De Revisor. Jaargang 1

[p. 5]

Jan Donkers
Lijnen in het land

voor Hans Plomp

Het gaf wel even een hele consternatie. Niet alleen herkenden we hem eerst niet, maar toen de verwarring daarover uit de weg was geruimd werd onze verbazing er alleen nog maar groter op: hij zou immers pas over een half jaar terug komen? Gebruind en opvallend net in de kleren liet hij zich in onze beste stoel vallen, keek ons met een brede lach aan en negeerde met iets samenzweerderigs in zijn voorkomen onze vragen naar het doel van zijn onverwachte komst. Hij wilde graag blijven eten, jazeker, en dankbaar keek hij toe hoe Diana een schep water bij de soep gooide. Het enige dat we van hem loskregen was dat hij met het vliegtuig was gekomen, dat de anderen waren achtergebleven, maar dat hij zich over drie dagen weer bij hen hoopte te voegen. Op verzoek showde hij verlegen zijn nette herenpak, dat weliswaar bij nadere inspectie van goedkope makelij bleek te zijn maar dat hem vooral vanwege de ingetogen modieuze snit en de onmiskenbare nieuwheid toch een cachet verleende dat wij niet eerder met hem in verband hadden gebracht. Ook zijn gebruinde gelaatskleur en de voor hem en die late jaren zestig in het algemeen bescheiden haargroei maakten hem moeilijk herkenbaar, maar hij was het wel degelijk hoor, onze voormalige buurman Joost, zeven maanden nadat hij met de overige vijf leden van zijn commune in een VW-bus naar het Verre Oosten was afgereisd.

Na enige glazen luid bejubeld Heinekens bier begon hij een reeks anecdotes te vertellen waaruit duidelijk moest blijken dat hij en zijn metgezellen in het oosten niet het paradijs hadden aangetroffen dat ze er, in hun door hallucinogenen opgewekte en gekleurde dromen hadden gehoopt te vinden.

Van zijn talloze gruwelverhalen herinner ik mij nu nog met name die welke de beklagenswaardige handelaars in hasjies tot onderwerp hadden die in kerkers en kampen in Kaboel en Katmandoe, Bombay en Bandar Abbas zuchtten en boetten voor hun praktijken, zonder geld of invloed om ooit de aandacht van familie, publieke opinie of menslievende organisaties op zich te doen vestigen. Bijzonder schrijnend was wel het voorval met de Brit van middelbare leeftijd die Joost tijdens een gevangenisbezoek van achter de tralies de vraag had toegeroepen ‘hoe het met Hitler ging.’ Die is dood, had Joost zonder aarzeling geantwoord en met een zeer begaafde mimiek wist hij nu de uitdrukking van ongeloof en verbijstering op het gezicht van de man te reproduceren: ‘Hitler dood?’

Het zou bijna een uur duren alvorens hij ons de reden van zijn bezoek meedeelde; eerst haalde hij een plastic zakje uit zijn binnenzak tevoorschijn waarin zich een lange, rechte en in de lengte geribbelde, zeer donkerbruine keutel bevond. ‘Echte tempelhasj,’ lichtte hij trots toe en belangstellend inspecteerden wij het potlood-lange en duimdikke stuk. Joost liet de toonhoogte en het volume van zijn stem belangrijk dalen en deelde mee nog meer dan twintig kilo van deze waar te bezitten, welke elders in de stad in een koffer in een bagage-depot rustte.

Nu werd ons een en ander wat helderder: de plotselinge vliegtocht, het nette pak, Joost's geheimzinnige gedrag. Het ging er nu nog om, zo vertrouwde hij me toe, de handel zo profijtelijk mogelijk om te zetten en wel binnen drie dagen. Daarbij nu zocht hij mijn assistentie, niet in het minst vanwege het feit dat ik een Handels-HBS met goed gevolg had doorlopen. Vóór ik kon tegenwerpen dat kennis omtrent afmaakprovisies en cif-nug condities mij in deze illegale handel weinig van pas zou komen, had Diana al de naam laten vallen van een passend contactpersoon.

‘Wie is in jezusnaam Vólkert?’ vroeg Joost en zo goed en zo kwaad als het ging begon ik hem dat uit te leggen. Men noemde hem de Directeur van de Underground; hij woonde in de stafburelen van een van gemeentewege gesubsidieerde jongerensociëteit, welke in die tijd tot ontmoetingspunt en hoofdkwartier was geworden van de gezamenlijke subculturele bewegingen. Ik had uitstekende connecties met het centrum, omdat ik op eenzame nachten de stencilmachine mocht bedienen en bulletins met opruiende en broeierige tekst aaneen hielp nieten.

Op Joost's nadrukkelijke verzoek pakte ik onmiddellijk de telefoon en begon Volkert mee te delen dat ik een vriend had die een flinke partij shit te koop had welke...

‘De kantoren zijn morgen om elf uur weer open,’ onderbrak Volkert me plotseling, waarna een driftig getuut aangaf dat de hoorn was opgelegd. Terwijl wij nog zaten te gissen naar de motieven die achter een dergelijk gedrag schuil konden gaan en al half en half naar een andere afzetmethode begonnen te zoeken ging de telefoon en meldde Volkert zich, naar de akoes-

[p. 6]

tiek te oordelen vanuit een telefooncel.

‘Kom vanavond om negen uur,’ zei hij bestraffend. Ik wilde hem sussend toespreken maar nu was er al neergelegd voordat ik een woord had kunnen zeggen.

‘Jullie zijn toch niet gevolgd?’ informeerde Volkert toen de deur achter ons in het slot was gevallen. Ik dacht geschrokken na maar Joost antwoordde gedecideerd ‘Geen sprake van.’ Ik keek hem bewonderend aan terwijl Volkert ons voor ging naar de kleurig geschilderde en gemeubileerde keuken van het pand. Hij gluurde even door de wandhoge gordijnen naar buiten terwijl Joost met belangstelling een wandkaart van de Benelux bekeek waarop kleine vlaggetjes in diverse kleuren waren bevestigd. Desgevraagd verklaarde Volkert dat de aangegeven plaatsen deel uitmaakten van zijn net; een blauw vlaggetje betekende een vermaakscentrum (waar, naar ik wist, wierook werd gebrand, luide gitaarmuziek werd gespeeld en in het duister met behulp van verf, glas en olie bizarre bewegende kleuren op de wanden werden geprojecteerd) en een rood een zgn. crisiscentrum dat bij zijn imperium was aangesloten. Op zakelijke toon legde Volkert ook de betekenis van de andersgekleurde vlaggetjes uit en ongevraagd toonde hij Joost vervolgens zijn archiefmappen, adressystemen en documentatieordners waarvoor, naar hij me eens had toevertrouwd, elke geheime dienst een moord zou doen teneinde ze in handen te krijgen. ‘Lijnen in het land. Ze komen hier tezamen,’ sprak hij een aantal malen op bezwerende toon.

Volkert was lang en sinds hij op macrobiotisch voedsel was overgeschakeld tamelijk mager, maar twee uit de kluiten gewassen tieten herinnerden nog aan zijn vroegere corpulentie. Zijn excessieve en stugge krulhaar werd volgens de overlevering zelden of nooit gewassen en het feit dat men er bij herhaling een zoekgeraakte aansteker, balpen of Stanley-mesje in had teruggevonden werd vaak ter onderstreping van dat vermoeden aangevoerd. Dit keer droeg hij een geel badstof mutsje. Nadat hij van rozebottelschillen een pot thee voor ons had gezet en een ander net had gekozen op de geluidloos in de hoek spelende TV, zette hij een zonnebril op, ging aan de grote ronde tafel zitten en vroeg op gedempte toon of hij iets mocht zien. Hij inspecteerde zwijgend het harde stuk dat Joost hem overhandigde, krabde er met zijn nagel wat af en proefde het op zijn tong. Daarna begon hij zachtjes te fluiten.

‘Hoeveel heb je?’

‘Vierentwintig kilo.’

Een zacht gekreun weerklonk vanonder het gele badstof mutsje. Geruime tijd bleef Volkert roerloos zitten met geloken ogen en in die houding informeerde hij ook naar de prijs. Joost noemde een bedrag van vele tienduizenden guldens en na enig hoofdrekenen knikte Volkert instemmend. ‘Dat moet te regelen zijn,’ mompelde hij en vervolgde, nu met duidelijke sporen van bewondering in zijn stem: ‘Hoe heb je het 't land ingekregen?’

‘Ask me no questions and I will tell you no lies,’ kaatste Joost prompt en triomfantelijk terug en uit zijn tevreden gelaatsuitdrukking viel op te maken dat hij dit antwoord al lang geleden met grote zorgvuldigheid had voorbereid. Volkert knikte begrijpend en stelde voor onmiddellijk tot keuring van de waar over te gaan. Met gebruikmaking van vijf aanelkaar geplakte vloeitjes en een reepje karton fabriceerde hij zakelijk een dikke, taps toelopende stick. Nauwelijks was er opgestoken of er ontrolde zich een levendige discussie, die hoofdzakelijk bestond uit een voordracht van Volkert over het functioneren van het bestel. Hij had daaromtrent duidelijk omlijnde theorieën die ik hem bij meerdere gelegenheden had horen verkondigen, maar zelden hadden ze me onontkoombaarder in de oren geklonken dan nu, terwijl de dikke proefsigaret in snel tempo van hand tot hand ging. In het kort kwam het hierop neer dat er een Systeem bestond dat bestreden diende te worden. Dit systeem omvatte eigenlijk onze gehele samenleving, zo stelde ik mij voor, uitgezonderd dat deel waarvan Volkert de directeur werd genoemd. De bestrijding kon geschieden door ‘binnen het systeem’ subversieve activiteiten te gaan ontplooien, óf door ‘uit te droppen’ en mee te helpen een tegen-cultuur op te bouwen welke in een niet al te verre toekomst de heersende zou overvleugelen.

Het Systeem was namelijk verrot. De mensen maakten zich nog slechts zorgen om hun afwasmachine, hun kleuren-tv en hun carrière, beconcurreerden elkaar op leven en dood, opgehitst door de gevaarlijke alcohol, maar toch begon met name aan de jongere generatie de twijfel te knagen. Het kwam er nu op neer, zo had ik begrepen, dat de twijfelaars ‘omgeturnd’ dienden te worden en daarbij speelden de hallucinogene middelen een sleutelrol. Ademloos luisterden we toe hoe Volkert vertelde over eminente bankdirecteuren, kunstenaars en gerenommeerde advokaten die, na met één van de verboden stoffen in aanraking te zijn geweest, hun gehele levenshouding waren gaan herzien, wie de schellen van de ogen waren gevallen en die vaak in het diepste geheim tot Volkert's ideeën waren bekeerd.

Ik keek bewonderend naar hem op terwijl hij praatte, waardeerde de innerlijke consistentie van zijn betoog en hoewel ik mij vagelijk herinnerde dat ik bij vorige gelegenheden wel eens aan enkele van zijn premissen had getwijfeld kon ik dit keer zelfs na intensief peinzen niet bedenken welke dat dan wel waren.

Het was duidelijk dat Volkert bij de op handen zijnde omwenteling een hoofdrol zou spelen, en uit zijn talrijke betogen had ik in het verleden opgemaakt dat het alles nog slechts een kwestie van tijd was. Voor alle maatschappelijke instituties, verzorgingsinstanties en produktieketens werden stilaan alternatieven opgebouwd. Er waren kwekerijen, bakkerijen en kleermakerijen, er was een levendige detailhandel in de meest uiteenlopende waren, er was rechtshulp en een eigen pers, gezondheidszorg en een eigen vermaaksindustrie. Van tijd tot tijd ontmoetten de hoofdfiguren uit de diverse sectoren elkaar op een geheime plaats onder Volkerts leiding, om te overleg-

[p. 7]

gen wat er te doen stond. Onoplosbare problemen waren er nauwelijks meer, zo moest men wel uit Volkerts optreden concluderen. In alles werd door de organisatie voorzien en waren er ergens conflicten dan had hij, tot in de verste uithoeken van het land, wel ergens ‘een mannetje.’ Het was nog slechts een kwestie van uitbouwen, tot de tijd rijp was.

Volkert veegde nu resoluut een pak gierst opzij en lichtte zijn allergeheimste plan toe, betreffende de toevoeging van LSD aan het leidingwater, door welke ingreep de gehele populatie van de hoofdstad binnen luttele uren het licht zou gaan zien. Onder zijn betoog hoorde ik in een steeds wolliger lijkende verte de tonen van een politiesirene aanzwellen, waarop Volkert de peuk die hij net aan het uitmaken was in zijn mond stopte. Wij keken hem verbaasd en misschien zelfs wat lacherig aan maar het lachen verging ons spoedig toen we zagen hoe intens Volkert met gesloten kaken het al snel weer wegstervende geluid nakeek. Toen stond hij op en liep naar de gootsteen, alwaar hij de gedesintegreerde peuk uitspuwde en zijn mond spoelde.

Toen Volkert weer gezeten was viel er een langdurige stilte, tijdens welke ik me bewust werd van een steeds heviger wordend gerommel in de maagstreek. Ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat Volkert's betoog dit keer tegen het eind wat onsamenhangend was geworden. Hij knoopte zijn wollen vestje los en begon diep te zuchten. Joost had al geruime tijd niets aan de discussie bijgedragen maar toen ik hem naar zijn opinie over het te berde gebrachte wilde vragen viel het me op dat hij geboeid naar de weerspiegeling van het TV-scherm in een glazen deur zat te staren. Ik had net besloten er derhalve maar het zwijgen toe te doen toen Volkert opeens weer met grote gedecideerdheid van wal stak. Hij tikte zijn petje wat naar achteren en legde Joost en mij, zichzelf met vingergebaren begeleidend, een plan de campagne voor, dat inhield dat de waar zo snel mogelijk over diverse handelaars in het hele land verspreid moest worden teneinde opeenhoping en daardoor monopolievorming en dus prijsopdrijving te voorkomen. Hij zette ons een kaartenbak voor en nadat hij er enige tijd in had zitten kijken verklaarde hij:

‘Ik haal er achtenveertig uit, verspreid over het hele land; ze moeten allemaal een halve kilo afnemen. Niks meer. Niks minder. Geen afdingen of overbieden. Cash op tafel. Schikt het je morgenavond? Dan laat ik ze met tussenpozen van vijf minuten komen.’

Nadat Joost met wijdopengesperde ogen had geknikt legde Volkert zijn benen op tafel. Ik was trots en tevreden dat ik dit nuttige contact tot stand had gebracht. Er kon nu helemaal niets meer misgaan. Opnieuw viel er een langdurige stilte die pas werd verbroken toen ik informeerde of er, nu we toch eenmaal in de keuken hadden plaatsgenomen, misschien iets gegeten zou kunnen worden. Volkert verklaarde zelf ‘ook wel trek’ te hebben en begon in diverse kasten te zoeken, met niet meer resultaat dan een klein puntje BonBel, een half aangebroken pak Sesam-zout, twee zachte tomaatjes, een hardgeworden stuk pompoentaart en het eerder genoemde pak gierst. En dat terwijl de visioenen van dikke hamburgers, slagroompunten en gebraden gevogelte zich steeds intenser aan mij begonnen op te dringen. Er zat dus niets anders op dan mijn heil elders te zoeken, en terwijl ik mijn jack aantrok deelde ik mee dat ik ergens wat ging eten en de beide anderen nog hoopte terug te zien. Het laatste wat ik Volkert hoorde zeggen terwijl ik de trap afliep was ‘dit is dynamiet... dynamiet...’

Buiten had ik al dadelijk grote moeite mij te oriënteren; mijn hart klopte opgewekt en doordringend en ik overwoog dat ik misschien al te oud aan het worden was voor veelvuldig trappenlopen. Het was zeer warm geworden en vooral mijn oren kleefden broeierig aan mijn schedel. Het kostte mij veel inspanning te proberen de omgeving te determineren maar door de zich het felst opdringende lantaarnschijnsels te volgen meende ik uiteindelijk wel mijn doel te zullen bereiken. Een extra complicatie deed zich voor toen ik besefte dat ik mij weliswaar afwisselend in lichte en donkere stukken straat bevond, maar desondanks niet voelde hoe mijn voeten de grond raakten. Ik volgde met mijn ogen nauwkeurig de bewegingen van mijn benen en stelde vast dat die wel degelijk in de voorgeschreven volgorde opgetild en neergezet werden, maar niettemin leken mijn voetzolen gevoelloos. Ik probeerde ze wat nadrukkelijker neer te zetten, maar ook dit leidde tot niets.

Ik betreurde het dat ik de tegenspraak die in dit alles school niet met iemand anders kon delen maar juist op dat moment drong het tot me door dat een netgeklede dame en heer mij belangstellend stonden op te nemen. Vanzelfsprekend was ik enigszins verlegen met mijn figuur en ik overwoog hen in beleefde zin toe te spreken over het weer, maar de juiste woorden wilden mij niet te binnen schieten. Dus vervolgde ik mijn weg, althans, dat maakte ik op uit het gegeven dat de licht/donker-verdeling om mij heen steeds van samenstelling veranderde, alsmede uit het feit dat ik na verloop van tijd aan mijn linkerhand een verlichte deur ontwaarde die daar eerder niet was, maar die ik wel van één of meer vorige gelegenheden herkende.

Toen ik de deur uit de weg had geduwd bevond ik mij in een grote verlichte ruimte waar een warm geroezemoes weerklonk van talloze mensenstemmen. Ook hoorde ik een soort gekletter en geraas dat ik verheugd met eten en drinken associeerde. Om mij heen klonk opgewekt gelach en ik vatte prompt een grote genegenheid op voor de hier bijeengekomen mensen. Omdat ik bang was ook hier de aandacht te trekken, besloot ik eerst geruime tijd op mijn plaatsje bij de deur stil te blijven staan. Er drongen zich in hoog tempo een groot aantal memorabele gedachten aan mij op, maar ik kwam er om een of andere reden niet toe ze zodanig onder woorden te brengen, al was het maar voor mijzelf, dat ze onthouden konden worden. Wel herinner ik mij dat als een rode draad erdoorheen het besef liep dat alles een kwestie was van doen in plaats van denken, en dat met dit eenvoudige richtsnoer talloze problemen die ik recentelijk in mijn leven had ondervonden uit de weg

[p. 8]

geruimd zouden kunnen worden.

Na een niet te ramen tijdsperiode drong het tot me door dat iemand stil stond naast het tafeltje waaraan ik inmiddels had plaatsgenomen en op goed geluk formuleerde ik improviserend een ruime bestelling. Groot was mijn verbazing toen, volgens mijn waarneming, reeds na enkele minuten vanuit de schimmige verten om mij heen een reusachtige appelpunt met slagroom, een kop heldere kippensoep, een Banana Split, een rijk gegarneerde portie saté en een schaaltje petits fours werd geserveerd. ‘De bitterballen komen zo,’ hoorde ik iemand helder en duidelijk zeggen.

Door één oog dicht te knijpen en het andere langzaam vanaf mijn verste schotel omhoog te bewegen kon ik constateren dat aan de overkant van de tafel eveneens enkele schalen stonden opgediend. Erachter ontwaarde ik tot mijn grote opluchting Joost, die zich eveneens aan een stuk appeltaart tegoed begon te doen. Ik legde hem voor dat vriendschap misschien wel het allerbelangrijkste was wat een ondernemend mens als hij kon begeren, en zijn gebrom interpreteerde ik in die zin dat hij me daarin gelijk gaf. Ik vervolgde met te zeggen hoe blij ik wel was met zijn onverwachte bezoek, en dat ik hoopte dat hij nog geruime tijd zou blijven.

Toen ik alles grommend naar binnen had gewerkt bleef het gerommel in mijn maag aanhouden, zij het in zwakkere mate. Ook een snel aangerukt bitter-garnituur bracht geen definitieve uitkomst. Ik had gemerkt dat het constant geheven houden van een van beide handen voldoende was om de aandacht te trekken van de man die al deze spijzen voor ons had opgediend, maar dit keer verscheen hij alleen bij ons tafeltje om te melden dat ‘de keuken gesloten was.’ Hieruit maakte ik op dat er helaas niets meer gegeten kon worden.

Zo onopvallend mogelijk zochten wij de uitgang op, en eenmaal buiten gekomen stelde Joost voor een taxi te nemen, maar dit denkbeeld vervulde mij om een of andere reden met grote angst. Joost verzekerde me dat hij bereid was de rit te betalen maar ik moest hem nadrukkelijk verzoeken samen met mij te gaan lopen, aangezien ook het denkbeeld in tram of bus gezeten te zijn mij in hevige paniek bracht. Op goed geluk stapten wij dus verder. Ik had geen idee waar we waren maar instinctief voelde ik aan dat we de vrolijkste en intrigerendste lichten moesten blijven volgen. Tevreden stelde ik vast dat de hele wereld zacht en vriendelijk leek. Mijn hoofd stond nog altijd bol van een doorzond en pulserend gevoel en hoewel mijn voeten nog steeds geen contact met het plaveisel maakten raakte ik langzamerhand iets bedrevener in het doorgronden van de omgeving.

Ik begon me wat schuldig te voelen over het feit dat er zo'n langdurige stilte tussen ons viel en dus informeerde ik belangstellend hoe Joost zich het leven na zijn zestigste voorstelde, maar tot mijn spijt bleef hij elk antwoord schuldig. Mijn ongerustheid werd echter al spoedig overstemd door het zo langzamerhand vertrouwde gerommel in mijn maag, dat nu bovendien gepaard ging met hevige speekselvorming in de mond. Nadat ik net enkele malen krachtig had gespuwd viel mijn blik na enig focussen op een verlichte deur, achter welke ik de eetwaren vermoedde die ik opnieuw steeds heviger begon te begeren.

Binnen was het veel donkerder dan in het vorige lokaal. Opnieuw lukte het mij echter door één oog dicht te knijpen enig vat te krijgen op de omgeving. Ik ontwaarde een houten bar waaraan ik me kon vasthouden zonder de vele mensen die zich in mijn onmiddellijke omgeving bevonden tot last te zijn. Ik probeerde een vertrouwenspersoon te ontdekken aan wie ik de vraag zou kunnen richten of er iets gegeten kon worden. Maar het leek me vooral zaak geen onnodige aandacht te trekken en dus stelde ik mij voor eerst het etablissement wat nader te verkennen. Ook hiervan moest ik echter afzien, omdat de gehele entourage vervaarlijke bewegingen begon uit te voeren; ik signaleerde niet zozeer golfbewegingen als wel het snelle inen uitgezoom dat ik mij van avantgardistische tv-programma's herinnerde. Ik concentreerde mij langdurig op een antieke barometer die aan de wand hing, maar het lukte me niet het voorwerp zodanig te fixeren dat het niet het ene moment tegen mijn hoofd dreigde te vliegen en het volgend moment onbereikbaar ver weg leek.

Geruime tijd ging ik verder met mijn pogingen enig houvast op de omgeving te krijgen, maar ik werd hierbij na enige tijd ruw opgeschrikt door een dame, die op onaangename toon vroeg ‘of zij soms iets van mij aan had.’ Betrapt draaide ik me om en begon naar Joost te zoeken die hopelijk wel op de juiste wijze een bestelling zou weten te plaatsen zonder opzien te baren, maar hoe ik ook rondkeek, ik kon hem niet onderscheiden; wel drong het aldus doende tot mij door dat zich vlak voor me een glas bier bevond. ‘Is dit mijn bier,’ informeerde ik zachtjes. Ik wilde iets gaan verzitten maar aangezien ik niet zat doch met één voet op een koperkleurige railing stond geleund voelde ik me met een onhandige dreun tegen iemand aanvallen.

‘Drinkt u iets van me,’ excuseerde ik de snel kwaad wordende vrouw naast me, aan wier stem ik hetzelfde onaangename type van zoëven herkende. Ik wilde haar mijn nog onaangetaste glas bier aanreiken maar stuitte hierbij al snel op grote moeilijkheden. Ik moest niet alleen een oog dichtgeknepen houden om het glas scherp in beeld te krijgen, maar ook eerst geruime tijd regelmatig adem halen. Desondanks keerde bij verscheidene pogingen mijn hand leeg terug. Opnieuw waagde ik het een keer, waarbij ik de hand zorgvuldig nakeek, als een kronkelende lijn in een doolhof-puzzel. Na enkele momenten behoedzaam tasten, waarbij ik me ernstige zorgen begon te maken of de aandacht van de overige aanwezigen niet onnodig werd getrokken, had ik eindelijk beet. Met mijn vrije hand omknelde ik mijn pols en pakte aldus het natte glas vast dat ik vervolgens minzaam naar mijn buurvrouw bewoog. Hoe ik echter zocht, het lukte me niet haar in het oog te krijgen.

Iemand verstoorde mijn gezoek ruw met een krachtige hoestbui, en net had ik vastgesteld dat alles nu wel zeer ingewikkeld

[p. 9]

begon te worden toen Joost naast mij opdook die op zachte toon over de oorlog begon te vertellen. Zijn stem klonk echter ver weg, zodat ik veronderstelde dat hij tegen iemand anders sprak. Naar eerst nu bleek was hij geboren in een woning welke vlakbij een vliegtuigfabriek was gelegen. Een geliefd doelwit dus, eerst voor Duitse maar vooral later voor Engelse vliegtuigen. Deze laatste toevoeging vervulde mij met grote droefenis om het feit dat het niet mogelijk was onrecht zodanig te schematiseren dat partij-kiezen er makkelijker door werd gemaakt. Ik nam me zelfs voor Joost daarop opmerkzaam te maken maar herinner me niet meer of dat ook werkelijk gebeurde.

Ik kan me trouwens helemaal van de rest van de avond weinig meer voor de geest halen. Het moet me na enige tijd gelukt zijn onopvallend de zaak te verlaten en, wellicht op de reuk, mijn huis te vinden, echter niet zonder eerst bij twee gastvrij verlichte automatieken mijn laatste geld aan huzarensalades, coteletto's en leverschijven te hebben opgemaakt.

Al deze voorvallen zouden overigens helemaal niet de moeite van het vermelden waard zijn geweest indien Joost niet twee dagen later opnieuw van zich had doen horen. Hij belde me op en deelde met lichtelijk panische intonatie in zijn stem mede dat Volkert nog maar drie kilo had kunnen doorverkopen en dat zelfs daarvan nog nauwelijks de helft was betaald. Hij moest absoluut de volgende ochtend het vliegtuig terugnemen, anders zou er argwaan ontstaan bij zijn contactmensen in het verre Azië. Hij noemde me de naam van een café waarvan hem was gezegd dat handelaren er elkaar ontmoetten en vroeg mij of ik hem het adres ervan kon bezorgen.

Nog diezelfde avond stopte hij met een taxi voor onze deur en aan zijn gezicht zag ik al dat zijn humeur opperbest was. Hij duwde me een langwerpige hasjies-keutel in de hand en toonde me, na even om zich heen gekeken te hebben, vergenoegd de bollende inhoud van de binnenzak van zijn nette colbert.

‘Ik was de hele handel binnen twee uur kwijt. Cash op tafel,’ glunderde hij. ‘Bedankt en tot over twee maanden.’ Alvorens weer naast de chauffeur plaats te nemen maakte hij een olijk huppelpasje. Terwijl ik van de bruine keutel in mijn hand naar de verdwijnende achterlichten van de taxi keek en weer terug, begon zich langzaam het besef te nestelen dat ik verder zou moeten leven met de wetenschap dat ook Volkert's organisatie feilbaar was. Het maakte alles er niet eenvoudiger op.