De Revisor. Jaargang 2

[p. 66]

Harry Mulisch
Het Mulisch-moment

Wie zijn verjaardag wil vieren, die moet een kalender hebben. Daaruit valt af te leiden, dat niet alle mensen altijd hun verjaardag hebben gevierd. Het zonnejaar werd 5000 jaar geleden ontdekt, of uitgevonden, door de babyloniërs: de egyptenaren waren de eersten, die het in een vast aantal dagen verdeelden. Maar juist omdat het aantal dagen altijd gelijk was, reisde het begin van het jaar langzaam door alle seizoenen. Julius Caesar, naar wie de maand juli is genoemd, onderving dat door de instelling van het schrikkeljaar, Augustus dokterde er nog wat aan, en de laatste oneffenheden werden in de zestiende eeuw weggewerkt door paus Gregorius XIII, waarna het jaar ten slotte muurvast in de seizoenen verankerd lag. Als ik niet nog een paar andere dingen te melden had, zou ik de rest van mijn leven wijden aan het schrijven van een duizendpaginadikke geschiedenis van de hoogfantastische schepping, die onze kalender is.

Toch bestaan hier en daar in Nieuw-Guinea, Afrika en in de binnenlanden van Zuid-Amerika nog stammen, die alleen een primitieve maankalender kennen. Daar worden dus geen individuele verjaardagen gevierd, maar andere, collectievere herdenkingsfeesten, die betrekking hebben op de oogsten en de goden. Een soort tussenvorm is te vinden bij de katholieken. Naast hun verjaardag vieren die hun ‘naamdag’, dat is de kerkelijke feestdag van de heilige wiens naam zij dragen; als hij zo'n naam niet van zijn ouders heeft gekregen, moet hij er bij zijn doop een aannemen. De feestdagen der heiligen tezamen vormen de heiligenkalender. Een of andere katholieke Carolus, die op 10 juli geboren is, viert op 4 november zijn naamdag.

Dat is een mooi gebruik, maar enigszins willekeurig. Ten slotte heeft men zijn heiligennaam meestal niet zelf gekozen, en ook de verdeling van de heiligen over de kalender beantwoordt niet aan enige in de natuur wortelende wetmatigheid.

Iemands geboortedag is natuurlijk een onherroepelijk gegeven, daar hoeft men geen astroloog voor te zijn. Het is waard om gevierd te worden: men is verheugd, dat de betreffende in de wereld is verschenen en daarin nog steeds vertoeft. De keerzijde van die onherroepelijkheid is de bewegingloosheid. Altijd is het dezelfde datum. De mens verandert, wordt ieder jaar een jaar ouder, maar zijn verjaardag verandert nooit. Het zou daarom welkom zijn wanneer wij, naast onze verjaardag, een iets minder individuele en tegelijk niet-gefixeerde feestdag hadden, waarin ook onze leeftijd is verdisconteerd.

Dit feest nu wordt gevonden in het Mulisch-moment. Strikt genomen is het even ondeelbaar als het geboortemoment, en dus eigenlijk niet vierbaar; maar zoals het geboortemoment wordt uitgedijd tot een hele geboortedag, kan ook het Mulisch-moment om praktische redenen worden uitgedijd. De exacte precisie van het Mulisch-moment blijkt echter uit het feit, dat zijn viering nooit langer kan duren dan ten hoogste tien minuten.

De noodzakelijke tabellen heb ik al in 1970 gepubliceerd in mijn boek De verteller (blz. 55-57 en 168-170). Aangezien de meeste mensen hun exemplaar vermoedelijk hebben stukgelezen en ik hen niet wil verplichten om een tweede aan te schaffen, druk ik ze hier in andere vorm nog eens af.

De gemiddelde mensenleeftijd in de eerste kolom, 72 jaar, is uitgezet op het kalenderjaar van 1 januari tot 31 december in de tweede kolom, zodat elke zes jaar een maand bestrijken. In de derde kolom is een dag uitgezet, die om 6 uur 's morgens begint en om 24 uur 's nachts eindigt, zodat ieder jaar een kwartier bestrijkt.

De Mulisch-kalender

*	1 jan.	6.00 uur
1 jaar	5 jan.	.15 uur
2 jaar	10 jan.	.30 uur
3 jaar	15 jan.	.45 uur
4 jaar	20 jan.	7.00 uur
5 jaar	25 jan.	.15 uur
6 jaar	1 febr.	.30 uur
7 jaar	5 febr.	.45 uur
8 jaar	10 febr.	8.00 uur
9 jaar	15 febr.	.15 uur
10 jaar	20 febr.	.30 uur
11 jaar	25 febr.	.45 uur
12 jaar	1 maart	9.00 uur
13 jaar	5 maart	.15 uur
14 jaar	10 maart	.30 uur
15 jaar	15 maart	.45 uur
16 jaar	20 maart	10.00 uur
17 jaar	25 maart	.15 uur
18 jaar	1 april	.30 uur
19 jaar	5 april	.45 uur
20 jaar	10 april	11.00 uur
21 jaar	15 april	.15 uur
22 jaar	20 april	.30 uur
23 jaar	25 april	.45 uur
24 jaar	1 mei	12.00 uur

[p. 67]

25 jaar	5 mei	.15 uur
26 jaar	10 mei	.30 uur
27 jaar	15 mei	.45 uur
28 jaar	20 mei	13.00 uur
29 jaar	25 mei	.15 uur
30 jaar	1 juni	.30 uur
31 jaar	5 juni	.45 uur
32 jaar	10 juni	14.00 uur
33 jaar	15 juni	.15 uur
34 jaar	20 juni	.30 uur
35 jaar	25 juni	.45 uur
36 jaar	1 juli	15.00 uur
37 jaar	5 juli	.15 uur
38 jaar	10 juli	.30 uur
39 jaar	15 juli	.45 uur
40 jaar	20 juli	16.00 uur
41 jaar	25 juli	.15 uur
42 jaar	1 aug.	.30 uur
43 jaar	5 aug.	.45 uur
44 jaar	10 aug.	17.00 uur
45 jaar	15 aug.	.15 uur
46 jaar	20 aug.	.30 uur
47 jaar	25 aug.	.45 uur
48 jaar	1 sept.	18.00 uur
49 jaar	5 sept.	.15 uur
50 jaar	10 sept.	.30 uur
51 jaar	15 sept.	.45 uur
52 jaar	20 sept.	19.00 uur
53 jaar	25 sept.	.15 uur
54 jaar	1 oct.	.30 uur
55 jaar	5 oct.	.45 uur
56 jaar	10 oct.	20.00 uur
57 jaar	15 oct.	.15 uur
58 jaar	20 oct.	.30 uur
59 jaar	25 oct.	.45 uur
60 jaar	1 nov.	21.00 uur
61 jaar	5 nov.	.15 uur
62 jaar	10 nov.	.30 uur
63 jaar	15 nov.	.45 uur
64 jaar	20 nov.	22.00 uur
65 jaar	25 nov.	.15 uur
66 jaar	1 dec.	.30 uur
67 jaar	5 dec.	.45 uur
68 jaar	10 dec.	23.00 uur
69 jaar	15 dec.	.15 uur
70 jaar	20 dec.	.30 uur
71 jaar	25 dec.	.45 uur
72 jaar	31 dec.	24.00 uur

Wie meent nog langer te moeten leven, kan rustig doortellen in het nieuwe jaar en de nieuwe dag.

Voorbeelden:

A wordt op 29 juli 1976 49 jaar. Dat betekent, dat hij op 5 september 1976 om 18.15 zijn Mulisch-moment viert - d.w.z. tussen tien over zes en tien voor half zeven in de avond.

B wordt op 24 juli 1976 28 jaar. Haar Mulisch-moment is dan 20 mei 1976 om 13.00 uur. Weliswaar is zij die dag nog niet jarig geweest, maar omdat het moment dichter bij haar 28ste verjaardag ligt dan bij haar 27ste, moet zij het toch op dat moment vieren.

(Voor gebruik op het zuidelijk halfrond - waar de winter in onze zomer valt en omgekeerd - moet de middelste kolom beginnen met 1 juli en eindigen met 25 juni. Maar dat is natuurlijk niet zo mooi meer. De kalender is op het noordelijk halfrond ontstaan, met het begin in de winter, en het zuidelijk halfrond doet ook hier eigenlijk alleen voor spek en bonen mee.)

Het beste is om de Mulisch-momenten in meditatieve eenzaamheid door te brengen, bij voorkeur in een bosrijke omgeving, waar de stand van het seizoen zo goed kan worden waargenomen. Zo zal A zich op zijn Mulisch-moment realiseren, dat nu ook de zomer haar einde begint te naderen. De bladeren zijn nog niet geel, maar de hitte van juli en augustus is voorbij. Misschien mag hij op een mooie nazomer hopen. Daarbij komt, dat het kwart over zes is, de schemering is nog niet gevallen maar erg lang kan dat niet meer duren. Daar staat tegenover, dat hij straks een apéritif neemt en uitgebreid gaat dineren, en dat het ‘seizoen’ nu weer begint, met zijn voorstellingen en concerten. Maar het besef, dat het na die winter geen lente meer zal worden, begint steeds pijnlijker tot hem door te dringen.

B daarentegen zit nog op rozen. Het is 1 uur in de middag en volop voorjaar. Zij zit aan haar lunch, om haar heen alles in bloei, en ook als de zon niet in het frisse lover staat is de hele natuur barstensvol kracht. Wat zal zij vanmiddag eens gaan doen? Zelfs een regenbui - die een mens op een late avond in october zo neerslachtig kan maken - is op zo'n middag in mei alleen maar een verfrissing.

Uiteraard is de Mulisch-kalender ook nog op andere manieren te gebruiken. Zo kan men zich aan de hand ervan terugverplaatsen in de atmosfeer van vroegere levensjaren, of men kan een voorproefje nemen op toekomstige. Het beste is om de gegevens uit de eerste en de derde kolom bij te schrijven in de zakagenda van het komende jaar, zodat men niet alleen een voortdurend inzicht heeft in de toestand van de verschillende leeftijden, maar zich steeds ook bewust blijft van de ‘ouderdom’ van het lopende kalenderjaar.

Dat is wat ik hierover te zeggen had. Ik geloof, dat de mens een felicitatie verdient met dit nieuwe paasfeest van zijn ziel, in deze dagen van secularisatie.