Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1992 (nrs. 57-60)

jarretel(le)

De etalage in de luxe winkelstraat frappeert als een zwarte tand in een gebit van kronen. Het licht lijdt er een nederlaag. Links en rechts hangt wel een wankele spot, maar het lukt ze niet een geloofwaardige verlichting te vormen. Het is alsof de geëtaleerde voorwerpen iedere helderheid onmiddellijk absorberen, hun eigen contouren verpulverend tot een algehele grijsbruine smog. De pakjes veiligheidsspelden en garen en band, de vingerhoeden, linten, knopen, drukkers, opgerolde centimeters, elastieken hebben weliswaar ieder een eigen plaats gekregen, maar verder dan de suggestie van netheid en nieuwheid komt het niet. Hun matte en onscherpe verschijning maakt dat ze alleen nieuw zijn in de zin van ongebruikt. Al jaren ongebruikt.

Toen ik de plastic zakjes met jarretels in die etalage zag liggen, vroeg ik me af of zij het nog was geweest die ze erin had neergelegd. Ik had gehoord dat zij, een met een zwaar Duits accent sprekende, stokoude dame die haar openingstijden afstemde op haar humeur, was overleden, en dat een haar toegewijde homo nu een dag in de week de deur van het slot deed. Ik kon het me niet van haar voorstellen, maar besefte meteen dat dat niets met haar te maken had en alles met het gevoel dat het me gaf om ze zo centraal te zien liggen, een gevoel van schaamte, van pudeur. De pudeur van een veertienjarig meisje.

Ik was vergeten dat de jarretel los en in meerdere breedtes en lengtes te verkrijgen was geweest, dat je hem niet alleen in wit maar ook in rose kon krijgen (huidkleur kende de branche aan het eind van de jaren vijftig nog niet, zwart was een aparte categorie), in pakjes van twee of vier, dat hij uit elastiek, rubber en ijzer was samengesteld, ik was de jarretel eigenlijk helemaal vergeten. En daarmee een zeer bepaalde sensibiliteit. Mijn eerste jarretelgordel paste ik achter een harig, bruin gordijn in een slecht verlich-

[p. 43]

te, overvolle fourniturenwinkel. Hij leek bij die omgeving te horen en het lukte me niet hem in overeenstemming te brengen met het verlangen waarmee ik naar dit moment, deze intrede had uitgezien, een verlangen dat alles wat mijn lichaam was en aanvulde naar de diepste intimiteit trok. Die werd geschonden door deze brede, knellende, witte elastieken band waaraan, gehaakt in lusjes, vier stugge jarretels hingen.

De reden waarom ze los zaten en niet, zoals tegenwoordig, aan de gordel waren vastgenaaid, moet met de gedwongen soberheid van de tijd te maken hebben gehad. De ene jarretel rafelde eerder dan de andere, de jarretel-knopjes en -haakjes gingen snel stuk en het elastiek werd dun en rekloos door het wassen. De mogelijkheid iedere jarretel apart te vervangen, betekende een langer leven voor het kostbaarste deel rond taille en buik.

De keerzijde was een mateloze onbetrouwbaarheid. Op ieder moment en op elke plaats kon een van de vier spanners losschieten. Dan hing plotseling de met zorg gespannen nylonkous in dikke rimpels half naar beneden. Aan de achterkant gaf dat een merkwaardig gespleten gevoel, alsof een deel van het been zich ineens afscheidde. Aan de voorkant betekende het falen ten aanschouwen van iedereen. Toch had dit ongerief naast een oneervolle ook een hilarische kant, misschien omdat je het bij andere vrouwen eveneens zag gebeuren. Het was eigenlijk meer een zaak van incasseringsvermogen. De echte schaamte zat elders, dichter op het lichaam, dichter bij het besef van de altijd aanwezige blik, de blik van hen die nooit jarretels dragen, of het moet zijn om ze als verwijfd te bespotten. Wat konden mannen eigenlijk weten van de constructie onder onze rokken? Natuurlijk wisten ze dat wij een jarretel aan de voorkant, en een jarretel aan de achterkant van ieder been droegen. Dat was maar al te duidelijk als een van ons een te strakke kokerrok droeg. Dan zag je door de stof heen de rubberen knoopjes, waar de kous overheen werd gelegd en op werd vastgezet door een ijzeren beugeltje. Maar wisten ze van de streep op de huid die het strakke elastiek trok, een rode streep die zich in een donker kuiltje kon verdiepen op de plek waar het horizontale ijzeren klemmetje zat waarmee de spanning werd geregeld? Wisten ze van de bleekheid, kouwelijkheid, zachtheid, kwetsbaarheid, pijnlijkheid onder en vooral vlakboven het knisperende, ongenaakbaar gladde nylon? Die huid met haar onthullende detailleringen moest coüte que coüte verborgen blijven.

Het klemmetje vervulde daarbij een welhaast esthetische rol. De lengte van de jarretel werd ermee afgestemd op de lengte van de kous, die, nieuw, altijd weer voor verrassingen zorgde. Lang was ideaal. Dan kon, om de juiste spanning te bereiken, de jarretel door middel van het klemmetje ingekort worden tot maar een klein deel van het bovenbeen onbedekt bleef.

[p. 44]

Zeer zorgelijk was het als de kous maar tot halverwege de dijen bleek te reiken. De jarretel nam dan een maximale lengte aan waardoor je hem voortdurend over de huid voelde schuiven, en onophoudelijk aan zijn onbetrouwbaarheid werd herinnerd. Erger, het ergste, was echter de belemmering in de bewegingsvrijheid: even bukken, en het zou gebeuren, traps-gewijs. Dan zou de Blik de kous naar boven toe donkerder zien worden en een rand te zien krijgen, geen mooie strakke rand die het been in een cirkelvorm omkranst en verheft, maar een rand als een slappe ovaal, aan de achter- en voorkant in punten opgetrokken door dat malle ding van elastiek, rubber en ijzer. Die vorm, een vorm als een oude lap, zou meteen de vorm van de zichtbaar geworden huid zijn. Ze zou deze beroven van haar prikkelende maar kuise allure, van haar eigenheid, haar intimiteit, en het verschrikkelijke eronder blootleggen: het vlees. Het vlees dat een eigen leven leidt, dat verkleurt, rilt en sterft. En de blik van de ander kan toebehoren.

(Anna Tilroe)