Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1978 (nrs. 5-8)

[p. 72]

• Maurice Roche
• Teksten uit Opéra Bouffe
ingeleid en vertaald door Eric de Marez Oyens

Maurice Roche, geboren in 1925 te Clermont-Ferrand, op Allerzielen, boven een begrafenisonderneming, genaamd l'Immortelle. Arbeidersmilieu. Bewogen jeugd.

Na de bevrijding vestigt hij zich in Parijs, waar hij het conservatorium volgt en een tijdje medicijnen studeert. Wanneer zijn vader overlijdt (1946) wordt hij ver-slaggever (Cesoir, Radar). Testcoureur op raeewagens. Componist - voor het toneel: Le gouffre de Temiriase (1946), Les Epiphanies (1947) van Henri Pichette; voor concertuitvoeringen: Stabile (Hamburg 1960), Les ruines circulaires (Berlijn 1961).

Schrijft een roman Bazars de Haute-Lune (niet gepubliceerd) en richt een tijdschrift op Elements (1950). Vertaalt samen met zijn vrouw, Gabriella van Jorge Amado. Doorkruist Europa met verschillende toneelgezelschappen (o.a. met Jean-Marie Serreau).

Publiceert een Studie over Monteverdi (Du Seuil) en werkt mee aan een collectief nummer van het tijdschrift Esprit over contemporaine muziek (1960). Er verschijnen van zijn hand bij Du Seuil de volgende ‘romans': Compact (1966); Circus (1972); Codex (1974); Opera Bouffe (1975). Onlangs verscheen zijn laatste werk Memoire (P. Belfond). Heeft verscheidene werken geschreven voor de radio, Mnemopolis (Berlijn 1968), Totemtanz (Keulen 1972).

Heeft gepubliceerd in bekende franse avantgarde tijdschriften als Tel Quel. Change, Promesse, Manteia, Digraphe, Art Press, Sub-stance, Silex. In het buitenland publiceerde Roche in o.a. Akzente, Margen, Plamen, Secolul 20, Tourmente en Raster (winter 1969-1970).

Zijn werk (gedeeltelijk althans) is vertaald in het Spaans, Portugees, Engels, Duits, Italiaans, Tsjechisch en Nederlands.

France-Culture wijdde in maart 1976 een avondvullend programma aan het werk van Roche onder de titel Biographie Maurice Roche.

De hier gekozen teksten vormen het tweede gedeelte van de ‘roman’ Opéra Bouffe (naar inhoud en vorm opgezet als een opera bouffa). Opéra Bouffe bestaat uit een opeenvolging van vier fragmenten van ongelijke lengte die op hun beurt weer uiteenvallen in delen of sekwensen. Iedere sekwens bezit zijn eigen autonomie De ‘roman’ behoort tot het satirisch-komische genre: Roche laat er zijn tanden zien - de tanden die volgens Victor Hugo nodig zijn om te lachen want de doodskop behoudt ze.

De ‘poezie’ in de ‘romans’ van Roche (de aanhalingstekens wijzen op het wegvallen van onderscheid in literaire genres) is een antwoord op twee duidelijk waarneembare tendenties in de huidige literaire praktijk: het empirisme en het dogmatisme.

Onder empirisme dient die tendens verstaan te worden die ‘burgerlijke literatuur’ tracht te ondermijnen door zijn ‘boodschap’ te verstoren (als stoorzender) of deze eenvoudigweg te ontkennen. Deze poging kan slechts een tijdelijk effect sorteren en draagt er zodoende toe bij de innerlijke tegenstelling van de ‘burgerlijke literatuur’ voort te laten bestaan.

[p. 73]

De dogmatische tendens wil tegenover ‘burgerlijke literatuur’ een taal stellen met een marxistische pretentie. Dit is wezensvreemd aan de teksten van Roche. In dat geval immers zou de ‘burgerlijke literatuur’ niet fundamenteel genoeg in zijn zogenaamde waarden worden aangetast. Het ‘boek’ zou nog gezien kunnen worden als ‘verzoener’, het terrein - specifiek daarvoor afgebakend -, het quarantainegebied waarop een ideologische strijd gestreden zou mogen worden. Het werk van Roche dient gelezen te worden als teksten geschreven tegen het schrijven (als ‘sacrale’ arbeid). Een werk waarin kennis-overdracht slechts plaatsvindt wanneer de blik die kennis neemt, de ruimte verandert waarin kennisname plaatsvond. De taal wordt uit zijn oude carcas gedwongen.

Een nieuwe literatuur voor Roche betekent het zoeken naar een Taal waarin en waardoor een werkelijke verandering plaatsvindt. Een taal die kerft in de amorfe massa van de informatieve taal, de echte tekens van de eigenlijke betekenis. Schrijven is tatouage-kunst. Opdat de omgangstaal tot tekst wordt, opdat het woord echt communiceert moet de schrijver haar (be)tatoueren(tekenen), moet de schrijver er picto-grammen in aanbrengen: Taal is Lichaam.

Dan pas gaan alle metaforen (poriën) open, dan pas worden ‘stoplappen’ als zodanig onthuld, alleen dan krijgen ‘versprekingen’ hun volle betekenis met betrekking tot een maatschappelijke visie.

Zo heeft het werk van Roche alles te maken met het verkalkte lot der mensheid. Zijn ‘overpeinzingen’ verschijnen tegen een achtergrond die het, in de door hem zelf geschapen tijd, onmogelijk maakt om nog precies te zijn wat ze zijn: de materiele Geschiedenis waarin het lot en het leven uitmonden en waarin deze niet langer hun holheid kunnen verbergen. De tekst is niet langer de uiterlijke vertaling, maar de geboortegrond van hetgeen bedoeld wordt. De tekst schept en wordt op eigen kracht producent van zijn eigen ideologie

[p. 74]

Maurice Roche

[p. 75]

Let op (!) terwijl je slikt maar slik (geboorte uittreksel?)     (belediging?)     je woorden in je tranen steeds klagelijker          ?zuig opnieuw

uitademing

na

inademing

adem

en tegelijkertijd proef          SLIK DOOR

TOT de in je schoenen zingt smaak iedere lettergreep van een os op je tong aan JE REET Herkauw Verteer

Een lek

- door welk schaamteloos gat? -          is lastig.

Stouwen maar...! He?

[p. 76]

 

Slagschaduw van geluid op de huid van stilte vvor-

 

af

 

((((((((((

[p. 77]

 

Het geschetter of een scheet     een geluidscurve vol uchten je de (ah!) dem benemend

 

 

 

Wond     ondragelijke     pijn     verdwijn

 

Roep de leegte op

 

Sus het zeer VAN (N)U

 

bij jou

 

 

 

...om zich heen diep in haar

 

opgetast de pijn (‘die op een vermoeide avond je slaap omkeelde’) - uitgesmeerd het refrein (‘de versleten deun die je steeds kweelde’)

 

 

 

gevonden

 

in     een     minnelied     wiegt

een mens sterft
iedere seconde (de
zielepoot!)

Zo zij precies op
tijd van de afloop
zo zij het met behulp
(hulp van!) van de
Universele Pendule
die de tijd helpt
doden door de dagen
af te teilen -

[p. 78]

 

Er van vanavond een droomslaap over

 

houden eens en voor altijd     niets

 

[p. 79]

Die andere Welt anbieten, das Ende des Alptraums.

zes en dertig kaarsen
Niet kunnen opstaan     Dwingen

Wat?

uiteindelijk

Miauwen...?

Wie ver-

ontrotst/bevrilt/je slaap: - :met het
gekrijs van een vertrapte kat?

(- het merk van die wagen?)

...het geluid van

een electrische zaag     die mij in twee-

en          eelt

Door gehuil (ululare) het krij-

sen van de banden op het asfalt uitbeelden...

[p. 80]

 

de rilling van pijn die je ingewanden

 

openrijt

 

ontlasten! Je hersens uitschijten

 

(ervoor zorgen pleonasmes te vermijden).

 

Languit gaan liggen - dan teilen ze af.

 

Niet meer O.K., K.O.:

 

sociologisch gezien interessant

 

medisch siecht

 

 

 

- de derde leeftijd valt niet op

 

de 1e januari

 

met pensioen

 

(ik zonder werk)

 

Ik vond het fijn om te werken

Den Mond versprechen (Stille), davon lässt sich träumen.

- De klok om te prikken
of om op te lazeren.

Chronometer die

het uur U aangeeft van de
apparaten

(die u verlengen

en die u omvatten)

[p. 81]

 

MACHINES

 

Het denken van anderen weer

 

te geven en te verkillen (weefge-

 

touw voor de kleren van de kei-

 

zer)

 

 

 

om gescheid te fabriceren

 

(‘schraapsel van de strontbezem!

 

vieze hoerige schijtebak met je

 

dikke vette reet vol kak!’)

 

 

 

om rekening te houden met

 

‘het voorwaarts schoppen in de

 

rug en het achterwaarts spugen in

 

het gezicht’)

 

 

 

om nadrukkelijk de hand te

 

schudden terwijl je denkt aan

 

vrienden

 

iets anders

 

 

 

om je pik vast te houden met

 

zomaar iemand voor ogen

 

 

 

om een willekeurige foto van

 

jezelf te verloten

 

(- ‘Daar komt het vo-

 

geltje! Klik!)

 

een van je zoon

 

(- Gut! hij zou op mij geleken

 

hebben...’)

 

 

 

om je stem op vast te leggen (-

 

‘Waarom hebt gij mij vertaten?...

 

Ik heb dorst!...’)

[p. 82]

om uit je schedel te musiceren

DOODSHOOFD

(Jeanine Charbonnier)

........................... de uitvinding
(fijnzinnig mechaniek) die zingt
‘vanuit het venster der ziel’ in de
voorstelling van het hoofd -
Wat een spiegel!

[p. 83]

 

Een maning:

 

 

 

Indien gij smetteloos wilt leven

 

Kijkt naar dees beeltnis telken malen

 

En gewis geen ongemak zult gij beleven

 

Wanneer gij eeuw'ge rust gaat halen

 

 

 

Gil! Treedt uit je kille hersenpan

 

 

 

dood ed raan nezar

 

nad stein tfijlb re la-

 

roov, edmlewdeb tsgna-

 

sneleoveg ne lefijwt ne

 

oz; nad kijlekrew siast

 

ne) edmeerv oche (ednek-

 

kewgnizabrev thcarK

[p. 84]

 

gaarv ni retkarak

 

tietilatot nijz ni Maachil

 

wuoj po kijletseEg

 

roops ne nenil daare-

 

mak pO nego ed lit

 

dnAijv ed nav negals ed

 

eid ej neteom neprew

 

kijletrams. gineneb -

 

gaal ni enedijhcsrev

 

nelam eewt; tsrob, pmor -

 

neddim teh ni tnakreiv;

 

edijrpsegtiU nemra - elat-

 

noziroh tnak; nero ne

 

dfooh - gooh ni eird nelam:

 

eiz. maachil ton rous seiceRp

 

ethcadeg ni gnIredijwrev.)! gniod (

 

‘ijtrap’ droow seenihC marg-

 

oedi tem maachil tkremeg de-

 

om nezalbni ewuein riEnam tdniv

 

ne nineL tertrop kijk RO.

Schedelband. Een strip - binnenste buiten lang-
zaam versneld __________ gespannen tot op het
bot; god weet waarom!

Het visueel

die

‘aanzwellen’ van vorm

z'n

[p. 85]

 

Het ding een ‘voorwerp’

 

Hou tegen:! Gesmeerd, gevlogen.

 

jij mijn langzame uit liefde geboren dood

 

(wat een, zei je, en ik bang)

 

gedempt spreek ik met je, luister naar niets anders:

De mate schatten van iemands sexuele belangstelling voor een bepaalde melodie.
De verdikking die veranderingen veroorzaakt in de elec-
trische weerstand van een draad, en die wijzigingen wor-
den in centimeters uitgedrukt, met het blote oog aflees-
baar op een paneel met pen ............................................

[p. 86]

 

Eindpunt van de slaap.......................... (be)vatten!

 

- belast je met zijn ledematen     Door welk gat

 

van het verblinde geheugen moet je binnen-

 

dringen, op zoek naar een hersenkronkel (welke?)

 

waarvan je de bochtige grilligheid aan zou nemen?

 

 

 

Doe slechts sidderen door te zeggen: Niet vergeten je

 

te herinneren dat er een reden moet zijn om de be-

 

hoefte te voelen er een te kweken

Vergaar op dit tijdstip
de delen van een nieuw
te maken lichaam: Venus
van de toekomst - binnen
in jou. Gebruik daarvoor klinkende
gebeurtenissen met geluid -
los van andere(n)

(!)

Gebroken lijn in deel -
stukken

[p. 87]

 

- portret akous-

 

tik van een gezicht.

 

 

 

Teken met penseel woor-

 

den op een filmstrook:

 

 

 

Primaverinamia - het mu-

 

ziekprofiel totaalspectrum

 

 

 

Schilder een vrouw op

 

haar lijk

simpele soep     Een apparaat met reageerbuizen//

luchtdicht maken vervolgens aanbrengen

in een ballon waaruit een verticaal buisje steekt:

feminacula

door de kraan: CH₄ NH₃ H₂ H₂O

:E nei nemen en er het wit uit laten lopen

(niet genoeg? erin spugen)

homunculus     concentreer in de urinaal voldoende
sperma viri

[p. 88]

 

het werk van

 

 

(verdovend: C₁₅ H₁₉ 0₂ N     bittere geur     braakstank)

[p. 89]

 

met uitzicht op de ledige lucht pomp

 

Vrijage     van de paling / de adder / onder de te ontwortelen

 

rots met de staart

 

Voeg er een beetje filosofenbloed aan toe

 

Minerale geest met een? om uit te persen om er een!

 

van te maken

 

 

 

Een incubatie tijd van dertig dagen

 

Dan zien we eindelijk uit 't ei - uit de ballon - een gedrochtje van

 

'n wijf komen (dat je voortaan op een geheime plaats verborgen

 

moet houden en moet voeden met spijkzaad en aardwormen).

 

 

 

Van nu af aan in alles gelukkig zijn.

 

 

 

wanneer iemand herkent

 

 

 

dan is dit niet toevallig