Randstad 8-10

[p. 129]

Pertti Nieminen
Voor ogen de landschappen der aarde
Vertaling Heimo en Loes Pihlajamaa-Glimmerveen

Het verschijnen van Voor ogen de landschappen der aarde (Silmissä maailman maisemat) betekent een verrassende metamorfose van Pertti Nieminen: al sedert het begin der jaren '50 behoort deze ascetische lyricus, die zijn weinige woorden met zorg kiest, tot de topfiguren onder de Finse dichters met Japanse inslag, en opeens in 1964 zag men een wonder gebeuren: zijn beelden begonnen een wilde onbeteugelde dans, hoewel de dichter de vlucht van zijn fantasie wel onder controle wist te houden
Nieminens plotselinge vrolijkheid is geen alleenstaand verschijnsel: veel hermetisten van de jaren '50 bevrijdden zich na 1960 van hun ketens; kenmerkend voor deze bevrijding is de overgang naar proza-poëzie, zoals bij Nieminen. Bij hem betekent het afwerpen van ketenen voor alles een asiel zoeken in de fantasie, waarom? Het antwoord is misschien te lezen in zijn Harige vrouwen, dat waarschijnlijk ontstaan is als een protest tegen de jacht die in de herfst van 1963 gemaakt werd op de romanschrijver Paavo Rintala - een veertigtal generaals vóórop onder de jagers. Het protestkarakter schijnt steeds duidelijker naar voren te komen in de Finse literatuur, elk gedicht is een stellingname, een commentaar op de tijd en het leven De autonomie van dichter en gedicht moeten met nadruk geëist, zo nodig bevochten worden.
Ook wanneer men de achtergrond niet kent, ervaart men in de prozagedichten van Nieminen op verrassende wijze de onbegrensde mogelijkheden de wereld te beleven. Wat doe ik met deze ogen? vraagt hij.
Behalve dichter is Pertti Nieminen ook een bekend sinoloog, vrijwel de enige betrouwbare vertolker van de Chinese literatuur in Finland, in het burgerleven is hij schoolhoofd ergens in de omgeving van Helsinki.
Heimo Pihlajamaa

De mannen kwamen vragen, waarom ik lachte. Ik zei dat ik liever lach dan huil. Ze zeiden me niet te lachen niet te huilen, en toen ik zei dat daar nu zeker geen reden voor was, zeiden ze dat ze me dat wel eens leren zouden, en als ik het niet geloofde zou de glimlach gauw wegsterven en plaats maken voor tranen. Ik

[p. 130]

zei dat ik de hele tijd op het punt stond te gaan huilen; ze beleerden me en toen ik begon te huilen zeiden ze me op te houden; ze zeiden dat ik een lafaard was en een schande voor de hele stad. Toen ik weggestuurd werd moest ik weer lachen en zij schenen werkelijk geërgerd te zijn.

Het hoofd van alle aanstellers kwam bij ons op bezoek en zei dat hij werkelijk geen erwtensoep kon eten, omdat je daarvan lucht in je maag krijgt. Ik vertelde hem een verhaal over een perronopzichter die kurk en fluitje verwarde, maar hij ergerde zich; daaruit maakte ik op dat ik het aan de verkeerde man vertelde en opeens begon ik te luisteren naar een gesprek over abstrakte dingen. Toen de lucht bedorven raakte blies ik wat frisse tabaksrook om me heen. Tenslotte zei hij dat de lucht in mijn kamer onfatsoenlijk slecht was en dat hij het niet vol kon houden zich aan te stellen. Hij ging weg en de kinderen kwamen binnen voor de erwtensoep; plotseling merkten ze dat er lelietjes uit mijn oren groeiden. Ze waren inderdaad verrast, de onschuldige kinderen.

Toen de Hemelse legerschare en de troep van Satan voor het eerst waargenomen werden in de ruimte die begrensd wordt door de Ram en de Leeuw lag alle verkeer en handel bijna twee weken stil. De journalisten en radioreporters dromden samen in de sterrenwachten; 's werelds televisiestations zonden in het begin zesmaal per nacht nieuws uit. Toen vastgesteld werd, dat het zwaard van de voorste engel veel langzamer bewoog dan het licht en dat het ongeveer zeshonderdduizend lichtjaren lang was, berekende men dat de eerste slag pas na achthonderdvijftigduizend jaar zou vallen. De belangstelling van het publiek verslapte, handel en verkeer kwamen weer op gang, en toen de sterrenkundigen meedeelden dat wat nu te zien was al miljoenen jaren geleden gebeurd was, kwam iedereen tot rust; alleen de dominee verwonderde zich.

Alles was al voorbij, al dachten de mensen dat alles pas begon.

[p. 131]

De tankauto reed zachtjes weg van het vliegtuig, de motoren startten en de deuren werden gesloten. Juist toen de wielen van de grond kwamen, vloog het metaal in stukken als verbrand papier, verkruimelde tot fijn stof en werd door de wind in wolken weggeblazen. Al gauw stierf de propellorwind weg en alleen de veertig verbijsterde passagiers waren nog te zien, terwijl ze in een vierdubbele rij het vliegveld rondgingen en vervolgens hoog in de lucht naar het noorden spoedden. Toen de rij boven de wolken kwam verloren de reizigers het bewustzijn en al gauw kwamen ze om door gebrek aan zuurstof. De bemanning van het vliegtuig, die te laat was voor het opstijgen, vertrok met een ander toestel om de passagiers op te pikken, maar de piloten zagen niets anders dan een vlucht wilde eenden, veertig op een rij op weg naar het noorden, telkens vier naast elkaar.