tijd lang zat ik hem bijna dagelijks thuis aan de eettafel te imiteren. Het was de enige manier om mijn vader en moeder tenminste íets te laten merken van wat ik op mijn oppasmiddagen beleefde. Maar als mijn vader, midden onder mijn weergave van meneer Prinsens huis-, tuin- en keukenpraat, ineens niet meer lachte en schamper zei: ‘Het lijkt wel een jonge juffrouw’, hield ik geschrokken mijn mond, bang dat ons geheim nu zou worden ontdekt.

Meneer Prinsen vertelde ook wel eens, vooral 's avonds, verhalen die mijn ouders nooit van mij te horen kregen. Ik bewaarde ze angstvallig voor mezelf, niet alleen omdat hun inhoud te maken had met onze avonturen in de slaapkamer, maar meer nog omdat ik voelde dat ze echt voor mij waren bestemd en hij ze nooit zo aan een ander zou hebben verteld. Zijn stem klonk dan vertrouwelijker, de drukke gebaren hielden op en in plaats van te schateren glimlachte hij terwijl hij me aankeek, of zijn blik door de kamer dwaalde.

Meestal ging het over vroeger. Ik herinner me bijvoorbeeld een verhaal uit zijn geboortedorp. Daar was een groepje oudere jongens geweest die 's avonds bij elkaar kwamen in een afgelegen schuur. Ze hadden een spelletje bedacht, waarbij ze ieder om beurten hun broek moesten openmaken om zich, met hun handen op de vloer gesteund, als ‘koe’ door de anderen te laten ‘melken’. Degeen die de meeste ‘melk’ gaf had gewonnen. Me-

[p. 33]

neer Prinsen was er één of twee keer bij geweest, maar ze hadden hem te jong gevonden om mee te mogen doen.

Zijn mooiste tijd was gekomen toen hij in de stad op kantoor had gewerkt en iedere dag vanuit zijn dorp met de trein op en neer had gereisd. Op het buurtspoorlijntje reden wagons met ouderwetse coupé's waar niemand in of uit kon als je eenmaal was vertrokken. Wat ze daar als jongens niet allemaal met elkaar hadden uitgehaald! Hun enige zorg was geweest om weer netjes met hun kleren dicht te zitten bij het volgende station. Hij grinnikte weer als hij eraan terugdacht. Het had hem danig gespeten toen het plotseling voorbij was geweest omdat hij was getrouwd en met zijn vrouw in de stad was gaan wonen.

Wanneer meneer Prinsen zo aan het vertellen was zat ik, achteruit geschoven in mijn stoel, stil en met een beschaamd gevoel te luisteren. Alleen als ik merkte dat hij nieuwsgierig in mijn richting keek mompelde ik, zonder terug te kijken, ‘ja’ of ‘ik geloof er niets van, hoor’. Hoe onzeker zulke verhalen me ook maakten, ik wilde in geen geval dat hij op zou houden en dat de sfeer van geheimpjes die ík alleen mocht horen dan voorbij zou zijn. Bovendien was ik, zonder dat ik me daarvan bewust werd, wel degelijk geïnteresseerd. Of deze jongensavonturen ooit echt zouden zijngebeurd vroeg ik me niet af. Ik luisterde ernaar, half met tegenzin, en werd pas weer spraakzaam als meneer Prinsen na een korte stilte iets onnozels begon te vertellen dat hij met zijn vrouw en Marijke had meegemaakt. Maar later, thuis in bed of bij een vervelende les op school, riep ik in mijn fantasie het beeld weer op van de dorpsschuur of de treincoupé, en dan stelde ik me voor - heel even maar, tot hetzelfde gevoel van tegenzin opkwam en ik mijn visioen snel liet verdwijnen - dat ik meneer Prinsen was geweest.

Over één van zijn verhalen dacht ik weken lang na. Het was minder spektakulair dan de belevenissen uit zijn jeugd maar het gaf me voor het eerst een schok, omdat het ging over iets dat volgens meneer Prinsen nog maar pas geleden was gebeurd, en niet met hemzelf, maar met een ‘kennis’ van hem.

‘Stel je voor,’ vertelde hij meteen hoge, verontwaardigde stem, ‘die jongen was in een herenmodezaak een broek aan het passen en toen kwam de verkoper ineens achter hem staan in het hokje en pakte hem zó in zijn onderbroek!’

Meneer Prinsen begon te proesten van het lachen. Meteen daarna had hij het al weer over iets anders, maar dat drong nauwelijks tot mij door. De woorden van zoëven klonken nog in mijn hoofd. Wat betekende dat precies: hij pakte hem in zijn onderbroek? Die vraag bleef me, ook nadat ik bij meneer Prinsen was weg gegaan, bezig houden. Misschien had die verkoper wel vergeten de maat op te nemen en was het helemaal niet geweest wat meneer Prinsen, door zijn proestbui en de prettwinkeling in zijn ogen, had gesuggereerd. Voor de gedachte dat dat nog ergens anders zou kunnen bestaan dan bij hem en bij mij, schrok ik terug. Zodra ik in mijn verbeelding een échte verkoper écht zijn hand zag steken in de onderbroek van een klant, met dezelfde bedoeling als waarmee meneer Prinsen mij naar zich toetrok voordat we naar boven gingen, begon het me te duizelen. Tenslotte bedacht ik dat hij het hele verhaal had verzonnen om indruk op mij te maken. Maar zeker wist ik het niet, en ik heb het hem ook nooit durven vragen.

Wanneer ik ervan overtuigd was dat hij zat te fantaseren, lachte ik van harte mee en stimuleerde ik hem, door mijn uitroepen van ongeloof, om er nog een schepje bovenop te doen. Dan werd het een veilig spel, ver buiten de werkelijkheid, dat alleen wij met ons tweeën konden begrijpen. Natuurlijk was het onbestaanbaar dat meneer Prinsen, toen hij met zijn vrouw en Marijke op vakantie was geweest aan zee, in de zwembroek had kunnen kijken van een jongen die, op zijn rug uitgestrekt in de zon, naar een andere jongen naast hem had liggen turen. Maar wat was er heerlijker dan meneer Prinsen telkens opnieuw te laten vertellen hoe de bult in de broek van de zonnebader steeds maar groter was geworden, net zo lang tot de dunne stof als een tent had opgestaan boven zijn benen! We schaterden het allebei uit en ik rustte niet voordat meneer Prinsen ongedurig heen en weer schuivend in zijn stoel, het tafereel met vette potloodstrepen in alle standen op een bloknootvel voor mij had uitgetekend. Ik nam de bloknoot van zijn knieën, liep ermee naar de tafel en begon meneer Prinsens schetsen op de ene bladzij na de andere over te tekenen. Toen het me tenslotte lukte om de vervormde zwembroek weer te geven zonder dat ik naar het voorbeeld keek liet ik trots het resultaat zien aan meneer Prinsen, die achter mij was komen staan en schuddend van de pret voorzichtig tegen mijn schouder leunde. Er waren tranen in zijn ogen en hij lachte maar door, terwijl hij de blaadjes stuk voor stuk oppakte, ze in kleine snippers scheurde en naar de keuken liep om alles weg te gooien in de vuilnisbak.

Er was maar één onderwerp waar hij nooit over kon praten zonder dat er onmiddellijk een onaangename uitdrukking op zijn gezicht verscheen. Het was ook de enige gelegenheid waarbij hij het vreemde woord ‘homo’ gebruikte. Zijn stem klonk dan scherp, zijn mondhoeken gingen misprijzend naar bene-