De Revisor. Jaargang 4

[p. 30]

[Bij meneer Prinsen (vervolg)]

opnieuw in de gang, op weg naar de achterdeur. Mijn gedachten waren nog vol van de pretsfeer van zoëven en ik schrok toen hij mij bij mijn arm pakte en met een gedempte, onverwacht streng klinkende stem zei: ‘Dat van vanmiddag mag je niet aan je vader en moeder vertellen, hoor. Je mag er nooit met iemand over praten. Zul je me dat eerlijk beloven?’ Ik knikte, de betekenis van zijn woorden drong maar half tot me door. Maar wat ik wel goed merkte was dat zijn ogen niet vriendelijk stonden; ze keken me aan met een starre, oplettende glans. De stilte van het lege huis om ons heen had voor het eerst iets onaangenaams en de gang, waar we net nog hadden staan juichen van plezier, leek opeens beklemmend nauw en donker. Toen ik, na meneer Prinsen nog snel te hebben beloofd dat ik de volgende week opnieuw bij hem zou komen ‘oppassen’, voor het huis op mijn fiets stapte, haalde ik opgelucht adem. Even later, in de brede lanen van de tuinwijk tussen zijn straat en de onze was ik, zingend en fantaserend over van alles dat niets met deze middag te maken had, mijn schrik al weer vergeten.

III

Van de eerste keer dat ik met meneer Prinsen meeging naar zijn slaapkamer boven in het huis, kan ik me nauwelijks iets herinneren. Was het meteen al op de vrije middag een week na onze fietstocht in het bos? Achteraf vormen al die middagen in de jaren tussen de vierde lagere school en ergens in het begin van het gymnasium zozeer een geheel, dat ik ook van de helderste herinneringsflitsen vaak niet weet waar ze thuis horen in het verloop van onze vriendschap.

De sensatie van het avontuur - zo maar in een kamer te zijn waar je bij vreemden nooit mocht komen - zal in het begin wel het grootst geweest zijn. Zelfs de slaapkamer van mijn ouders kende ik alleen van eenzame speurtochten door het huis op middagen als mijn moeder uit was en ik zeker wist dat niemand mij zou betrappen. Bij meneer Prinsen zag alles er, net als beneden, anders uit - schoon en star geordend alsof er nooit iemand kwam. Maar de sfeer was dezelfde als bij mijn ouders: streng uitziende meubels van donker hout en, op de kastjes en tafels langs de muur, schalen en geheimzinnige flessen van dik, geslepen glas, zoals je ergens anders nooit zag. Een van deze flessen, waarop in doorzichtig wit een ouderwetse meisjesfiguur met wapperende haren was afgebeeld, herkende ik zelfs. Trots vertelde ik meneer Prinsen dat mijn moeder er precies zo één had. Ik riep het verrast en op ekstra uitbundige toon omdat het halfbewuste gevoel dat ik samen met hem bezig was iets verbodens te doen ineens een nieuwe, prikkelende scherpte had gekregen.

Zodra we boven waren liep meneer Prinsen altijd snel naar het raam om de gordijnen dicht te trekken, en ik heb zijn slaapkamer dan ook nooit anders gezien dan in een oranje schemerlicht dat, op dagen wanneer de zon scheen, zelfs aan de diepste schaduwen een warme gloed gaf. Bij donker weer waren de meeste voorwerpen al op een paar meter afstand niet meer te onderscheiden en had alleen het porselein van de wastafel een harde, onvriendelijke glans. 's Zomers bleef het raam meestal openstaan en dan hoorde je de hele middag vanachter de rusteloos golvende gordijnen het eentonige gepiep van het haakje bij de vensterbank.

Voor onze kleren gebruikten we allebei een aparte stoel. Ik keek tersluiks naar meneer Prinsen en probeerde mijn spullen net zo mooi op te vouwen en nauwkeurig symmetrisch neer te leggen als ik hem zag doen. Alleen mijn sokken hield ik aan, onzeker of mijn voeten wel schoon genoeg voor hem waren. Hoe vaak had ik hem niet, als ik beneden in de huiskamer op bezoek was, met een stem vol afschuw tegen Marijke en zijn vrouw horen zeggen dat een kennis van hen ‘rook’ of zich niet behoorlijk waste! Gelukkig vroeg hij nooit, wanneer ik snel en beschaamd op mijn sokken naar het bed liep, waarom ik niet alles uittrok.

Nadat meneer Prinsen eerst de sprei had weggetrokken en op een tafeltje gelegd, ging hij voorover op de deken liggen. Hij had zijn bril afgezet en hield zijn ogen half gesloten; zijn adem ging traag en regelmatig, alsof hij sliep. Ik ging naast hem zitten - het ledikant was zo breed dat ik hem, wanneer hij aan de zijkant lag, nauwelijks hoefde te raken - en keek, met mijn armen om mijn opgetrokken benen geslagen, om mij heen in de halflichte kamer waar alle dingen, nu het helemaal stil was geworden, iets plechtigs hadden als in een kerk. Ik zei niets en wachtte tot hij vanuit het kussen met een vriendelijke stem, maar zonder naar mij op te kijken, vroeg: ‘Toe, wil je me masseren, mijn hele zijkant is weer zo doof’. Ik draaide me om, hurkte schrijlings op mijn knieën boven zijn rug en begon, zoals hij me geleerd had, aan de rechterkant zijn bleke vlees tussen mijn vingers te kneden, langzaam vanaf de bovenarm en de nek tot aan de knieholte, en dan weer terug. Wat hij met het ‘dove’ gevoel bedoelde begreep ik niet; het kwam van zijn ziekte (‘net of alles daar dood en bevroren is’, zei hij). Maar ik voelde me trots als ik hem, terwijl ik wreef en kneep zo goed ik kon, tevreden hoorde zuchten: ‘O ja, het begint al te tintelen, nog iets harder, zo is het fijn’.

Soms duurde het lang en bleef hij, terwijl mijn polsen al lam raakten van de ongewone inspanning, teleurgesteld met zijn hoofd schudden dat hij niets merkte. Zonder een woord te zeggen masseerde ik mechanisch door. Ik zette stiekum minder kracht om de pijn in mijn arm te laten verdwijnen en kneep alleen af en toe, uit ergernis over het uitblijven van een reaktie, hard en vijandig in een van de spieren. Maar ook dat drong niet tot hem door. Verveeld en uitgeput zei ik tenslotte: ‘Nu hou ik op, ik word er doodmoe van’ en liet me naast hem achterover vallen.

Ik wist dat hij al gauw zijn hoofd van het kussen zou beuren om mij glimlachend en met een speelse glans in zijn ogen aan te kijken, en dat hij dan langzaam naar mij toe zou komen schuiven en zijn arm om mij heen zou slaan. Zijn weke lichaam was zwaar, pijnlijk zwaar zelfs, maar toch vond ik het prettig wanneer hij boven op mij lag, zo dat het leek of ik aan alle kanten onder hem was bedolven. Ik sloot mijn ogen, de warmte maakte mij dromerig en hoewel ik in mezelf moest lachen als ik dacht

[p. 31]

aan het dwaze van zijn bewegingen, genoot ik, door mijn verbazing heen, van zijn nabijheid. Op mijn buik voelde ik het grote, lelijke lichaamsdeel waar ik nu niet meer, als op die eerste fietstocht, van schrok. Ik schoof iets onderuit om er nog dichter bij te zijn want het was of het mij, driftig zoekend naar een weerstand, bescherming probeerde te geven. Maar plotseling bleef meneer Prinsen onbeweeglijk liggen. Zijn hele lichaam was bedekt met koud zweet en ik voelde hoe zijn hart bonsde tegen mijn borst. Voorzichtig liet hij zich van mij afglijden tot hij ruggelings naast mij lag en hijgend, met een verontschuldigend lachje op zijn ontdane gezicht, zei hij: ‘Even wachten, ik mag me niet zo druk maken’.

Ik draaide me op mijn zij en legde, nadat ik een tijd stil naar zijn gesloten oogleden gestaard had, mijn hand aarzelend op de grauwe vleesstomp die nog steeds parmantig omhoog wees tegen zijn buik. Toen hij goedkeurend knikte sloot ik mijn vingers en begon ik de schrompelige huid langzaam op en neer te schuiven. Ik wist dat ik voorzichtig moest zijn en dat hij, wanneer het naar zijn zin te vlug ging, met een bruusk gebaar mijn pols zou grijpen en zou mompelen: ‘Nee nee, nog even rusten’. Maar geleidelijk verdween zijn matheid. De vroegere blos kwam weer op zijn gezicht, hij deed zijn ogen open en keek me met een brede glimlach dankbaar en aanmoedigend aan. Terwijl ik over hem heen schoof tot ik met mijn knieën aan weerszijden in de deken geplant, recht boven hem zat, liet ik mijn hand sneller en sneller gaan. Zijn hoofd lag nu achterover in het kussen en onder schaterende uitroepen begon hij beneden mij mee te bewegen. Onverwacht kwam hij overeind, duwde mij tegen mijn schouder van zich af, liet zich van het bed glijden en stapte met bonzende passen over het zeil naar de wastafel tegenover het voeteneind.

Wat er nu zou volgen wist ik precies. Ik draaide me op mijn rug en tuurde onbeweeglijk naar zijn witte schouders en zijn uitgeschoren nek. Hij leek ineens een vreemde, blote man en ik voelde me koud en treurig, alsof ik alleen was in het huis. Vanaf het kussen zag ik, over de punten van mijn sokken heen, hoe hij zijn dijen tegen de wastafelrand hield gedrukt en met zijn ene arm heftige schudbewegingen maakte. Zijn gezicht in de schemerige spiegel was schuin naar beneden gericht. Op zijn gefronste voorhoofd lag een gespannen uitdrukking, als van woede. Langzaam boog hij verder voorover en terwijl de bewegingen van zijn arm versnelden, begon hij met een driftige, schorre stem te roepen: ‘Bah, bah, ik vind het vreselijk, o bah’ - steeds hoger en harder. Ik luisterde en probeerde aan iets anders te denken.

Toen hij zweeg en de spieren van zijn rug zich hadden ontspannen liet hij de kraan gaan en boende hij met een washandje de opstaande marmeren plaat en de spiegel schoon.

Bij het aankleden zeiden we geen van beiden iets. Ik deed mijn best om zo weinig mogelijk geluid te maken want ik begreep dat meneer Prinsen in een slecht humeur was en dat mijn aanwezigheid hem hinderde. Maar nog voor hij, na eerst de sprei weer netjes over de deken te hebben getrokken, naar de deur liep begon hij al weer te keuvelen. Alleen keek hij me nog steeds niet aan.

Op de overloop was hij weer stil. Behoedzaam, bijna op zijn tenen, ging hij voor me uit langs de gesloten deuren van de kamer van Marijke en van zijn vrouw, en dan snel de trap af.

Aan de buitenkant van de overloop was een raam. Op de vensterbank stond een wit albasten beeldje van een slanke mannenfiguur met een pijlkoker op zijn rug. Vaak bleef ik hier, half om meneer Prinsen te plagen, staan en keek ik, terwijl ik met mijn vingers de voeten van het beeldje streelde, naar buiten. Beneden, in een van de naburige achtertuinen stond soms een man te spitten, of er kwam een vrouw naar buiten met een stapel wasgoed op haar arm. Ik boog nog iets dichter naar het raam toe om beter te kunnen zien. Maar onderaan de trap riep meneer Prinsen op gedempte toon dat ik door moest lopen. Vooruit! Hoe vaak had hij me niet gewaarschuwd dat het heel gevaarlijk was als iemand me daar boven zag staan.

IV

Vooral de eerste jaren hoefde meneer Prinsen, wanneer ik mijn fiets pakte om naar huis te gaan, nauwelijks te vragen of ik snel weer eens terug kwam. Het sprak zo langzamerhand vanzelf dat ik hem bijna iedere week, als zijn ‘dames’ allebei de deur uit waren, een middag of een avond ‘gezelschap hield’. Ik deed dat met het grootste plezier. Aan de dingen die ik in de slaapkamer beleefde dacht ik zelden of nooit en het moment waarop meneer Prinsen knipogend opstond en zei: ‘Kom, zullen we naar boven gaan’, bracht me steeds in verwarring. Ik kreeg een beklemd gevoel dat er nu buiten mijn wil om iets belangrijks met me ging gebeuren - iets dat ik fijn vond en avontuurlijk, maar meer nog griezelig, omdat niemand anders ervan wist en het misschien ook wel nergens bestond dan alleen hier, bij deze eigenaardige man. Zodra ik weer in de kamer beneden tegenover hem zat, was alle angst weg. Ik praatte net zo druk en zelfverzekerd als