Randstad 11-12

[p. 229]

Ted Joans
Happy hip happenings

Een van de redacteuren van Randstad heeft me gevraagd wat informatie te verschaffen over die grootse nieuwe kunstvorm, namelijk happenings. Ik had het geluk een van de eerste happenings van Allan Kaprow bij te wonen. Ik had een studio in Astor Place, juist op de grens van East Village en Greenwich Village. De meeste jonge abstract-expressionistische schilders woonden daar ook in de buurt. Ik was lid van een coöperatieve galerie waarvan ook Red Grooms, Jim Martin, Jay Milder en Claes Oldenburg lid waren. Deze galerie was een van de vele coöperatieve galerieën die in handen zijn van kunstenaars die allen rond of in East Tenth Street woonden. De buurt was vervallen en rondweg smerig. Maar het was er nooit saai of lusteloos. Want dit oostelijk gedeelte van Tenth Street behoorde tot de Bowery. De Bowery is een van de vuile stofnesten onder het stinkend rijke tapijt van Amerika. Oldenburg en Jim Dine werden in hun happenings door deze buurt beïnvloed. Ik woonde ze bij en verkocht kaartjes voor de Ray Gun Happenings. Hij werd gehouden in de kelder van de geweldigste kerk van Amerika (en de minst populaire vanwege haar vierkante vormen!), namelijk de Judson. Oldenburg en Dine hadden twee kamertjes volgestouwd met alle rommel die ze op straat maar konden vinden. De happening vond elke avond op geregelde tijden plaats en er was weinig publiek. Oldenburg's aandeel was het indrukwekkendst. Hij was bijna naakt, had alleen maar vuil ondergoed aan en om z'n hoofd waren losjes stukken geschroeid verband en andere stof gebonden. Kiekjes van de stad noemde hij z'n happening. Oldenburg en zijn vrouw verbrandden constructies van populaire Amerikaanse advertenties die op muren leken en karton, teer, eierdozen, verf, hout, kranten en kinderachtig gekrabbel op teken-

[p. 230]

papier.

Het succes van elke avond was niet afhankelijk van het publiek. Ook al was er niemand bij dan was de happening een succes want Oldenburg had hem al geschapen en hij en zijn vrouw vervulden er alleen maar een rol in evenals het publiek, of het verscheen of niet.

Tijdens de laatste dagen van Ray Gun werden gedeelten van de happening verkocht aan het publiek, zelfs de stukken die apart gemaakt en daarna verbrand waren. Er waren ook andere happenings die spontaan plaatsvonden en wel elke vrijdagavond als er een vernissage in Tenth Street was. Deze vonden of in de galerieën zelf of later in de studio's plaats. Deze happenings werden gecreëerd door de kunstenaars en voor de kunstenaars en hun vrienden. Er werd vrijelijk gebruikgemaakt van onderdelen van alle takken van kunst. Het hing allemaal van de keuze van de kunstenaar af. Gedurende een uur kwam zo'n gebeurtenis tot leven en hield dan weer op en dit soort happenings stond dichter bij het leven dan een conventioneel toneelstuk of schilderij. Een van de gemeenschappelijke elementen van alle happenings is de boodschap der vergankelijkheid. De futiliteit van materiaal, fysiek geweld en wetten. Afval van het stadsleven, vodden, schroot, stokken, stenen, kleren, meubels en oude kranten, dat alles wordt op een aantal verschillende manieren bij elkaar gebracht en met verf bespat. Voedsel is een stutblok, misschien vanwege de hardnekkige rol die het bij de gebeurtenis speelt. De toeschouwer wordt niet onderhouden maar de meeste tijd ondervraagd. Veel happenings zijn gericht op de emoties van de toeschouwers. Om zijn primitieve angst en agressie op te roepen. Om zijn aandacht te vestigen op dat wat hij onderdrukt. Om hem over zich zelf te laten nadenken. Wat doe ik met mezelf en: zijn deze stoffen wel zo belangrijk als men mij ‘geleerd’ heeft? Toch zijn dit soort happenings zo persoonlijk, zo diep en voorbijgaand van karakter dat maar weinig mensen ze kunnen ervaren. Zij blijven een volledig kunstwerk zoals het schilderij van een schilder. In elke happening is er altijd kans op een onverwacht, ongepland element. Maar een happening is niet ongeorganiseerd, hij is spontaan maar niet iedereen van de

[p. 231]

Ted Joans (1928), happy Afro-American playboy on the road in Europa: foto's uit Amsterdam en Kopenhagen, 1964-1965.

[p. 232]

[p. 233]

toeschouwers kan naar voren komen om alles te doen wat hij wil. Met deze verkeerde interpretatie van happenings probeerde men onlangs in Duitsland en Nederland te werk te gaan wat vreselijke resultaten had. Wat sommige van deze mensen happenings noemen is bijna hetzelfde als publieke demonstraties voor een of andere zaak.

Happenings zijn spontane creatieve kunstwerken die door de kunstenaar tezamen met het publiek of de materialen die onder zijn supervisie staan worden georganiseerd. De afgelopen twee jaar heb ik opgetreden in, of deelgenomen aan, verscheidene happenings in Kopenhagen. Ik heb in mijn happenings geluid ingevoerd. De meeste happenings verlopen zonder muziek, poëzie of toespraken. Omdat ik van jazz houd en dit een deel van mijn leven vormt, voer ik jazz in, gespeeld door musici of door grammofoonplaten. Jean-Jaques Lebel is een meester in happenings. Hij is erin geslaagd tientallen kunstenaars bij elkaar te brengen en heeft elke keer zijn eigen happening en deze past precies in het meesterlijke happening-plan van Lebel. Zijn happenings hebben verscheidene dagen achtereen geduurd.

Zowel Jean-Jaques als ik zelf kwamen beiden tot happenings via het surrealisme. Wij hebben nog steeds een surrealistisch standpunt al is dat dan niet academisch. We waren dus allebei erg teleurgesteld toen de heer André Breton in France-Observateur happenings kritiseerde als stonden zij op één lijn met Pop Art. Breton heeft ongelijk en de geschiedenis zal dat aantonen. In mijn happenings concentreer ik mij op drie hoofdzaken: voedsel, sex en kunst. Vrouwen vormen een belangrijk onderdeel van al mijn happenings. Ook in mijn schilderijen en collages komt altijd de sexy hipstress van deze tijd voor. Ze is in elke happening die ik schep aanwezig. Deze meisjes vormen een uitstekend visueel element. De gewone manier waarop ze lopen, hun lompe bewegingen en hun onzekere stem werken perfect. Ik heb nooit beroepsacteurs of actrices gebruikt. Dezen zouden nooit goed in mijn happenings passen. Ik heb maar twee happenings op straat gevormd en een ervan werd bijna een echte happening. Happenings op straat kunnen aardig zijn, maar plezier is nog geen kunst en kunst is toch het grondidee waarvan de happening uitgaat. In Parijs had ik buiten een happening die Vrijheidsbeeld van Parijs heette. Hij duurde een uur en werd in de Jardin du Luxembourg gehouden. Tweehonderd schooljongens, drie nonnen (echte!) en een negertrompettist uit New York. Die laatste

[p. 234]

was ik. Natuurlijk kwam de Franse politie onmiddellijk te weten wat er gebeurde. Ze bleven kijken om te zien of datgene zou gebeuren wat we wilden laten gebeuren. Driehonderd mensen zagen toe en applaudisseerden na elke trompetsolo en lachten om de joodse dansen voor de nonnen. De happening was geslaagd en de politie was niet lastig. Maar in Kopenhagen was de politie bepaald niet opgetogen over het grootste naakt aller tijden dat ik getekend had vanaf het stadhuis tot aan de rustplaats van de happening. Ze zonden een politiewagen uit om ons tegen te houden, maar het was te laat want we hadden de vorige nacht ons werk al afgemaakt. Zij konden alleen nog maar de twee kilometer lange krijtstrepen uitwissen.

Ik ben van plan in mei 1967 een internationaal jazz- en happening-festival te organiseren in samenwerking met Galerie Waalkens in Finsterwolde. De beste organisatoren van happenings van heel de wereld zullen worden uitgenodigd. Ik hoop een maand lang daarvan de leiding te hebben. Een dertigdaagse happening en gedurende dertig nachten nieuwe, vrije jazz uit de Verenigde Staten. Happenings en de nieuwe jazz gespeeld door mannen van groot kaliber, zoals Ornette Coleman. Albert Ayler, John Tchicai, Sonny Murray en anderen van de Black Art Society zullen eraan deelnemen, maar ook Europese uitvoerders van deze nieuwe kunstvorm. Er zijn plannen om dit de grootste happening te maken die ooit heeft plaatsgehad. Ik hoop dat jullie daar ook aan zullen deelnemen, of er toeschouwers of toehoorders van zullen zijn. Het zal één grote gelukkige (maar een hip) happening zijn.

Rotterdam Haarlem 21 oktober 1965

[p. 235]

Bob Gill: Het laatste woord over jazz, 1962.
Uit: The Situationist Times, nummer 3, International British Edition. Redaktie en uitgave Jacqueline de Jong, Hengelo. Vijf nummers verschenen van dit unieke tijdschrift met teksten, tekeningen, reprodukties en afbeeldingen rond topologische situaties als knopen, Moebius- en andere ringen, Hoppe's curve met mathematische (analyse in situ) berekeningen van Max Bucaille, labyrinten, kettingen en derlui vele analoge symbolieken in leven, kunst, volk, land, natuur en werkelijke situaties.
Aantekening van de redaktie: ‘Reproduktie, Modifikatie, Derivatie en Transformatie van The Situationist Times is Toegestaan.’