Reis van Jan van Mandeville

Hoe dat van alle desen landen voerghescreuen gheen en is si en hebben wat vanden kersten gheloue ende ander dinck.

Ghi sult weten, dat alle dese lande, daer jc of ghesproken hebbe ende alle dese menigherande eylande ende die menighe maniere van volcke dat en gheen van hem en is, hoe menigherande gheloue dat si hebben, si en hebben enich vanden artyclen van onsen gheloue, die enighe verstande in hebben of enich goet point van onsen gheloue. Ende si ghelouen wel in gode, die die werelt maecte, die si heten heritaghe, dat is te segghen god der naturen, na dien dat die prophecie seit: Et metuent eum omnes fines terre, dats te segghene: Alle die inden der werelt sullen hem ontsien. Ende elwaer seit die scrifture: Omnes

[fol. 159rb]

gentes seruient ei, dat is te segghen: Alle die liede sullen hem dienen. Mer si en connen niet volcomelike van gode spreken, want si en hebben niement, die hem leert dan allene, dat si verstaen moghen mit haren natuerliken zinnen. Noch van den zone, noch vanden heylighen gheest en we\tense niet te sprekene, mer vanden eersten boeken der biblen ende vander propheten boeken ende van moyses boeken weten si wel te sprekene ende segghen, dat die creaturen die si aenbeden en sijn niet god, mer si aenbedense om die doghet die in hem is, die in hem niet sijn en mochte

[fol. 159va]

en dade die gracie gods. Ende vanden beelden of afgoden segghen si, dat gheen liede en sijn, si en hebben afgode ende dat segghen si om der kerstene wille, die onser vrouwen beelde hebben ende der ander heyligher, die wi anbeden, mar si en weten niet, dat wi niet en aenbeden die beelden van houte of van stene, mar die heylighen allene, jn wies name si ghemaect sijn. Want also die lettre leert ende wijst die clerke, hoe ende wat si ghelouen sullen, also leren die beelde den leeken lieden te peinsene ende te aenbedene dye heylighen mitter harten, in wyes name die beelden ghemaect sijn. Want tmenschelike ghepeyns is dicwilen veronledicht met wonderliken dinghen ende

[fol. 159vb]

niet met goeden dinghen, so dat die liede dicwil gods ende onser vrouwen souden vergheten ende ander heylighen te bidden ende te aenbedene, en daden die beelden, die na hem ghemaect sijn, dies hem vermanen ende ghedencken doen. Si segghen ooc, dat die yngelen gods jeghen hem spreken door haren afgod ende dat hare afgode grote miracule doen. Ende si segghen waer, want daer is een vanden ynghelen gods in. Nv synder tweerhande engelen, goede ende quade, also die van grieken zegghen: caco ende calo. Caco is goet, mar calo is quaet, mar die in haren afgoden sijn dat sijn quade ynghelen om hem in haer dolinghe te houden.