De Revisor. Jaargang 1

Burr

Gore Vidal's vorige twee romans waren gigantische bestsellers in de vs; Myra Breckinridge, een zeer ‘trendy’ maar wanhopig stuurloos geschreven verhaal over een sex-operatie is zelfs merkwaardigerwijs een soort klassieker geworden; en Washington D.C., een boeiend geconstrueerd maar uiteindelijk teleurstellend boek over sex, macht, politiek en schandaal in de stad van die naam, preludeerde al uitgebreid op verschijnselen die onlangs een nieuwe actualiteit hebben verworven.

Vidal hangt in zekere zin een beetje in tussen het type collega ‘succes’-schrijvers dat in literair opzicht nimmer serieus genomen wordt (het type Harold Robbins, Herman Wouk e.a.) en het ware literaire establishment. In literaire beschouwingen wordt hij zelden erg serieus genomen en behalve produktiviteit, professionalisme en een benijdenswaardig gevoel voor het juiste onderwerp op het juiste moment worden hem eigenlijk nooit andere goede eigenschappen toegeschreven.

Desondanks poseert Vidal wel degelijk als ‘man of letters’; hij levert regelmatig geharnaste bijdragen aan de invloedrijke New York Review of Books en onlangs bundelde hij zijn essays uit de afgelopen twintig jaar in Homage to Daniel Shays. Behalve een dozijn romans over de meest uiteenlopende onderwerpen heeft hij verhalen op zijn naam staan, en enkele zeer succesvolle toneelstukken, waarvan de satirische revue An evening with Richard Nixon het meest bekend is. Naast dit alles is hij een geliefd tv-causeur, een gerenommeerd kosmopoliet en vooral een geschiedenismakend ex-politicus die zich een persoonlijk vriend van John Kennedy mocht noemen en nog in 1972 samen met Benjamin Spock als lijsttrekker van de People's Party tegen Nixon én McGovern in het strijdperk trad.

Een merkwaardig veelzijdig man dus, die zich verzekerd weet van aandacht voor alles wat hij onderneemt; zijn laatste roman Burr is opnieuw een groot commercieel succes in de Verenigde Staten; het boek handelt over een kleurrijke figuur in een al even kleurrijke episode van de Amerikaanse parlementaire geschiedenis en dat is precies een van de onderwerpen waaraan Amerikaanse lezers in een tijd van constitutionele crisis behoefte hadden. Aaron Burr leefde van 1756 tot 1836 en werkte zich via enkele als heldhaftig beoordeelde prestaties tijdens de Amerikaanse revolutie op tot een van de vooraanstaande politici van zijn tijd. Hij was vice-president on-

[p. 45]

der Jefferson en geruime tijd een voor de hand liggende keus voor het presidentschap. In de tweede helft van zijn leven was hij het middelpunt van veel politieke intriges in de jonge republiek; in 1804 doodde hij zijn politieke tegenstander en mede-advokaat Alexander Hamilton (een van de opstellers van de Federalist Papers) in een duel, in een tijd toen dat niet meer als gentlemanlike werd ervaren. Een paar jaar later ondernam hij een expeditie die hem als landverrader in de Amerikaanse geschiedenis zou doen binnentreden; hij werd berecht wegens vermeende plannen een eigen rijk in het Amerikaanse zuidwesten te stichten. Het is dit proces dat de laatste tijd herhaaldelijk is opgerakeld omdat het het eerste was waarbij een Amerikaanse president (Jefferson) een dagvaarding kreeg gepresenteerd, waar hij zich overigens in tweede instantie minzaam in schikte. Het boek volgt Burrs leven afwisselend in gefingeerde eigen memoires en het relaas van een gefingeerde tijdgenoot-journalist die zich als Burr's biograaf voordoet maar in feite veel vozere plannen heeft. Het is al snel duidelijk dat het boek alleen al uit historisch oogpunt aantrekkelijk genoeg is voor wie zich voor deze periode van de Amerikaanse geschiedenis interesseert; de episodes uit de onafhankelijkheidsoorlog zijn indrukwekkend, de fragmenten over de stichting van Washington en het sociale leven van de eerste daar gevestigde presidenten lijken idyllisch vergeleken met huidige omstandigheden. Burr is een soms demonische, soms meelijwekkende figuur via wiens ogen de Amerikaanse republiek in die eerste decennia een soms onvermoed boeiend strijdtoneel blijkt te zijn. Uitgelezen materiaal voor een geromantiseerde biografie dus, en voorzover Vidal daarop uit was heeft hij een doortimmerd werkstuk afgeleverd. Maar met zijn voornemen er een historische roman van te bouwen is de onderneming mis gegaan. De plot die hij erdoorheen weeft, rond de biograaf Charlie Schuyler, is uitermate dun en plat en onderstreept bovendien de andere zwakke punten van Vidal's schrijverschap. Evenals vorig werk van hem lijdt Burr aan een niet feilloze, onevenwichtige constructie maar nog sterker aan een kwaal die wel vaker historische romans slecht verteerbaar maakt: het kunstmatige, aangeplakte, weinig organische gebruik van couleur locale en couleur historique (bestaat dat?). Men kan aan het boek het research-proces aflezen in zo'n mate dat bijvoorbeeld veel overeenkomstig werk van Vestdijk (om een voorbeeld van dichtbij te halen) er gunstig bij afsteekt.

Burr is door dit alles een van auteurszijde wat ‘anonieme’ roman geworden die veel beter in het biografie-stadium had kunnen blijven steken. Een groot literair wekstuk is het niet geworden, maar de lezer weet nu tenminste hoeveel gangen er bij President Jackson aan tafel geserveerd werden. Om van alle andere wetenswaardigheden nog maar te zwijgen.

Gore Vidal, Burr. Heinemann, London.

f 22.90. Importeur Meulenhoff-Bruna.

Jan Donkers