Renout van Montalbaen

[p. 115]

Woordenlijst.¹⁾

Aerch, slecht, gemeen, 1098, p. 67.

Achten, denken, voornemens zijn, 255: te ridene.

Achter, na, 1205.

Achterdoen, overwinnen, 1724.

Achterdriven, terugslaan, 1724.

Acherwaren, verzorgen, 27, 329.

Aldus daen, dusdanig, 1969.

Algemene, te zamen, 1530.

Het allen, inderdaad, 1780. Vgl. Dr. De Vries, Mnl. Wb. 174. Dr. Brill op Brand. 2188.

Al met allen, geheel en al, 690.

Al noch, als nog, nog steeds, 1099.

Altenen, op den duur, 1970.

Al te hant, i.q. te hant, terstond, 1138.

Als te e. Inf., om te, 1393, 1754.

Alstie vroede, lett. als de wijze, d.i. wijselijk, 605.

Ambachte. Van - sijn, een bedrijf of nering uitoefenen, 769.

An, in, 251: an dat wout. Vgl. Ferg. 75; op, 251: ant velt. vgl. Stoke 3, 1437. Sp. I^1), 46, 6 en Dr. De Vries Mnl. Wb. 49a; naar toe, voor, 68: biegen an.

Anegaen, inwilligen, opvolgen; 607: sondijt willen an., aanvangen, beginnen, 664: wat mag ic nu an.

Aneprenden, aanvatten, 1471.

Assant, aanval, storm, 1762, 1766.

Bagel, sterk, 285, p. 55.

Bast, kleinigheid, 621, 653, p. 61.

Bedarve, plicht, 1926.

Bedi, daarom, 651.

Begaen, aanvallen, in zijne macht krijgen, 177.

Begeven sijn, kloosterling zijn, 911.

Begripen, aantasten, 1816.

Behagelhede, dapperheid, 1410, vgl. Stoke B. iv, 474 v.

Bekennnen, herkennen, 5, vreten, vernemen, 1026.

Bequame, aangenaam, welgevallig, 312, 1988; bekoorlijk, 788: geschikt voor, 1984.

Belane, verwrant, vermaagschapt, 494.

Belegen, verl. deelw. van heliggen, belegerd, 1708.

Belgen, toornig worden: verl. t. balch 120, 523, 1994; hem belgen, idem, 683. 819, 1432.

Beraden, berokkenen, aandoen, 694, 1021, p. 62 v.

Berechten. Hem -, zich gereed maken (tot den strijd), 1768.

Berouwen, onpers. en refl., p. 69.

Bescelden, verl. deelw. bescenden, berispen, beschimpen, 505.

Besitten, belegeren, 916, 918.

Bestaen, opvolgen, nakomen, een raet, 507; aanvallen, 1266.

Bet na, nader, dichterbij, 684.

Beten, van 't paard afstijgen, 259, 294.

Bevaen, omvatten, 2: die columne b.; omsluiten, bevatten, 54: kerstinede; vangen, in zijn macht krijgen, 902.

Bevangen, liet niet-samengetrokkene bevaen (volgens Oud. Bijdr. een jongere vorm, maar hij komt reeds in de Renout en bij Maerlant voor, bv. Sp. I^1), 21, 26), vangen, in zijn macht krijgen, 460.

Bewants sijn, c. Dat pers (zoo)gesteld zijn met 609; ten sorgen -, 1268

1) De enkele cijfers duiden do vss., de na p. volgende duiden de bladzijden aan.

1) De enkele cijfers duiden do vss., de na p. volgende duiden de bladzijden aan.

1) De enkele cijfers duiden do vss., de na p. volgende duiden de bladzijden aan.

[p. 116]

Bies, riet, kleinigheid, 816.

Bin, binnen, in, 244, 1617, 1645, 1901, p. 55.

Binnendien, bindien, ondertusschen, 1445, 1662.

Bliaut, een kostbaar kleed, 46.

Borre, bronwater, 1966.

Botte, knop, d.i. kleinigheid; 815, die quatste botte, die nie wies.

Bottoen, knoop, d.i. kleinigheid, 1246.

Bouc, manl. boek, 40 enz. Zie Heim. Gl.

Bovier, ossendrijver: in het algemeen: een gering en obscuur persoon, 1876 p. 113.

Dagen, rusten, 340, p. 56.

Dale. Te -, naar beneden, 290.

Danen, van daar, 1871.

Dane, wil. Te danke, naar wensch, naar genoegen, 33-3, 1102, p. 68.

Danken van, danken voor, 1843 v.

Dapper, wakker, 1925.

Dat, zoodat, ten gevolge waarvan, 423, p. 57; toen, 449: gesteld dat, 528 (vgl. Lksp. en Mep. Gl.)

Dief, boosdoener, misdadiger, 98, 958.

Diet, held, 881, 1024, 1082, 1464.

Do, toen, 239.

Doen. Hem op die vaert -, zich op weg begeven, 1704. Te doene hebben, noodig hebben, 863. omesd ach, oordeelsdag, sterfdag, 699. {problem}otslegen, bijv. nw., - viant, {problem}odsvijand, 170, p. 86.

Dor, om 77, 122, 865, 934, 661 dor sine lieve, ter wille, ten gevalle van hem, 661.

Dragen, dregen. Uten sadele -, uit het zadel lichten, 471, p. 59 v.

Dregen, dreigen, 1268.

Drouven, droeven, intr. ww., bedroefd zijn, treuren, 1667.

Dus gedaen, dnsdanig, 1841.

Dwaen of dwagen, reinigen, 148.

Echt, daarna, 1283.

Egge, snede, de scherpe kant van 't zwaard, 43.

Eiscen om, opeischen, 436 v.

El, anders, 1884, 1965.

Emmer, Ember, stellig, 883, 931, 1260, 1359, 1558, p. 66.

Emmermeer, voortaan, 560.

En, of, 1106, p. 68, vgl. p. 63.

Endelike, stellig, bepaald, 1287.

Entrouwen, in waarheid, 1370, 1473.

Evelmoet, gramschap, toorn, 153, 439, 544, 599.

Fel, geweldig, 493, 1032.

Fonteine, bronwater, 1885.

Gebieden, hervaert, 1692, 1700. p. 76.

Gedaen. Wel -, schoon, 581, 937, 1204.

Gedragen. Die veete -, 569, met volharding yoeren, doorzetten, hetzelfde als int haerde dragen, Heelu 5936.

Geer, z.n.w., ijver, 1413.

Geer, adj. zachtmoedig, vriendelijk, 1923, p. 82.

Gegripen, aangrijpen, 179:

Gelede, geleide, vrijgeleide, bescherming, 1500, 1568, 1589, 1602. Op iemands gelede, onder iemands bescherming.

Gelijc, alsof, 639: gelijc gi waert on se vader.

Gelof, belofte, 1297.

Ghemake. Met -, in vrede, 1017.

Gemenelike gezamenlijk, 909, 919, 930, 993, 1180, 1196.

Gemeit, lustig, vroolijk, 1215.

Gemieke, bijv. nw., passend, gepast, 345.

Gemoet, strijd, tweegevecht, 1385, p. 71.

Gemoeten, ontmoeten, 1453.

Ghenade, elliptisch, voor: geef genade, wees genadig (een gebed of verzuchting), 1248, vgl. Parthenop. 8222 en 8224.

Genint, haast, spoed, 963, 1456.

Genote. Die -, 894, 913, 994 en elders, de pairs van Frankrijk.

Gerecht, verl. deelw. van rechten, vonnissen, 99: een gereehte mordenare.

Gerecht, bijv. nv. waar, juist, 320, 748.

Gereide, zadel, 1527, p. 65.

Gereiden. - Hem -, zich gereed maken, 348; die vaert -, zich opmaken, 903, 1443.

Geret, gereet, bijw., 1571, terstond.

Ghestaen sijn, zich bevinden, 1,791; vgl. nog gelegen, gezeten zijn, Lksp. Gloss.

Getelt, tenten, 1638.

Gevaen, vatten, 987: in sine arme; vangen, gevangen nemen, 995.

Geval, geluk, 567: heeft hijsgeval, vgl. Reinaert 46.

Gewaerlike, waarlijk, inderdaad, 1853.

Gewerk, vestingwerk, bolwerk (hetzij tot verdediging hetzij tot belegering), 1746, vgl. Halbertsma, Aant. 178, 269.

Gewin, voordeel, 1635; buit, 1661.

Gewonde. Met -, nadrukkelijk, 35.

Gnouch, genoeg, 1628. Vele ende gn. p. 74 v.

[p. 117]

Goem nemen c. Genet, acht geven op, 1606.

Hale. Sonder -, onverholen, 1221.

Hant, macht. Uter hant doen, aan iemands heerschappij doen ontvallen, 1683, 1697; vgl. uter hant werpen. Lksp. Gloss.

Helt, helft, 718.

Herden, harden, uithouden, verduren, 1889, 1960.

Hoband, hoofdband, een hoofdsieraad, 25, p. 85.

Hoog, belangrijk, 17: hoge bodscap.

Houde, hout, toegenegen, 151, 380, 711, p. 53.

Houde, bijw. spoedig, 1670.

Houden, beschermen, 409, 504, 516, 1379.

Hoyesch, beschaafd, edel, wel gemanierd, 142.

IJsers, bijv. nw., ijzeren, 342; znw., wapenrusting, harnas, 342, p. 56 v.

In, 't smgtr. ik en, 543, 627, 855, 882.

Inne, 1086, 1104, 1136, 1142.

In dien, in die stemming, zoodanig, 69.

In dien dat, op voonvaarde dat; 1155, 1501, p. 73.

In inne werden, getvaar warden, bemerken, 277.

Inriden, er op inrijden. 205, p. 55.

Jagen, intr. vluchten, 1632; trans. vervolgen, 1728, p. 75.

Jammeren, onpers., 984.

Jane, immers, dan met?, 1546, p. 74.

Caf, kaf, kleinigheid, 525, 621, p. 61 v.

Catte, een belegeringstverktuig, bij het graven van mijnen gebezigd, 1744 en de Aant.

Kemenade, kamer (met stookplaats) 451,

Clagen, c. Acc., rouw bedrijven over, 1792.

Cnape, knecht, 1997.

Conckereren, veroveren, 1682.

Kortelike, binnenkort, 1167.

Coverture, paardendek, 343, p. 89.

Lachter, hoon, smaad, 450, 479, 489, 492, 968, 1422.

Laden, gelasten, 955.

Letten, dralen, toeven, 1100, 1153; beletten, 1168, 1278.

Lien, belijden, belcennen, c. Genet of van, 800 v., 807, 832, 1824, p. 64.

Liggen ane, met iets verbonden zijn, aan iets hangen, 826, die doet; (iemand) eigen zijn, 892: grote doget.

Liegen, foppen, bedviegen, 1280, 1383, p. 70.

Liden, doorgaan, 1405.

Lofsam, lofwaardig, 10, 862, 1191.

Logieren, de tenten bewonen, gelegerd zijn, 1639.

Lingen, verlengen, 77.

Maerscalken, (paarden) beslaan, 340.

Maken. Hem -, zich opmaken, zich begeven, 1901.

Manen, bezweren, 156.

Mange, mangneel, steenenwerper, muurbreker, 1742, 1750 en de Aant.

Manier, soort. Van manieren, in soorten, 1743. Vgl. Dr. Verwijs, Bl. I, 149, 75. Rijmb. 346.

Matten, ten onder brengen, verderven, 1745.

Meeste, grootste, 229.

Meester, heelmeester, 331.

Meslaten. Hem -, jammeren, weeklagen, 1810.

Mettesen, terstond daarop, 202, 596.

Mettien, terstond daarop, 511, 1107.

Micken, mecken om, peinzeu op, zoeken naar, 1983.

Milde. Der slage -, 821, vgl. Dr. Verdam, Tekstcr. 37.

Minne, beste (vleinaam bij het aanspreken van geliefden). Hor. Belg. 3, 116. Beatr. Gloss. Lieve minne, lieve beste, 152. Soete m., 161.

Min no mee, volstrekt niet, 612.

Moude, zandige vlakte, 1009.

Namecont, bekend, beroemd, 216, 334, 391, 721.

Nemmer niet, volstrekt niet, 1037.

Newaer, maar, 1580, 1721, p. 74.

Nide. Met -, met ijver, met inspanning, 376.

Nie voor ie, ooit, 30, 160, 815, 1322.

Niemare, tijding, 424, 917, 1202.

Niene, volstrekt niet, 1306.

Nochtan, nochtanne, echter, 101, 1325.

Nochtan dat, ofschoon, 133. Vgl. Sp. I^1), 13, 9: Stoke 2, 560 (ed. Huyd. I, 403). Velth. 3, 10, 36. Oudem. Bijdr. Meijer, Lev. v. Jesus Cap. 241, biz. 396.

Noch toe, nog, 102. Vgl. Reinaert Gloss. Sp. I, 14, 5. Hor. Belg. 3, 147.

Noen, namiddag, 1613.

Nopen, de sporen geven, 1468.

1) De enkele cijfers duiden do vss., de na p. volgende duiden de bladzijden aan.

[p. 118]

Nose, nadeel, 1488.

Of, af, 944, 945, 1867 en elders.

Oit, altijd, 229.

Omodelike, omoedelike, ootmoedig, 843, 933, 1001.

Ombeiten of ombiten, eten, nuttigen, 266, p. 89.

Onderslaen, onderlingstrijden, elkander bestrijden, 1486, p. 73.

Ongedeelt, ongelijk (van camp, spel), 1140, vgl. Velth. 2, 28, 49 (fo. 117); het tegenovergestelde van gedeelt, gelijk, vgl. Halbertsma Aant. 366.

Ongemak, onrust, 1996.

Ongescant, ongedeerd, 535.

Ongevallich, ongelukkig, 157, 159.

Onmate, z.n.w,, onrecht, onbehoorlijkheid, 475, evenals Theoph. 927. Elders bet. het woord buitensporigheid en insolentie, vgl. Heim. en Lksp. Gloss.

Onminne, twist, strijd, 144, verwoedheid, 1729.

Onscone staen c. Dat., sleclit gaan, 173. Zie Limb. 2, 750, vgl. Brand. 1378 (wel staen).

Ontbieden, laten weten, 392, 923, 945 en elders.

Ontbiden, c. Gen., opiemand wachten, iemand verbeiden, 1148.

Ontgaen. Metten live -, ontkomen, behonden blijven, 1146.

Ontginnen, kwetsen, wonden, 1225, vgl. Ferg., Reinaert, Gl.

Onthier dat, totdat, 1648, p. 75.

Onthouden. Hem -, zich ophouden, 647; sinen toren -, staande honden, handhaven, 656.

Onthout, wijkplaats, verblijf, 218, 225, 236.

Ontijt, ongeschikte tijd, 522: in o., ter kwader ure. Vgl. Wap. Mart. 602: te sire ontijt.

Ontliven, dooden, 186, 1565.

Ontsien, vreezen, 510.

Ontween, in tweeën, in stukken, 689.

Onverslegen, niet verslagen, 804. Vgl. onoverwonnen Rijmb. 20852.

Onvrome, schade, 497.

Op, aan (een rivier), 561, 615; voor (op sinen voet) 1000; tegen, 1294.

Opleggen. Die verranesse op iemand -, iemand van verraad betichten, 1216.

Opsitten, te paard zitten, 352, 838.

Oude, het niet-geaspireerde houde, toegenegen, 156, p. 53.

Oudervader, grootvader, 972.

Over, op: over sine knie, 408: voor 477: houden over.

Overdadech, moedwillig, 1032

Overgroet, zeer groot, 1756.

Overcoen, bijzonder dapper, vgl. Heim 272.

Overmoed, stoutmoedigheid, 353, van overmoede brutaalweg, 719, p. 92.

Pant, overlast: pant doen, 359.

Pedriere, steenenwerper, muurbreker 1742, 1750, p.

Pere, kleinigheid, 723. Niet een p.; niet het minste.

Pine, verdriet, 110; moeite, arbeid 1729, 1916.

Piner, arbeider, 1904.

Plegen, Plien, c. Genet., doen, 247, 1450, 1466.

Poelien, Apulië, 490, 601.

Porren, transitief, opjagen (bet. wild). 1459, vgl. Parthen. 1174. Intransitief van wild, als: opschieten, komt het Lanseloet van Den. 381 voor.

Pontenier, pautenier, ellendelint, van het Mfr. pautonier, landlooper, 1574 Vgl. Dr. Verdam, Tekster. 60 v.

Proeven op (iemand), bewijzen omtrent, aan, aangaande iemand, 854, vgl. Yst. Bl. 166, 1138.

Proeven, ondervinden, 1240.

Pute hoer, 1098, 1S25; puten kint, hoerekind (een scheldwoord).

Raet, hulp, 802: So ware uwesraet, dan zondt gij geholpen kunnen worden.

Ranke, tak, 1101.

Rechten, richten, 1746, 1749.

Reep, touw, 1100.

Recke, held, 1399.

Ridtaren of riddaren, verlengde meervoudsvorm van ridder, 465.

Rusten. Hem -, rusten, 257.

Sadele. Uten - dragen, uit het zadel lichten, 471, p. 59.

Samijt, fluweel, 327.

Scade nemen, verlies lijden, 1713.

Scamp, schande, oneer, 1410. Sonder s., 1139, 1353, een stoplap.

Scerne. Te -, tot spot, om te spotten, 1409.

Scier, bijv. nw., grijs, 1868, p. 79.

Scoe, scheede, 1575.

Scranken. De been -, de beenen over elkander slaan, 50, p. 86.

S{problem}kerhede doen, plechtig verzekeren {problem} 9.

[p. 119]

Semmijnleven, bij mijnlev., 486 eneld.

Setten, intr. refl. 675, p. 62. Hem -, zich verzetten, 1099; het lijf jegen iemand -, in het tweegevecht, 1154,

Slaen, verslaan, 178.

Soge, zeug, varken, een belegeringswerktuig bij het graven van mijnen gebezigd, 1744 en de Aant.

Sonder, behalve, 365.

Sorgen, bezorgd zijn, vreezen, 610.

Sorcoersen, helpen, 992.

Sorcors, hulp, versterking, 858.

Spannen. Crone -, de kroon vastmaken, opzetten, 174, 183.

Sparen, dralen, toeven: sonder -, 430, 1680.

Spel, strijd, gevecht, 1717.

Spele. Uten - gaen, slecht afloopen, 1144.

Sprake, rede, gesprek, 265. Vgl. Martin, Rein. Gl.

Staden. Te - staen, helpen, bijstaan, 707.

Steen, kasteel, 1862.

Striken, gaan, 290, 684, p. 91.

Sulke, sommigen, 770, 772.

Swagelinc, schoonzoon 924; zwager, 1333.

Sweer, schoonvader, 1103, 1178.

Taleerst dat, zoodra, 1290.

Talpe, mol, een belegeringswerktuig bij het graven van mijnen gebezigd, 1744 en de Aant.

Teerst dat, zoodra, 1199.

Te voren doen, c. Dat, iemand overtreffen, 1992.

Tiden, trekken, optrekken, 1644.

Tongereke sijn (van het hart), droevig zijn, 182, vgl. Flor. 3717.

Tribuk, tribok, steenenslingeraar, muurbreker, 1743 en de Aant.

Trouwe, woord van eer, 628, 1166, 1227, 1251.

Tumen, vallen, tuimelen, 1416, p. 72.

Twi, waarom, 1195, 1684, p. 75.

Up, zie op.

Vaen te, grijpen naar, 1118.

Vart, vaert, uitvaart, dood. Bi mire v., 1759, p. 77.

Varing, varinc, snel, 1085.

Vaste, spoedig, snel, 1623, 1962, 2004.

Verbloden, versagen, 209.

Verdeelen, veroordeelen, 100. Kil. condemnare. Zie Lksp. Gloss.

Verdect, gedekt of bedekt, het paard met de coverture, 352, vgl. Ferg. 3907. Herbert, Liet van Troyen, 117, 30: sîn ros wâr verdacht met einer kovertiure. San Marte Zur Waff. 245.

Verden, behoeden, vrijwaren, 1551.

Verdienen c. Genet., (iets) waardzijn, zich waard betoonen, 617, p. 61.

Verdoen, ombrengen, dooden, 972, 1096.

Verdragen. Die haut -, de hand opheffen, 686.

Vereescen, vernemen, te weten komen, 384.

Vergangen, vergaan, 1106.

Verheffen, intr. ww., oprijzen, zich opmaken, 1706, vgl. heffen La{problem}.. III, 10266, upheffen Rijmb. 5524. Dr. Verdam, Tekster. 75.

Verkennen, bemerken, 1972: den dach v.

Verliesen, prijs geven, 484, p. 60; het gebruik verliezen (?), 817, p. 77.

Vernemen, bemerken, bespeuren, 389, 402, 782, 841, 1317, 1407, 1509, 1632, 1657, 1668.

Verrechten, verdedigen, 1094, 1308.

Verriden, met rijden inhalen, 1335.

Verscuren, schuren, reinigen, 342, p. 56.

Versien, in het oog krijgen, 1533.

Verspreken, berispen, 1327.

Verst, uitsiel, 180 (Hd. Frist).

Versumen, nalaten, 1415, p. 72.

Verzwighen, eene tale, eene rede onbeantwoord laten, 82.

Vervagen, vegen, schoonmaken, 341.

Verwaten, vervloeken, 1180, 1190, 1420.

Verweren, beletten, verhinderen, 1270, p. 70; hem -, zich verdedigen, 1493, 1498.

Verwiten, beschuldigen, 975.

Vorwaert, voortaan, 1864.

Vragen om, vragen naar, 404.

Vremthede, zeldzaamheid, wonder, 278. Vgl. Dr. Verdam, Tekstcr. 55.

Vri, edel, voortreffelijk, 1097 en elders.

Vri houden, vrijdom van belasting schenken, 763, vgl. Teestije, 1065 v.

Vroescap, wijsheid, 514.

Wanc. Sonder -, zonder twijfel, 495.

Warde, waard, hooge plaats, 1164, 1404.

Te waren, voorwaar, 464, 532, 600, 725.

[p. 120]

Wedde, onderpand, 1210.

Wederseggen, weigeren, 515.

Were doen, zich verdedigen, tegenweer bieden, 1714, 1722.

Werken, maken, bouwen, 618.

Wigant, krijgsman, held, 228, 356, 412, 576, 666, 965, 1087 en elders.

Wijch, strijd, oorlog, 378.

Wijs sijn c. Genet., verzekerd zijn van, 784, vgl. Reinaert 2300.

Winnen, bearbeiden: wijngaerde, 770, vgl. Lev. v. Jezus, 208: ic ben die ghew arege wijngart, en mijn vader es akkerman, diene wynt.

Wouden, beschikken, 139: die duvel moests w.

Wrene, paard, 1529.

Zege. Den - nemen, de overwinning behalen, 379.

Die zuutzee, de middellandsche zee, 602.