De Revisor. Jaargang 1

Beroemde persoonlijkheden XXVII
Hoe ik mijn beste vriend ontmoette^*

Een van de schilderachtigste figuren van het Amsterdam van de begin zestiger jaren was een lange knokige jongen met flaporen en een opmerkelijk doorschijnende gelaatskleur. Freddy Looyzuur was zijn naam. Van de late middag tot de vroege ochtend kon men hem aantreffen in de toen gangbare drankzalen, bars en intiemere gelegenheden, waar hij zich uitgaf voor aspirant-priester van de Russische kerk. Het was dan ook vermoedelijk om zich voor te bereiden op dit mooie maar weinig courante ambt dat hij zich hulde in een imponerende pelsjas en zich overgaf aan een niet minder imponerende drankzucht. Zijn hang naar ascese was bewonderenswaardig: niet zelden eindigde hij de dag ruggelings op het harde hoofdstedelijke plaveisel, zich tevreden stellend met een trottoirband als hoofdkussen. Ik mocht hem wel en sprak hem wel, al was dat laatste niet altijd even eenvoudig door zijn merkwaardige wijze van spreken, waarbij het leek of hij de zinnen die hij met orkaankracht uitstootte achterstevoren uitsprak. Toch was hij zo iemand die pas werkelijk voor je gaat leven wanneer hij alweer uit het stadsbeeld verdwenen is. En toen dat eenmaal gebeurd was had ik het gevoel hem niet meer terug te zullen zien.

Maar de goden wilden anders. Vele jaren later sta ik in een boekwinkel en sla ik een willekeurig boekwerk open (dat later de gedenkschriften van G. Reve bleek te bevatten). Ik lees: ‘...naturel of okerkleurige suède schoenen, met op de wreef een lederen kwast of althans een stuk overbodig leder dat misschien aan één zijde tot franje ingekerfd was...’ En in een flits zie ik hem weer aan mijn voeten liggen: Freddy, zijn bleke wang op de stoeprand gedrukt, in die jas van hem, en zijn ietwat te korte broek, waaronder die schoenen... Hij leefde dus nog, als ik dat boek tenminste mocht geloven.

Niet lang daarna zit ik in café-restaurant P. te dineren. Voetstappen naderen, ik word op de schouder getikt, draai me om: het is Freddy Looyzuur. Hij buigt zich naar me over en fluistert: ‘Ik wil je aan iemand voorstellen...’ Onmiddellijk daarop wordt mijn blik getroffen door een dominante figuur die naast hem opdoemt. Dit is hem! schiet het door me heen, dit is de grote Albert Suykerbuyk (van wie ik intussen gehoord had dat hij zich het lot van de jonge geestelijke had aangetrokken en zich onbaatzuchtig over hem ontfermd had). Hoe anders was hij dan op de foto's!

Een reus van een man stond voor me, een kolossale romp, waarop een beetje scheef, zonder enig spoor van een hals, een geweldig hoofd stond, bedekt met een bos wilde, verwarde en bijna tot aan de wenkbrauwen ingeplante geelgrijze haren. In het grote vlak van zijn blauwachtige gezicht sprong een machtige knoestige neus naar voren, stonden een paar heel kleine fletsblauwe oogjes en de gebarsten lippen van een eveneens heel kleine en daarbij scheve mond. ‘Zo zo!’ riep hij daverend. ‘Een oude kennis, eh?’ Het stemgeluid dat aan deze mond ontsnapte was, hoewel schor, toch bijzonder fors en hard, en herinnerde aan het jankende geknars waarmee een ankerketting over een roestig scheepsdek giert. Wanneer hij sprak was het of hij je bij hevige wind over een afgrond heen iets toeschreeuwde. Ik stond paf.

Zo zag ik hem voor het eerst in levende lijve, de onder de schuilnaam Gerrit Komrij werkende Albert Suykerbuyk, die ik zo bewonderde om zijn uit marmer gehouwen verzen, met hun nu eens dreunende, dan weer trippelende

* Fragment uit het bij de Arbeiderspers te verschijnen ‘Whistler Papers’.

[binnenkant achterplat]

metrum (‘Hem die mij grof beledigt/Mij overlaadt met schand/En openlijk mij belastert/Hem reik ik de broederhand’ onnavolgbaar is het en toch wordt het nagevolgd), om zijn ondubbelzinnige maar immer strikt rechtvaardige en gewetensvolle critieken, zijn humoristische compilaties ook, en om zijn schitterende polemische talenten die hij niet vergooit aan de kleintjes maar waarmee hij uitsluitend de allergrootsten tegemoet treedt, maar niet minder om zijn grootmoedigheid en zijn innemende openhartigheid.

Déze man te vergelijken met een gebarsten theepot, zoals ik nog kort tevoren ergens gezien had? Ik slikte bij die gedachte, en drukte de gul uitgestoken hand. Er voer mij een siddering door de leden, alsof er iets van zijn ongebreidelde, tintelende creativiteit in mij overstroomde. Oók gedichten schrijven, bedacht ik warm wordend, met deze hand in de mijne zou ik het kunnen... De heren schoven aan en deden zich tegoed aan de spijzen die ik ijlings had laten aanrukken. Toch was er één ding dat mij dwars zat, een oneffenheid die opgeruimd diende te worden wilde ik hem recht in de ogen kunnen kijken. En ik stamelde: ‘Meester... vergeef het mij...’ Verder kon ik niet. Maar daar klonk zijn stem: ‘Spreek vrij uit’.

‘Meester... dat van die theepot...’ fluisterde ik, de ogen genageld op mijn bord met spijs. Suykerbuyk richtte zich op met heel zijn machtige gestalte. Hij balde de vuist en riep: ‘Nooit is een mens slecht genoeg, of anderen zijn nog slechter!’ Hij ging weer zitten en glimlachte me vriendelijk toe: ‘Dat moest er even uit’.

Zo beleefden we al tafelend nog heel wat genoeglijke momenten. Ik geloof dat het iets heel zeldzaams en prachtigs was, waaraan we beiden ons hele leven zullen terugdenken en waarvoor we het lot dankbaar mogen zijn, wat er ook gebeurd is en nog moge gebeuren.

D.A.K.