Reis van Jan van Mandeville

Van die hoghe jndyen ende jndyen die meerre ende van dyamanten ende cleyn ludekens.

Van ethiopien gaetmen jn indien door menich wonderlic lant. Ende men hetet die hoghe jndie . . . . . die mayor, dat is die meeste ende die is alte heet ende die cleyne jndie, dat een goet wel ghetempert lant is. Ende die derde jndie, die norden waert is, die is alte cout, so dat van sijnre coutheit ende ghewoonlike veruriesinghe ofte vorste dat water wort hart cristale. Ende op die rootsen ofte berghen van desen cristale wassen die goede dyamante, die sijn vander verwen, als doncker cristale is, gheluachtich ende sere blickende als olie verwe ende sijn so hart datmense

[fol. 82rb]

niet ghepalleren noch versniden en mach noch ghewerken en can. Ende in arabien vintmen ander dyamanten, die so goet niet en sijn ende sijn bruunre ende tederre. Ende noch vintmen ander int eylant van cypre, die noch broosscher ende tederre sijn. Ende men vinter ooc int lant van machidonien, mer die beste ende die duerbaerste sijn in jndien. Ende men vint dicwile herde dyamante in die masse, daer men dat gout affiniert alst ghemineert ende vter aerden ghegrauen is, alsmen die massen breket van een tot cleynen stucken. Jn sulken stuc vintmenre also groot als een erwete ende sulken tijt minre ende si sijn bina also hert

[fol. 82va]

als die van jndien ende sniden stael ende glas herde lichtelike. Ende al ist datmen in jndien vint herde goede dyamante op die rootsen van cristalen, nochtan vintmenre ghemeenlike meer op die rootsen van adamante in die zee ende op die berghe, daer gout minen ofte culen sijn, daer ment gout graeft ende waster vele te gader deen clein ende dander groot. Ende daer vintmer wel al so groot als een bone. Ende die meeste die sijn mach is van natueren also groot als een ockernoot. Ende sijn alle ghevierhornict ende mit punten ende mit stekenden oorden ende haer eyghenre naturen zonder yemans toe doen van menschen handen. Ende si hetense jn jndien hamelet. Si wassen

[fol. 82vb]

aldus op die berghe ende op die rootsen der weghe van gout minen, ofte andre sijn in die aerde van goude. Ende wassen te gadre wiue ende manekine ende si voeden hem ende wassen vanden dauwe des hemels ende winnen deen dandre ende maken daer neuen cleyne diamantekine, die menichuoldighen ende wassen alle jare. Want jc hebs dicwillen gheproeft, ist datmense hoedt ende mense leecht in een luttel daus van meye, si wassen alle jaer ende so worden die cleyne groot ende dicke na hare nature. Want recht als een fine perle haer coenreit ende maket ende dicke wart vanden dauwe des hemels ende neemt haer rontheit van naturen,

[fol. 83ra]

also neemt die dyamante bider godliken cracht sine viercanticheit. Ende alle die dyamantkijn soudemen draghen op die slincke zide, want daer heeft hi meerre cracht dan op dander zide, want die cracht van haren oorspronghe oft van haren wesene comt hem van noerden, dat is die slincker side vander werelt, want als een mensche hem ten oosten waert keert tnoorden leit hem op die slincke zide van sinen aensichte. Ende op dat ghi wilt weten die cracht vanden dyamanten, nochtan dat ghise hebt in den lapidarise, dats een boec, daer die nature ende die cracht der stene in staet, so sal jcse v zegghen, omme dat een yghelijc niet en weet, also die van ouer zee hebben ende houden ende daer in betrouwen, van wien alle wijsheit der philosophien comen is. Die dyamant gheeft

[fol. 83rb]

coenheit ende stoutheit den ghenen, die hem draghen ende behoet die lede sines gheheels lichamen ende hi gheeft victorie ende doet sinen viant verwinnen, ist in ghedinghe of in stride, op dat hi recht heeft ende hout diene draghet in sinen goeden sin ende behoetten van vechtene ende van scheldene ende van quaden dromen ende van quaden gheesten. Ende waert datten enich quaet mensche wilde betouueren ofte begokelen den ghenen, die enen dyamant an hem droeghe, alle dat soude ouer hem seluen comen, die die touerie woude doen, bider cracht van desen stene noch ooc gheen wilde beeste en souden moghen aenuechten. Den dyamant soude men gheuen ende niet eyschen ende dan heeft hi meere cracht ende macht. Ende hi maect enen mensche sterkere ende vaster ieghens sine vianden. Ende hi

[fol. 83va]

geneest ooc die ghene, die lunatich sijn, dats die ziecheit die metter manen wast ende so wat siecheden dat het ware ende den ghenen, die metten viant beseten is ende van hem ghepijnt wort. Ende ist datmen enich venijn brinct in die ieghen woordicheit des dyamans, staphants so wort hi versch ende beghint te zwetene. Jn indien sijn enigh dyamanten, die violettech sijn ofte een luttel bruunre dan violettich ende sijn wel hart ende dierbaer. Ende sijn enighe liede, diese niet so lief en hebben als dandre, mer jc hadse wel also lief als dandere, want jc hebse sien proeuen. Het sijn ooc dyamanten van anderre

[fol. 83vb]

manieren, die al wit sijn als cristael, mar si sijn donckerre ende sijn goet ende van groter cracht ende sijn alle viercantich ende ghehornect van naturen, selke hebben vj ribben of siden, sulke iij, sulke iij, sulke ij, also die nature vormet ende maect. Ende omme datse die heren ende die bacheleren ghaerne draghen an haren vingher, die der eeren der wapene navolghen, jc sel noch meer vanden dyamanten spreken, nochtan dat jc nu van mijnre materien veruerre, op datse niet bedroghen en worden van barenteers, die achter lande lopen mit dyamanten ende vercopen. Want die dyamanten copen wil, hem behoeft wel, dat hi se kenne

[fol. 84ra]

omme datmense pleecht te conterfeiten van cristale gheelachtich ende van gheelachtighen saphieren ende van saphieren van lampen ende van enen steen, die men heet yeris ende is een cleyn steenkijn, datmen vint daer in musen neste, die herde hert sijn, ofte die ghene die gheconterfeyt sijn en sijn niet so hart ende haer oorden die breken lichte. Ende men machse wel palleren, ofte somighe wercliede en pallerense niet ouermids scalcheden, dat die liede wanen, datmense niet palleren noch werken en mach van herdicheden. Mer si proefse in deser manieren. Jnden iersten proeftmense mit sniden in saphieren ende in dierbaer ghesteynte ende in cristale ende in stale. Daerna neemt men enen steen aymant, dat is die

[fol. 84rb]

sciplude steen, die in die zee varen, die de naelde na hem trect. Ende men leyt den dyamant opten aymant ende dan toontmen hem die naelde ende ist dat die dyamant goet is ende warachtich, die aymant en sal die naelde niet na hem trecken also hi pleghet, also lange als die dyamant daer bi is, en ware dat die aymant herde goet ware. Ende aldus proeuense dyamanten, alle die liede die ouer zee wonen. Mar het gheualt sulken tijt, dat een goet dyamant verliest sine cracht ouermids die oncuuscheyt des gheens, diene draghet ende dan moetmen hem weder sine cracht doen verhalen, of hi en soude so goet niet sijn ende van minderre doghet ende machte.