Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1992 (nrs. 57-60)

[p. 82]

Henk Simons
Bericht uit het polderdistrikt

Elk veld wordt ooit een slagveld. Zo ook dit bonenveld.

Nu nog ligt het bezonken binnen de bescherming van een hoog opgeworpen dam waarvan de binnenhelling begroeid is met kamgras, waterrus en spontaan dansend raaigras.

Boven op de dam staat behalve aan de zuid-oost kant een kolonnade grauwe abelen, op regelmatige afstand van elkaar, die met hun grijs viltige bladeren het openbrekende blauw in de ochtendlucht filteren. Hoog in de bomen, voornamelijk aan de zuidzijde, zijn hier en daar de bladeren al aan het krullen en kondigen bruine plekken de bronzen onrust aan van de herfst.

Zo uitgestrekt is dit veld gelegen dat een gedeelte in de zuidwesthoek zich nog maar nauwelijks aan het duistere scherm van de vorige valavond heeft ontworsteld.

Waar de bodem zich bij het inzaaien weerbarstig heeft getoond of waar een schrale noordooster in het voorseizoen over cle spichtige stengels is getrokken, loopt nu een kartellijn van kale plekken, die zelfs in de grazige schittering van de ochtenddauw de ervaren plukker zal opvallen. Hij zal wanneer straks de plukkers in een lange rij langs de zoom van het veld aanschuiven deze strook mijden.

Ondertussen hebben zij zich verzameld op het gisteren afgesproken punt, aan de voorkant van een herberg op een viersprong van polderwegen. De blinden van de Blauwe Hoeve zijn nog gesloten. Op de achterplaats zijn tussen een zwart gecarbolineerde schaamschot en doorgeroeste pantserplaten lege bierkratten opgestapeld. Alsof de kroegbaas met deze meetkundig geschematiseerde stapeling een poldervariant van het Kubisme exposeert.

De oudere vrouwen dragen wijde rokken met grote stippen, met daaronder vaalbruine werkbroeken om hun spierwitte benen te bedekken.

Eenmaal bij het veld van de dag aangekomen zullen zij de rokken over hun hoofd uittrekken en bij het schaften gebruiken als een geplisseerd plateau voor de hompen brood en de plakken snijworst. De jongere pluksters dragen alleen een overall en hebben hun hoofddoek frivool in dit

[p. 83]

landschap in hun nek geknoopt. Iedereen draagt laarzen met de hieroglyfen-sporen van vorige velden. Het instrumentarium verder is sober. Zinken emmers en blikken bussen, waarop soms enkel nog een merknaam is te lezen, liebig, de rest van de tekst is door het gebruik in weer en wind gefragmenteerd als een papyrustekst van Sappho.

Vanaf het moment dat de mobylette van de koppelbaas uit de ochtendnevel breekt en ter hoogte komt van de tramremise, maakt zich een grote onrust meester van deze kluwen dagloners. Zonder af te remmen, het hoofd schuin achter de opgezette kraag van zijn leren jekker, geeft hij met een sjokkerig teken de richting van vandaag aan.

Aanvankelijk is het fietspad breed. Over de lengte van asvale macadamblokken denderen zink en blik een atonaliteit waarvan de trillingen zich in het groezelige water van boerensloten laten uitschrijven. De berm staat grijs van verpluisde kale jonkers. Een tram met werkvolk van de dokken schuift traag langszij.

Plots zwenkt de weg naar links. In de bocht staat een grot van Lourdes, opgetrokken uit sintels; in de nis achter helder glas een Mariabeeldje. Maria houdt haar armen gespreid naar beneden, handen ontbreken. Om de grot heen een verveloos ijzeren hek, waarvan de spijlen uitlopen in kruisjes, die vervat zijn in een ruitvorm.

Iemand vooraan spuugt.

De bolliggende kasseien van de polderweg verdwijnen nu onder aangereden modderstroken. Plukken gras tussen de stenen zorgen voor een lichte vering. Af en toe nog een hoeve, tegen de rooilijn staan groepjes melkbussen, met in menie het codenummer van de melkfabriek. Direkt achter de mobylette vrouwenkoppen, getaand door zorgen en zon, in hun ogen zwemt de weerspiegeling van de hoge telefoonkabels. Nu alleen nog aardappelvelden, manden en kisten wachten op de rooiers.

Men nadert het veld. Nog even en dan zullen zij hun fietsen tegen de populieren zetten, of op hun kop aan de onderkant van de dam als weermiddel tegen klapbanden. De vrouwen zullen hun rokken over het hoofd uittrekken en hun kinderen uitsturen op juten zakken, goed voor veertig kilo bonen per stuk.

Het plukken zelf vraagt weinig van het lichaam. Je zit op je knieën licht voorovergebogen, de plukemmer tussen de benen. Tijdens het opschuiven druk je met de onderbuik de emmer naar voren. De plant wordt

[p. 84]

met wortel en al uitgetrokken, in één vloeiende beweging verhuist de plant in een kwartslag naar de linkerhand en meteen daarop ritst de rechter de bungelende bonentros van de stengels. De plant geeft mee op de graad van routine. Na enige tijd krijgen de kniestukken een loodzware verdikking van aangekoekte klei en platgedrukte plantresten, die bij het opstaan gedeeltelijk in de laarzen zal glijden.

Er wordt aan weerskanten van het veld geplukt. In het begin zijn de tegenplukkers nauwelijks te zien.

Na een uur gaat het tempo omhoog.

Bij de verkaveling van de stroken op de breedte-as van het veld hebben de ervaren plukkers een breed front gevormd; de familieclans hebben zich gegroepeerd, de oudsten op de flanken, het midden wordt overgelaten aan de jongsten, die al vroeg worden ingewijd in de strategieën van het bonenveld. Naarmate het tempo wordt opgevoerd, zullen de doorgewinterde pluksters op de flanken van hun segment rabiaat maar nauwelijks zichtbaar in het territorium van hun onervaren en dus trage buren binnendringen. Plantje voor plantje slaan zij bressen, afwisselend plukken van binnen uit of naar binnen toe en drijven tenslotte de argeloze buurman uit zijn strook en gaan door tot ze op de vleugels van een andere clan stoten.

Op den duur wordt in de plukzone het lijnenspel zichtbaar van een tandlijst.

Ook aan de overzijde gaat men zo te werk. Vaak wordt de keuze van plaats bepaald door oude vetes tussen de clans uit de diverse polderdorpen, waardoor het kan gebeuren dat er aan de ene kant sneller wordt geplukt dan wat men in het tegenoverliggende kamp voor mogelijk houdt. Maar afgezien van deze incidentele erupties wordt duidelijk dat iedereen, waar ook op het veld, wordt aangedreven door een gearticuleerde begeerte; iedere bomvolle zak brengt de triomf nader die iedere zaterdag na-middag gevierd wordt. Dan zullen deze vrouwen op een voorschot van hun bonengeld alleen al door hun opgestoken haren en uitbundige zomerjurken wraak nemen op de nors uitbetalende koppelbaas.

De bascule wordt verplaatst. Opnieuw morrelt de koppelbaars aan de uitgesleten hefboom en geeft vol achterdocht het geplukte gewicht aan zijn hofschrijver door.

De clans rukken op, van beide kanten. Van het bonenveld rest niet meer

[p. 85]

dan het middenrif. Hun bewegingen hebben na vijf uur plukken iets van de scharen van een schorpioen. In de zinderende warmte raken handen als door het loof bruin uitgeslagen tentakels elkaar bijna, wanneer ze gretig naar planten reiken, drie rijen verder. In een wilde kring staan de juten zakken dicht bij elkaar, nu gemerkt door afgeschudde kledingstukken. De laatste schermutselingen.

De rest is uitgeplukt en ligt als op een schilderij van Brueghel in de schaduw van de abelen. Tegen de buitenwal ledigt een enkeling tussen opgeschoten fluitekruid en bereklauw zijn blaas als een saluut aan dit veld.