Reis van Jan van Mandeville

Van vreemden ghewoenten.

Jn dit lant ende in menighen anderen landen van ouer zee hebben zi een ghewoonte, so wanneer si orloghe hebben en men een stede ofte casteel heeft beleit ende dat si gheen boden vut

[fol. 58vb]

en dorren seinden mit letteren vanden enen here anden anderen omme sorcoers ofte hulpe te hebbene. Sij doen letteren maken ende bindense an eenre duuen hals ende latense dan vlieghen. Ende die duuen sijn so gheleert, dat sise draghen recht weghes, daer mense seinden wil, want die duuen sijn gheuoet daer mense sendt. Want si doen se halen, als sise te doen wanen hebben om haer lettren te draghen. Want si keren weder, daer si op ghehouden sijn ende meest ghewoont hebben. Ende also doen si ghemeenlike in dien lande. Ende weet, dat onder dese heydine wonen vele kerstine op die een zide ende op dander zide, van vele manieren en van menigherande

[fol. 59ra]

namen ende sijn alle ghedoopt ende hebben menigherande costumen ende ghewoonten, mer alle ghelouen si in gode den vader den zoen den heilighen gheest, mer nochtan en ghelouen si niet alsoe volcomelike in allen dien articlen van onsen ghelouen. Sulke sijn gheheten jacobiten, om datse sente jacob bekeerde ende sinte jan ewangelist doopdse. Si segghen, dat elc sine biechte doen soude te gode alleen ende niet ten mensche. Want men sal hem dien sculdich gheuen, dien men misdaen heeft. Noch god noch die propheten en hebben niet gheseit noch gheboden, datmen tot yement biechten sal dan te gode, alse moyses seit in die bible ende daer om seit da\uid

[fol. 59rb]

inden souter: Confitebor tibi domine in toto corde meo, dats te segghene: here jc belie die ofte biechte in al mijnre harten, ende eldere seit hi noch:

Delictum meum cognitum tibi feci, deus meus es tu et confitebor tibi quoniam cogitatio hominis confitebitur tibi, dats te segghen: here mine misdaet hebbic di cont ghemaect, mijn god bestu ende ic belie di, want die ghedachte des menschen sal die belien. Ende si weten ende connen die bible ende den souter. Ende daer omme proeuen ende den souter. Ende daer omme proeuen sijs aldus metter lettren in haren spraken, mer niet int latijn ende segghen, dat dit dauid ende dander propheten segghen mar nochtan lesen wi ooc, dat enighe heylighe leerren

[fol. 59va]

sijn van haren meninghen, also augustinus seit: Qui scelera sua cogitat et conuersus fuerit veniam sibi credat, dats te segghene: die sine sonde bepeinst ende bekeert wart gheloue dat hem ghenade ghesciet. Sinte gregorius seit: domine pocius mentes quam verba respicis, dats te segghen: heer ghi aensiet meer die herten dan die woorden. Sinte hylarius seit:

[fol. 59vb]

Longorum temporum crimina in ictu oculi pereunt si cordis nata fuerit compunctio, dats te segghene: die zonden van vele tiden veruaren in enen oghenblicke, op dat een berou des herten wart gheboren. Ende daer omme segghen si, datmen gode alleen belyen sel sine misdaet hem bekennende ende ghenade roepende ende also hem beteren Ende daer om als si hem biechten willen, si maken een vier bi hem ende ontstekent ende werpen daer in wyerooc ofte ander dinc, dat wel ruuct ende inden wyerooc so biechten si hem ende bidden ghenade. Ende het is waer, dat dus ghedaen biechte is natuerlijc ende jerste. Mer die

[fol. 60ra]

heylighe vaderen die paeusen die sint gheweest hebben, si hebben gheordineert, datmen menschen biechten sal mids goede redene, want si hebben ghemaerct, dat ghene siecheit en mach ghesont ghemaect noch goede medicine en mach niet ghegheuen werden, het en si datmen die nature der ziecheit bekenne. Ende alsoe en machmen niet weseliken penitencie setten, op datmen niet en weet die grootheit der zonden. Want ene ghelike zonde es inden enen menschen groter ende mindere dan in den anderen. Ende daer omme moetmen weten die nature vander daet ende daer na penitencie gheuen. Jtem daer sijn ander kersten diemen heet surien ende houden

[fol. 60rb]

half onse gheloue ende half der griexser gheloue ende hebben alle grote baerde, alse die van grieken doen, ende maken haer sacrament van gheheuen brode. Ende in haerre sprake so beseghen si sarrasijnsche letteren, mer na den dienst der kerken hebben si griexse letteren ende doen haer biechte alse die jacobiten doen. Jtem noch sijn daer ander kerstene die heten georgien, om datse sinte joris bekeerde ende beden aen ende eeren hem meer dan enighen anderen heylighen van hemelrijc ende aenroepen altoos in haerre hulpen. Ende si quamen vanden lande van georgien. Ende si hebben alle crune ghescoren, die clerke draghense

[fol. 60va]

ront ende die leeke gheuiercantich ende houden haer gheloue als die van grieken. Jtem daer zijn ander kerstene, die men heit vander sainturen, om dat si bouen ghegort gaen. Daer sijn ooc somighe, diemen heet nestoriens ofte arrideens ende sulke die men heet nubiens ende somighe, diemen heet indeens, die van pape jans lande waert sijn. Ende alle dese hebben somighe article van onsen gheloue, nochtan hebben si groot onderscheet deen van den andren in haer gheloue. Mer vanden onderschede, dat si hebben deen ieghen den andren, soude alte lanc werden te vertrecken; daer om sal jc daer of zwighen.