Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1995 (nrs. 69-72) (1995)

Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1995 (nrs. 69-72)

(1995)– [tijdschrift] Raster– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende


[1995/70] Michael Ondaatje Claude-Spiegel Hans Kloos K. Michel Hij krijgt te horen over het gedrag van de avond ervoor. Het begon met een schaal punch op het volleybalveld. Dansend over koffietafels vallen en zijn zoon vragen Ben jij die hufter die steeds tegen me zegt dat ik dronken ben? de armen van vrouwen kussen wantrouwig tegenover zijn vrienden een serenade brengen vijf varkens bij de schuur een wijnglas richting tuin keilen en steeds maar weer het hek door de donkere velden op
[pagina 1]
en instorten. Zijn vrouw die hem halfdragend thuisbrengt en hem redt van wegrijdende auto's, klaagt vanochtend over een pijnlijke schouder. En nog later de worsteling van zijn dertienjarige dochter om hem de achterkeuken in te tillen volkomen van de wereld met zijn hoofd op stenen gevleid, zich afvragend wat hij in donkere velden zocht. Want hij heeft altijd van dat oeroude donker gehouden waar de platte stenen schuiven als Japanse tafels waar hij zich van zijn kleren kan ontdoen en met maanlicht kan slapen op de hitte van de dag in steen gehard, verdrinkend in deze sterrendeken, deze lucht als een reuzenforel zich ervan bewust hoe de hemel over hem heen helt terwijl hij door achterafvelden gaat de armen van bomen kust of zijn oor op steen legt die hem wiegt, en dan stilstaat om te kijken naar het huis in zijn oase van licht. En hij weet dat hem iets overkomt daar geheel alleen terwijl hij zijn armen spreidt en alles wat aan het wegglijden is bij elkaar houdt. Plotseling staat hij midden in het feestgewoel zwalkt op vrouwen af, cirkelt rond één ongelukkige schaduw. Die vriend die zei dat hij het vinden zou, de donkerste plek, en dan zwaaien. Hij is geen hopeloze zatlap zoals zijn vader of zijn vriend, kan, zegt hij, zó stoppen, en hij kan het zou het kunnen want zelfs nu, nu in dit schitterende donker waarin gras geen kleur meer heeft en het allemaal klote Yeats en maanlicht is, weet hij dat het kleurloze gras zijn blote voeten groen maakt
[pagina 2]
want dit is het magische uur dat hem hoe droef hij ook is altijd doet grijnzen. Op bepaalde uren van de nacht zijn eenden niets dan landschap stemmen die breken terwijl ze nachtmerriën. De wezel draagt hun bloed als een sjaal naar huis, koeien lossen in de horizon op en de donkere groenten neuriën verder onder de grond maar de mond wil pruim. Gaat van kamer naar kamer waar bruin bierglas gebroken en lui aan zijn voeten ligt opent het lange roestige hek en stapt naar onzichtbare velden die hij nog kent van jaren daglicht. Hij snuift het briesje op dat een geur van vee meedraagt op zijn rug. Wat deze plek niet heeft is de witte verf van badhokjes het druipen van de eucalyptus. Tijdens een volle maan stralen rotspunten sproeien stinkdieren abstract in de lucht en boeren koeien alsof ze de naam van Francis Ponge oefenen. Zijn dronkenschap wil plaatsen verstrengelen. Ludwig van Beierens daktuinen glazen planten, ijzeren papegaaien Venusgrotten, zuidwesters van Himalaya. Bij het aanrecht vertelt hij aan iemand vanaf nu drink ik alleen nog maar landschappen - hier, schenk me een beker Spanje in. Opent het hek en struikelt
[pagina 3]
bloed als een filmband door het lichaam weg van de lichten, knopen open, dit verlangen een rivierman te zijn. Aarzelend herinnert hij zich zijn dronken uitnodiging aan de rivier. Hij heeft de ontzagwekkende auto langs de plantage tot aan het blauwe nachtwater gemaneuvreerd, stapt uit de auto en spreekt tegen takken en happende padden. Subtiel applaus van dieren. Een slang laat een spoor na als tijdelijk fossiel. Hij valt terug op de verwikkelingen van stuur en versnellingspook springlevend als zijn linkerarm die nu het raam uitgaat om passerende looiersboom pijnboom struik lariks de auto in te trekken naar het feest. Dronkenschap opent haar armen als een poort en boven de auto stijgen onzichtbare insekten uit de lichtbundels op als verpulverd meteoorstof van de maan ... hij wacht op de toverster genaamd Lorca. In de voortuin een laken vastgeniet aan een horizonale tak. Een projector begint een optocht van reizen, landschappen, verwanten, vrienden springen tevoorschijn in waterkiezels gevangen door het apparaat alsof het regen maakt. Later als de wind het laken bevrijdt en het als poeder ineenzakt in het gras vliegen beelden weg zonder doel en schreeuwen hun kleuren uit over Zuid-Ontario bekleden klissen
[pagina 4]
rabarber een drijvende eend. Landschappen en verhalen in de takken gesmeten en de hond loopt onder het zweven van de schommel lichtstraal van de projector ontploft in zijn linkeroog. Het vallende laken de ster van Lorca duikt omlaag iemand staat op en gooit zijn glas in het moestuintje leeg naar de langzame stomme loopbaan van bonen. Dit is het uur waarop dode mannen gaan zitten om elkaar te schrijven. ‘Aangaande de woorden die we nooit spraken tijdens de kleine uurtjes van het feest er lag glas onder mijn blote voeten keukenwetten werden overtreden en ieder woord bewoog als een spier in mijn mond...’ Dit is het uur om plotsklaps af te reizen. Cervantes aanvaardt een 17e-eeuwse uitnodiging van de Chinese keizer. Scholen van Chinees-Spaanse Taalkunde! Rivieren van de wereld komen samen! En hier tollen eenden gekleed in Azië op vreemde wateren. Om vier uur 's ochtends ontwaakt hij in het laken dat eerder de tropen in zijn witheid sloot. De genode rivier stroomt door het huis de keuken binnen trap op, hij ontwaakt en beweegt erin rond. In het schemerige licht ziet hij het turkse tapijt onder water, lage krukken, glinstering van pianopedalen, zelfs een slapende hond wiens dromen van regen kunnen zijn.
[pagina 5]
Het is een rivier die hij elders heeft gelopen nu op bezoek met hem meebewegend aan zijn heup naar de keuken waar een vriend slaapt in een stoel hoofd op de tafel zijn greep nog rond een glas, benen onder water. Hij wil zich ontspannen zich overgeven aan de nacht plat voorover vallen en zwemmen naar de achterkeuken waar zijn dochter slaapt. Hij wil naar ieder van zijn familieleden zwemmen om te staren naar hun onderwaterdromen die magische ketting van belletjes. Vrouw, zoon, huisvrienden, allemaal op hun gemak in schoon rivierwater. Hij heeft gemerkt dat er al uren geen gesprek meer wordt gevoerd, tongen zijn verstomd door de alcohol slapende monden zijn foto's van kreten. Hij staat te wachten, de schildwacht, heen en weer schuifelend, zijn woede en verlangen tegen het duister dat, als hij zijn ogen sluit, hun allemaal zal laten verdwijnen. Het ovenlampje licht door het water naar hem op een diepzeesonde een spookschip en in de halfverdronken kamer beginnen de krekels als kleine spelden het zwarte canvas van de nacht vast te nieten, beginnen ze hun aarzelende knoestige epigrammen tegen elkaar uit te spreken door de kamer. Kraak en echo. Kraak en echo. Met absolute helderheid weet hij waar hij is.
[pagina 6]
Claude-spiegel: Een enigzins bollende, donkere of gekleurde handspiegel waarin men het landschap in getemperde tonen kan opvangen. ‘Grey liep altijd en overal met zijn mooie speelgoedje in zijn hand, de caude-spiegel, waarin de prachtige vormen van het landschap in het weelderig clair obscur samenkwamen.’ Gosse (1882)
[pagina 9]


[pagina 12]
Bij dit nummer? Beleven we een ‘revival’ van het lange gedicht? Op die vraag wordt in dit nummer door een aantal schrijvers een antwoord gezocht. De ene vraag lokt in dit geval de andere uit: wat ís een lang gedicht? Wat zijn de voordelen ervan, wat de beperkingen, wat de gevaren die de dichter bedreigen die zich aan het avontuur van het lange gedicht waagt? Deze kwesties worden voor het lange gedicht in het algemeen besproken door Pieter de Meijer, Lars Gustafsson en Robert Anker. Lange gedichten en hun dichters - Derek Walcott, Gunnar Ekelöf, Nâzim Hikmet worden besproken door respectievelijk Onno Kosters, H.C. ten Berge en Jacq Vogelaar. Voorbeelden van lange gedichten, in het Nederlands en in vertaling, zijn er van Seamus Heaney, Lars Gustafsson, Craig Raine, Michael Ondaatje, Huub Beurskens, H.H. ter Balkt en Franco Loi. Ronald de Rooy stelt de vraag aan de orde of er sprake is van een ‘terugkeer’ van het lange gedicht in de Italiaanse poëzie. De grotere omvang van Raster maakt het mogelijk het themagedeelte van dit nummer aan te vullen met nieuw Nederlands proza en proza in vertaling. J.J. Oversteegen zet zijn persoonlijke leesgeschiedenis voort. Kees Fens slaat een aflevering over.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Michael Ondaatje

vertalers