Historie van Reynaert die vos

[Cap. X.] Hoe die coninc tybert wt seynde anderweruen om reynaert. ende hoe tybaert geexpediert wort van reynaert

/1039-1078/

LIoen die coninc seide. heer tybaert ghij sult gaen ende seggen reijnaert anderweruen dat hi te houe come ende te ghedinghe Al is hi andere dieren soe fel hi gheloeft v wel ende sal wel doen dat ghi hem raedt Ende segt hem Coemt hi niet soe salmen hem derdewerf manen ende dagen ende so salmen hem alle sine magen te scanden mit ongenaden ouer hem rechten. tybert sprac

[fol. 14v]

Lieue heer coninc die v dit raden die en sijn myn vrienden niet wat sal ic daer doen Om minen wille. so en sal hi doen noch laten Lief heer coninc wilt doch daer enen anderen senden Ic ben clein ende cranc Bruyn die so groot ende starc was hi en conde reynaer niet verwinnen hoe sal ics dan beginnen Neen heer tybaert ghi sijt wijs ende geleert Al en bendi niet groot daer en ligt niet an. die mennighe doet mit liste meer dan met cracht Heer tybaert sprac Here ic sie dat wesen moet. daer om mocht ics bestaen. god die laet mi bet vergaen dant mi bescheert is. want mi is herde swaer te moede Tybert makede hem haesteliken heen tot Malperduys waert. doe sach hi van verre enen sinte martijns voegelen comen vlieghen. doe riep hi. al heyl wil god Edel voegel keer dijn vloegel herwaerts ende vliecht tot mijnre rechter siden Die voghel vloech op enen boem die tybert ter lufter hant stont

/1079-1134/ Hoe tybaert wt gherecht wort

DIt dochte tybaert een quaet gemoet wesen ende duchte onspoet te hebben Mer hadde hem die voghel ter rechter siden gheuloeghen soe hadde hy blide gheweest. Nv duchtde hij sijnre reysen tot onghelucke Nochtans dede hi als die menighe doet ende gaf hem seluen beteren moet dan hem sijn herte tughede

[fol. 15r]

hi ghinc ende liep tot malperduys wert daer vant hi reynaer verweendelijcken allene staen voer sijn huys Tybert sprac Die rijke god die gheue v goeden auont Reynaer die coninc heeft v ghedreycht dat leuen te nemen. coemdi nv niet mit mi te houe Reynert die sprac Tybert mijn lief neef weest recht wellecome Ic gan u waerlike wel alles gheluckes. wat schaet reynert schone tael Al seide hi dat schoen sijn herte en meendes noch niet. dat sel noch wel schinen eer si sceyden Reynaer die sprac Neue wi willen tauont meer te samen bliuen Ic wil v gruetelic doen ende morghen mitten daghe soe willen wi tsamen te houe waert lieue neue wilt doch aldus doen Ic en hebbe doch onder alle mine maghen nyemant daer ic mi so toe uerlaet als tot v Hier was bruyn die verrader hi toende mi so quaden ghelaet. ende hi dochte mi soe starck dat ic om duysent schilt niet mit hem den wech bestaen en hadde. mer neue ick wil morghen vroe mit v gaen Tybert sprack Tis best dat wi ter stont gaen. want die mane schijnt alsoe licht. oft dach ware Nye man en sach alsoe schoen weder Reyner seide Neue lieue neue Sulcke mochten ons bi daghe moeten. si souden ons vriendelic toe ghelaten moeten si bi ons nachte sijn ende deden ons nymmer goet. Daer om blijft te

[fol. 15v]

nacht hier bi mi Tybert sprac. wat souden wi eten of wi hier bleuen Reynaert seide /11341189/ Lieue neue hier is quaden tijt spisen ghi moecht eten honichroten die bouen maten goet ende vet sijn Wat segdi. tybert wildi des yet Tybert sprac Daer en is mi niet omme. hebdi anders niet. gaef di mi een vette muys. ic waer daer bet mede te vreden Een vette muys sprac reynert Lieue neue wat segdi. hier bi woent een pape ende heeft een schuyre an sijn huys. daer sijn vele musen in. men souder op enen waghen niet voeren Ic hebbe den pape soe dicke horen claghen dat si hem so grote scade deden. och reynert neue op trouwe ende ghenade leyt mi doch daer Iae tybert. segdi mi oec waer. moechdi oec musen. of icse wel mocht Reynert stille daer van. ic minne musen voer al datmen mi gheuen mach Weet di niet dat die musen bet smaken dan enich venisoen. iae dan alle vladen of pasteyden Wildi goetelick doen. so leyt mi daer alle dese musen sijn. ghi crighet daer mijn hulde mede al hebdi minen vader ende mijn gheslachte gheslaghen ter doot

REynert sprack ghi hebt al uwen spot daer mede. soe helpe mi god neue ick en doe seker: Tybaert wiste ick dat voerwaer. ick woude v noch vanden auont sat musen maken Reynert

[fol. 16r]

zat dat waer al vele Tybert ghi hebter al v boerte mede Reynaert bi ghelouen ick en doe: Hadde ic een vette muys ic en gauer niet om enen goudenen gulden So gae wi dan Tibert ter stont Ic wil v totter stede leyden eer ic van v sceyde Reynert neue op v gheleide ghinghe ic wel te mompelier mit v Soe gae wi dan Wi staen hier te langhe sprac reynert Aldus ghinghen si hene eer si op hilden totter stat daer si wesen wouden tot des papen schuer die was al om mit eenre vaster mueren beloken Ende hier was reynaert des nachts te voren in ghebroken gheweest. ende /1190-1247/ hadde den paep enen vetten hane ghenomen Ende die toernighe pape hadde een stricke voer dat gat gheset om sinen haen te wreken. ende dat hi den vos gaerne vanghen soude

DIt wist die felle dief reynert wel. ende sprack heer tybert neue. cruypt in dit gat ende en sijt niet traech ghi sult muysen bi hope vanghen: Hoert hoe si van welicheden pipen. wanneer dat ghi sat sijt soe coemt weder Ick wil hier voer dit gat na v toeuen. wi willen doch morghen te samen te houe wert gaen Tibert hoe comet dat ghi dus langhe merret. comes of so moghen wi weder omme gaen tot minen wiue die ons wacht. ende sal ons eerlijcken ontfanghen Reynaert neue. ist dan v raet dat ick

[fol. 16v]

tot desen gate in gae Die papen die sijn so scalc ic bestoecse noede. ic mengher node mede O ho tibert ghi en waert nye also veruaert hoe si di nv aldus blode Tybert die scaemde hem ende spranc in ende hi vant grote onreynscap want hi was in die stricke eer hijt wiste bi sinen hals gheuanghen Aldus soe hoende reynaert sinen gast ende neue

ALs tybert die stricke ghewaer wort. was hi in anxte hi spranc voert. die stricke ghinck toe doe moest hi wrauwen. want hi moest hem seluen worghen. hi riep hi mauwede ende maecte groet ghescal Reynert stont voer dat gat ende hoerde dat. ende was sere wel te vreden ende sprack: Tybert moechdi wel muysen. sijn si oec vet ende goet. wist dit die paep. of mertinet die is soe eerbaer hi souder v een saus toe brenghen Tybaert ghi singhet ende ghi eet. pleechmen te houe alsoe te doen Heer god of ysegrym. daer bi v waer die moerder die fellen dief in alsulcken vrede als ghi nv sijt. soe waer ick alsoe blide. want hi heeft mi alte dicwijl leyde ghedaen Tybaert die en conde niet ontgaen. hi mauwede ende galpte /1247-1306/ soe luyde. dat mertinet daer of ontspranck ende riep luyde. god danck ter goeder tijt soe heeft mijn strick ghestaen die hoenre dief die is daer mede ghe\uanghen.

[fol. 17r]

wel op wi willen hem onsen haue verghelden

MIt desen woerden stont die paep op ter quader vren ende wecten al die ghene die inden huse waren ende riep mit luder stemmen Die vos is gheuanghen. daer liept al datter was Die paep selue liep al moeder naect Mertinet die was eerst bi tybert die paep nam locken sinen wiue een offer kaerse ende liep totten vuyre ende ontstacse haestelic. ende sloech tybert mit enen swaren stocke Hier moest tybert ouer al sijn lijf grote slaghen ontfanghen Mertinet die was soe nydich. ende sloech tybert een oghe wt Die naecte paep hief op ende soude enen groten slach slaen. ende tybert sach wel dat hi ymmer steruen moeste Daer vermande hi hem. ende voer den pape tusschen sine beenen mitten claeuwen ende mitten tanden Also dat hi hem sinen rechteren cul of haelde Desen spronck bequam den paep so qualiken ende tot groten scanden

DIt dinc viel neder op die vloer Vrouwe iulocke dit vernam ende swoer groflick bi hoers vaders siele. si woude dattet hoer ghecost waer die offerhande van enen heelen iaer dat den paep die scade die scande ende die leemte niet gheschiet en waer. ende sprack In des duuels namen wort dit strick hier ye ghesettet.

[fol. 17v]

Sich mertinet lieue soen. dits van dijns vaders ghewade. dat is een alten groten scande ende mi alte grote scade. al genase hi hier van so is nochtan mi verderft ende ewelic des soeten speels ommachtich Reynert stont buten voer dat gat. ende hoerde alle die woerden ende lachte alsoe vtermaten sere /1306-1357/ dat hi nauwe ghestaen en conde Hi sprac aldus in schimpe Vrouwe iulocke swighet al stille ende laet uwen groten rouwe sincken Al heeft v here sinen cul verloren. ten scaet hem niet als hi v anders van bachten dienen wille. hi sal v nochtans wel gheriuen Menighe capellen sijn oeck in die werelt daermen niet dan mit eenre clocken en luydt Aldus soe straffede reynaert al scempende vrouwe iulocke. want si te male seer rouwelick ghebeerde Die paep en conde niet langher ghestaen ende hi viel neder in onmachten Si boerden hem weder op ende hebben hem te bedde ghebrocht Doe ghinc reynert weder tot sinen borghe wert ende liet tybert in groter noot want reynert en wist niet anders dan hi bi na doot was mer doese tibert al onledich sach ouer den pape. so ghinck hi knaghen byten ende arbeyden mitten tanden dat stricke te middeweghen ontween. ende hi spranc ghereet vten gate. ende ghinc spacieren wentelen alden wech langhes tot des conincs houe waert Eer hi daer

[fol. 18r]

ghequam so wortet schoen dach. ende die sonne began te rysen. ende hi quam te hoef als een arm wicht. hi had tot des papen huse bi reynaerts rade ende hulpe alte veel scanden ghewonnen. sijn lenden die waren ontween gheslaghen Ende mit enen oghe blint Doe die coninc vernam dat tybert aldus berecht was. wort hi seer toernich ende dreychde desen dief reynert alte seer. Ende gherade sonder beiden so liet hi alle die wisen te rade comen Wat si hem rieden hoemen reynert die dusdanighe grote ondaet bedreue hoe datmen hem te houe ende te recht brenghen mochte

DOe sprac voert heer grymbert die dasse ende was reynerts sijn broeder soen ende sprack. ghi heren Al waer mijn oom noch so quaet. soe is hier raets genoech omme. so salmen enen nochtans recht doen alsmen enen /1357-1404/ vryen man mit recht verwinnen wil. so salmen eerst dordeweruen daghen ende en coemt hi dan niet so is hi sculdich alle der saken. van welken men hem voer den coninc beclaghet heeft Doe sprac die coninc Grymbert wie wildi dat hem daghe. wie wilder sijn oeghe of oren of sijn lijf om auentuyeren om desen fellen creatuere Ick meyne hier nyemant alsoe gheck en is Grymbert sprack Nv help mi god ic ben wel soe gheck dat ick dese boetscaep aen reynaert doen wille heer coninck wildijt mi

[fol. 18v]

ghebieden